نشنال اینترست: عملکرد سامانه پدافند هوایی HQ-9B چین اسفناک است!

عصر ایران/متن پیش رو در عصر ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

"آندری مارتینوف"، کارشناس نظامی روس، می گوید HQ-9Bها "در جنگ هند و پاکستان عملکرد بسیار ضعیفی داشتند. آنها نمی‌توانند هیچ چیز مافوق صوت یا حتی هر چیز مادون صوت را رهگیری کنند!" 

نشریه آمریکایی "نشنال اینترست" در گزارشی به قلم  "برندون جی. ویچرت" سردبیر ارشد حوزه امنیت ملی خود، مدعی ضعف شدید و شکست کامل سامانه پدافند هوایی HQ-9B چینی در جنگ اخیر بین هند و پاکستان شده است.

در طول نیم دهه گذشته، چین به پاکستان قول داده بود که سامانه‌های پدافند هوایی HQ-9B آن به خوبی سامانه‌های اس-300 روسیه هستند. جنگ اخیر هند و پاکستان خلاف این را نشان داد.

سال 2025، سال آزمون جدی صنعت تسلیحاتی چین بود. وقتی هند و پاکستان به مدت 4 روز وارد جنگ شدند، هندی‌ها از عملکرد ضعیف موشک‌ها و هواپیماهای جنگی غربی (عمدتا فرانسوی) خود ناامید شدند. پاکستانی‌ها هم که قرار بود روی کاغذ در این درگیری شکست بخورند، از عملکرد خوب هواپیماهای جنگی ساخت چین و موشک‌های هوا به هوای PL-15 خود در برابر نیروی هوایی هند شگفت‌زده شدند.

در نهایت، این درگیری به تساوی انجامید - تا حد زیادی به لطف مداخله دیپلماتیک دونالد ترامپ، که هر دو طرف را وادار به عقب‌نشینی کرد. این درگیری هنوز در زیر سطح ژئوپلیتیکی در حال جوشیدن است. با این حال، علیرغم نمایش چشمگیر جنگنده‌ها و موشک‌های ساخت چین، عملکرد پاکستان همچنان در ترکیبی از ابهام باقی مانده است، که هرگونه تلاش آینده اسلام‌آباد برای راه‌اندازی مجدد جنگ را پیچیده می‌کند.

در آستانه این درگیری، چین تعدادی سامانه دفاع هوایی HQ-9B را در اختیار پاکستان قرار داد که بر اساس مشخصات طراحی سامانه دفاع هوایی قدرتمند اس-300 روسیه ساخته شده‌اند. اعتقاد عمومی بر این است که چین در مقطعی  سامانه اس-300 را از روسیه خریداری کرده و با مهندسی معکوس این سامانه، یک سامانه دفاع هوایی دوربرد بومی برای خود ایجاد کرده است. با گذشت زمان، چینی‌ها قطعاتی از  سامانه پیشرفته تر اس-400 روسیه را نیز در آن گنجاندند و ممکن است برخی از قطعات دزدیده شده آمریکایی و اسرائیلی را نیز در این سامانه قرار داده باشند تا آن را در بازار جهانی تسلیحات رقابتی‌تر کنند.

سامانه دفاع موشکی HQ-9B چین یک "هیولای فرانکنشتاین" است
افسوس که این "هیولای فرانکنشتاین" (یک شخصیت تخیلی داستانی) سامانه دفاع هوایی ساخت چین در جنگ 4 روزه توسط اس-400 های  روسی در اختیار هند، تحت الشعاع قرار گرفت.

واقعیت این است که سامانه‌های پدافند هوایی HQ-9B چین آزمایش نشده‌اند. اگرچه آنها بر اساس سامانه اس-300 روسیه ساخته شده‌اند، اما  در واقع اس-300 نیستند. همکارم "آندری مارتینوف"، یک کارشناس نظامی روس، در برنامه پادکست به من گفت که ارزیابی کرده است که HQ-9B چین یک کپی ضعیف از سامانه برتر روسی است. به گفته مارتینوف، HQ-9Bها "در پاکستان عملکرد بسیار ضعیفی داشتند. آنها نمی‌توانند هیچ چیز مافوق صوت یا حتی هر چیز مادون صوت را رهگیری کنند!"

این دلیل واقعی هیجان دولت هند برای دسترسی به تمام سامانه موشکی  BrahMos است. این سامانه، برخلاف HQ-9Bهای ساخت چین، بسیار موثر بود. مارتینوف به من گفت که سامانه BrahMos هند در طول درگیری، HQ-9Bهای ساخت چین پاکستان را "از کار انداخت."
 
