سالن پرواز میش‌مرغ احداث می‌شود/ خرید ۲۵ هکتار زمین در زیستگاه‌های حساس این گونه

ایرنا/ تهران - ایرنا - میش‌مرغ یکی از گونه‌های ارزشمند و در معرض خطر انقراض است که به دلیل تخریب زیستگاه‌ها و تبدیل زمین‌های دیم به آبی، جمعیت آن به شدت کاهش یافته و اکنون فقط حدود ۲۰ قطعه از این پرنده در ایران باقی مانده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست در راستای اجرای پروژه احیای میش‌مرغ، اقدامات گسترده‌ای را برای حفاظت از این پرنده زیبا آغاز کرده است.

گروه جامعه ایرنا - میش مرغ معروف به عروس بوکان بزرگترین و سنگین وزن ترین پرنده ایران است که در معرض خطر انقراض قرار دارد، بر اساس برآوردهای صورت گرفته، فقط ۲۰ قطعه از این پرنده در ایران آنهم در بخش کوچکی از آذربایجان غربی در منطقه بوکان محدوده دﺷﺖ "سوتاو" باقی مانده است.

در گذشته های نه چندان دور مناطق شمال غرب (استان آذربایجان غربی) تا غرب کشور (استان کرمانشاه)، دشت اسدآباد همدان و محدوده‌ای از شمال شرق کشور محل تاخت و تاز پرنده‌ای بزرگ به نام میش مرغ بود که به عروس بوکان معروف است، اما اکنون این محدوده وسیع فقط به منطقه ای پنج هکتاری خلاصه شده است، در واقع میش‌مرغﻫﺎ، ﺑﯿﺸﺘﺮ در دشت‌های وسیع بدون درخت، زمین‌های استپی، ﮐﺸﺘﺰارﻫﺎی پهناور حبوبات و مزارع ﮔﻨﺪم، ﯾﻮﻧﺠﻪ و ﻧﺨﻮد زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.

زیستگاه اصلی اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪه در ایران، منطقه مکریان واقع در جنوب استان آذربایجان‌ غربی است که شامل اراضی ﺑﺎﺟﻮﻧﺪ و ﮐﺎﻧﯽ ﺳﯿﺐ، دﺷﺖ ﺳﻮﺗﺎو و ﺣﻤﺎﻣﯿﺎن، دشت ﯾﻨﮕﺠﻪ و آلبلاغ، دشت قازلیان و دشت سه‌کانیان از مهم‌ترین آنها است، اما در این میان محدوده دﺷﺖ سوتاو ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻔﺮد خود ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ زﯾﺴﺘﮕﺎه میش‌مرغ در ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮر ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه‌، این محدوده ﭘﻬﻨﻪای ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮری ﺑﻪ وﺳﻌﺖ حدود پنج هزار ﻫﮑﺘﺎر است.

این پرنده طی سال‌های گذشته به دلیل محدود شدن زیستگاه‌های طبیعی، شکار بی‌رویه و اختلال در مناطق زیست و تخم‌گذاری، در معرض خطر انقراض بوده و به همین دلیل هم‌اکنون در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) در طبقه آسیب‌پذیر (VU) قرار دارد.

تخریب زیستگاه و تبدیل زمین‌های دیم به آبی (مکانیزه شدن کشاورزی) باعث کاهش نسل این گونه کمیاب در دهه‌های اخیر شده به طوری که جمعیت آن در کشور تنها محدود به بخش‌هایی از شهرستان‌های بوکان و مهاباد در آذربایجان‌غربی است.

میش‌مرغ که در جهان به اسم‌های مختلفی شناخته می‌شود برای نخستین بار در سال ۱۷۵۸ میلادی توسط "کارل‌لینه" به نام علمی (Avis tarda) نامگذاری شد و بر اساس بررسی‌های انجام شده بیش از ۶۰ درصد جمعیت این گونه در پرتغال و اسپانیا زیست می‌کند.

این پرنده دارای گردن و پاهای کشیده، بال‌ها و منقاری پهن و برگ‌های رنگارنگ است و طول بدن آن حدود یک متر و بیش از ۱۵ کیلوگرم وزن دارد و روی زمین لانه می‌سازد. سازمان حفاظت محیط زیست در راستای حفاظت از این گونه ارزشمند اقدامات سازنده ای انجام شده است از اجرای پروژه احیای این گونه یکی از آنها است که در این مسیر موفقیت های خوبی به دست آمده است.

حمید ظهرابی روز ... در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه سازمان حفاظت محیط زیست در حفاظت از گونه های در معرض تهدید ۲ رویکرد اصلی دارد افزود: اول حفاظت از گونه در زیستگاه طبیعی و دیگری حفاظت در خارج از زیستگاه طبیعی است.

اظهار کرد: حفاظت از زیستگاه طبیعی با ایجاد منطقه حفاظت شده، خرید اراضی کشاورزی، اجاره اراضی کشاورزی، پرداخت خسارت به کشاورزان، حذف گونه های مهاجم ، جلب مشارکت مردم، توسعه معیشت های مکمل و وابسته به حفظ گونه و در نهایت به حمایت از جامعه محلی برای حفاظت مشارکتی از گونه در زیستگاه طبیعی، تامین امکانات و تجهیزات، نیرو و غیره انجام می شود.

وی ادامه داد: همچنین مراکز تکثیر ‌، پرورش و باز وحشی سازی گونه ها برای جلوگیری از انقراض گونه ها، حفظ ذخایر ژنتیکی، ایجاد جمعیت های پشتیبان و نهایتا تقویت جمعیت های طبیعی در زیستگاه های فعال و صدمه دیده و معرفی مجدد به زیستگاه های تاریخی که در آن انقراض محلی روی داده است، بخش حفاظت در خارج از زیستگاه طبیعی را تشکیل می دهند.

ظهرابی با اشاره به اقدامات صورت گرفته در راستای حفاظت از میش مرغ گفت: در سال‌های گذشته، برنامه خرید و پایش کشتزارهای گندم دیم، خرید گندم سرپا (خرید محصول درو نشده) و به‌ تعویق انداختن دروی محصول، بهره گیری از تجهیزات نوین در پایش و حفاظت، به‌کارگیری نیروهای مردمی در حفاظت زیستگاه در غالب «چیرگبان» (حافظان میش‌مرغ) در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست بوده است، همچنین اقدامات فرهنگی مناسبی با کمک هنرمندان، مستندسازان، برنامه عمران ملل متحد و گروه‌های مردمی برای شناساندن میش‌مرغ و برند سازی این گونه در شهرستان بوکان انجام شده اما با توجه روند منفی رشد جمعیت این گونه، ناگزیر به ایجاد جمعیت پشتیبان با هدف معرفی افراد تکثیرشده در اسارت به زیستگاه در آینده هستیم.

معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست خاطر نشان کرد: خوشبختانه با توجه به مطالعات طولانی و بررسی‌های میدانی و بومی‌سازی تجربیات اندک جهانی و با اتکا به توان کارشناسان و متخصصان ایرانی، نخستین اقدام برای تولد جوجه میش‌مرغ‌ها خارج از زیستگاه و در اتاق تکثیر با موفقیت همراه بود و همکاران ما در مرکز تحقیقات و تکثیر میش‌مرغ در شهر بوکان، به‌صورت شبانه‌روزی در حال رصد و نگهداری جوجه‌ها هستند ، در واقع اکنون ۴ جوجه در خارج از زیستگاه طبیعی داریم که می‌تواند جمعیت پشتیبان باشد که در این زمینه موفقیت خیلی خوبی به شمار می‌رود.