پاکستان در ابتدا HQ-9B را در سال 2021 از چین خریداری کرد و به طور سیستماتیک آن را در سال 2024 ارتقا داد. پکن مدت‌هاست که HQ-9B را به عنوان نسخه‌ای ارزان‌تر اما معادل اس-400 به بازار عرضه می‌کند. بدون شک پاکستان وسوسه می‌شد که نسخه اصلی را خریداری کند، اما تحریم‌های غرب علیه روسیه به معنای عواقب سیاسی برای هرگونه معامله تسلیحاتی با مسکو بود - و کرملین با توجه به رابطه ویژه دیرینه خود با هند، در هر صورت مشتاق فروش به پاکستان نبود. بنابراین اسلام آباد به جای آن به چینی‌ها روی آورد.

اما جنگ معلم نهایی است و زمینه آزمایش بسیار خوبی برای انواع تاکتیک‌ها و فناوری‌ها فراهم می‌کند. HQ-9B های پاکستان در جریان جنگ 4 روزه به طرز اسفناکی کمتر از انتظارات آنها بود. این سیستم‌های ساخت چین در مکان‌های با اولویت بالا در نزدیکی "لاهور" و "سیالکوت" مستقر بودند.

طبق گزارش‌ها، HQ-9B نتوانست حتی یک موشک، پهپاد یا مهمات سرگردان هندی را رهگیری کند.

سپس، سیستم رادار HT-233 HQ-9B توسط روش‌های موثرتر جنگ الکترونیک (EW) و پارازیت‌اندازی هند از کار افتاد. همه این‌ها منجر به از دست رفتن چندین پرتابگر و حمله به مراکز فرماندهی در حملات هند شد که نشان‌دهنده قابلیت بقای بسیار ضعیف و حتی ادغام ضعیف‌تر با سیستم‌های دفاعی گسترده‌تر هند است.

پاکستان HQ-9B چین را وحشتناک می‌داند
پس از درگیری ماه می 2025، پاکستان بی‌سروصدا HQ-9Bها را کالبدشکافی کرد. منابع اعلام کردند که آنها تشخیص دادند که رادار نیمه‌فعال HQ-9B اساسا یک نقطه کور بزرگ را روی HQ-9Bهایی که در آرایش‌های دفاعی اطراف لاهور و سیالکوت قرار داشتند، ترسیم کرده است.

این نه تنها به این معنی بود که نیروی هوایی هند خط دید واضحی روی این سیستم‌های دفاع هوایی داشت، بلکه به این معنی بود که نیروهای هندی می‌توانستند حملات متنوعی را علیه HQ-9Bها در پاکستان انجام دهند - که منجر به نابودی نهایی آنها شد.

این البته چیزی از این واقعیت نمی‌گوید که پاکستان تعداد کافی باتری‌های HQ-9B در اختیار نداشت - فقط بین 12 تا 18 پرتابگر. برای مقایسه، شبکه دفاع هوایی هند بیش از 40 پرتابگر اس-400 داشت.
همانطور که قابل پیش‌بینی بود، چینی‌ها مشتریان پاکستانی خود را به دلیل آموزش ضعیف سرزنش کردند. اما مفسران هندی و پاکستانی ارزیابی کردند که HQ-9Bها حتی پهپادهای کند ارسالی از هند همسایه را متوقف نکردند!

پاکستان ممکن است به جای آن برای دفاع هوایی به ترکیه روی آورد
در نتیجه، اعتماد پاکستان به فناوری دفاع هوایی چین از بین رفته است. اسلام‌آباد اکنون به دنبال SİPER Block 1/2 ترکیه است که گفته می‌شود اقدامات متقابل جنگ الکترونیکی بهتری نسبت به HQ-9B دارد. جالب اینجاست که اسلام‌آباد ظاهرا HQ-19 چین را نیز به عنوان جایگزینی احتمالی برای HQ-9B شکست‌خورده در نظر دارد - اگرچه این ممکن است فقط برای آرام نگه داشتن پکن باشد در حالی که اسلام‌آباد سیستم‌های دفاع هوایی چینی را به نفع سیستم‌های بهتر کنار می‌گذارد.

زمانی که آن HQ-9Bها بی‌فایده شدند، اوضاع برای پاکستانی‌ها رو به وخامت گذاشت. بله، نیروی هوایی پاکستان در برابر نیروی هوایی هند که توسط غرب تامین شده بود، بسیار بهتر از حد انتظار عمل کرد. اما از دست دادن آن سیستم‌های دفاع هوایی که توسط چین ارائه شده بود، شکاف بزرگی را برای هندی‌ها ایجاد کرد تا از آن سوءاستفاده کنند - و آنها این کار را کردند.

اگر پکن می‌خواهد این سامانه دفاع هوایی آن به خوبی موشک‌ها و هواپیماهای جنگی‌اش در بازار جهانی به فروش برسد، چین باید با پشتکار، برای تولید سیستم‌های دفاع هوایی بهتر برای صادرات به بازار جهانی تلاش کند.