ظهرابی با اشاره به روند حفاظت از گونه میش مرغ به جزئیات پروژه احیای این گونه اشاره کرد و گفت: میش‌مرغ سنگین‌ترین پرنده دارای‌ قابلیت پرواز و یکی از زیباترین پرندگان جهان است که در کشور ما به علت تهدید و تخریب زیستگاه‌های این گونه، جمعیت آن به زیر ۲۰ قطعه رسیده است که با توجه به اهمیت حفظ این گونه، برنامه‌های حفاظتی از آن را در ۲ محور اصلی داخل و خارج زیستگاه دنبال می‌کنیم.

وی افزود: در موضوع داخل زیستگاه، بحث حفاظت مشارکتی را انجام دادیم که تعدادی از مردم محلی در قالب چیرگه وان ( محافظ میش مرغ) با سازمان حفاظت محیط‌زیست در مورد حفاظت از میش‌مرغ همکاری می‌کنند، همچنین قرار است اقداماتی برای رونق معیشت‌های وابسته به اکوتوریسم در منطقه که برای تماشای این گونه است و موضوع آموزش، فرهنگ سازی و جلب مشارکت مردم انجام شود.

وی با اشاره به ایجاد سالن پروازی گفت: مرکز تحقیقات و تکثیر در اسارت میش مرغ بوکان در حاشیه زیستگاه دشت سوتاو مستقر است که شامل بخش های تحقیقاتی و مطالعاتی، مرکز هچیبنگ، مراقبت های ویژه در دوره بعد از تولد جوجه ها، کلینیک دامپزشکی، بخش آشنایی تدریجی جوجه ها با زیستگاه طبیعی و نهایتا سالن پرواز است، بخش نهایی تکمیل مرکز تحقیقات ایجاد مکان وسیع سرپوشیده برای تمرین پرواز و تقویت عضلات پروازی جوجه ها است که با مساحت ۳۵۰۰ متر مربع و ارتفاع مناسب در حال احداث است و تا بهمن ماه آماده افتتاح خواهد بود.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: از دیگر برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته ایجاد مراکز و زیستگاه‌ امن برای برگرداندن پرندگانی به طبیعت است که در اسارت تکثیر می‌شود.

ظهرابی گفت: اقداماتی که تا به امروز انجام شده، متکی بر این بود که بحث حفاظت را ارتقا بدهیم، به همین دلیل موضوع خرید اراضی برای اجرای برنامه هوشمندسازی حفاظت در آن منطقه بسیار مهم است، زیرا زیستگاه‌های این پرنده با کشتزارهای گندم کاملا همپوشانی داشته و فصل برداشت گندم با فصل تولید مثل این پرنده منطبق است و به همین دلیل لازم است اقدامات حفاظتی در این حوزه انجام شود.

وی گفت: از جمله اقدامات انجام شده، خرید نزدیک به ۲۵ هکتار زمین در زیستگاه‌های حساس این گونه است تا محدوده مناسبی از زیستگاه را در اختیار داشته باشیم و فرآیندهای حفاظتی در آن محل با دقت و اطمینان خاطر بیشتری انجام شود.

وی تصریح کرد: از جمله فعالیت‌های مستمر و مداوم ما طبق هماهنگی‌های به وجود آمده با مشارکت مردم و همراهی جامعه محلی این است که برداشت کشت در برخی زیستگاه‌هایی که مطمئن هستیم پرندگان در آنجا تخمگذاری کرده و لانه فعال وجود دارد با تاخیر انجام شود و در بخش‌های دیگر برداشت انجام نشود.

ظهرابی گفت: با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط‌زیست و موافقت ستاد اجرایی فرمان امام، مقرر شد از پروژه‌های در حال فعالیت، در قالب بهبود معیشت روستایی در منطقه، افزایش مشارکت مردم در حفاظت، تامین امکانات و تجهیزات حفاظتی، حمایت مالی از این پروژه صورت گیرد که امیدواریم با انجام این اقدامات، نتایج موثر و موفقی داشته باشیم.