ضربه سنگین به سعودی

اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

پیشروی نیروهای جدایی‌طلب مورد حمایت امارات، اختلافات میان قدرت‌های خلیج فارس را تشدید کرد. در این میان خبرها حاکی از افزایش تنش میان عربستان و امارات است.

 یک یورش برق‌آسای جدایی‌طلبان در جنوب یمن، دولت مورد حمایت جامعه بین‌المللی را با بحرانی جدی روبه‌رو کرده و روابط میان دو قدرت بزرگ خلیج فارس، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را تحت فشار قرار داده است. شورای انتقالی جنوب (STC) که از سوی امارات حمایت می‌شود، در ماه جاری کنترل دو استان از جمله حضرموت ـ بزرگ‌ترین و غنی‌ترین منطقه یمن که با عربستان هم‌مرز است را پس از درگیری با قبایل وابسته به ریاض به دست گرفت.

ضربه‌ای سنگین به نفوذ سعودی؛ بازی عوض می‌شود
به نوشته فایننشیال تایمز، شورای انتقالی جنوب و گروه‌های وابسته به عربستان به‌طور رسمی بخشی از نیروهای نتاثیرگذار در اداره جنوب هستند که به عنوان دولت قانونی یمن شناخته می‌شود، اما این گروه‌ها هر از گاهی با یکدیگر درگیر شده‌اند، زیرا منافعشان در برخی حوزه‌ها از هم فاصله گرفته است. اکنون STC ادعا می‌کند که در سراسر جنوب یمن کنترل را در دست گرفته است؛ تحولی که یک عقب‌نشینی مهم برای ریاض محسوب می‌شود و موازنه قدرت را در جنوب به نفع امارات تغییر داده است.

 احمد ناجی، تحلیلگر یمنی در اندیشکده بین‌المللی «گروه بحران»، گفت: «این تحول، بازی را تغییر می‌دهد. پرسش کلیدی این است که دو کشور تا چه اندازه قادر خواهند بود به تفاهم برسند. اگر نه، متأسفانه ممکن است به سمت بحرانی جدید در خلیج فارس پیش برویم». یمن از سال ۲۰۱۴ که حوثی‌ها صنعا را تصرف و دولت را مجبور به تبعید کردند، درگیر جنگ داخلی و چندپارگی بوده است. این جنگ زمانی به یک بحران منطقه‌ای تبدیل شد که عربستان، با مشارکت امارات، ائتلاف عربی را برای مقابله با این گروه متحد ایران رهبری کرد.

پس از پیشروی‌های شورا، عربستان نیروهای خود را از عدن محل استقرار دولت جنوبی  خارج کرد. به گفته عمرو البیض، مقام ارشد STC، برخی مسئولان یمنی از جمله رئیس شورای رهبری ریاست‌جمهوری به ریاض رفتند.

اعراب علیه حوثی‌ها
عربستان و امارات از سال ۲۰۱۵، زمانی که برای مقابله با حوثی‌های مسلط بر شمال وارد جنگ شدند، از گروه‌های مختلف یمنی حمایت کرده‌اند. ناجی گفت عربستان که کمک اقتصادی مهمی به دولت جنوبی کرده، تنها حضور نمادینی در عدن داشته است، اما خروج نیروهایش احتمالاً یک پیام روشن به STC بوده است: «این‌که شما نمی‌توانید بدون مواجه شدن با واکنشی شدید، چنین کاری انجام دهید».

البیض ادعا کرد که درگیری چندانی رخ نداد و STC با قبایل وابسته به عربستان روبه‌رو شد و این قبایل را متهم کرد که تولید نفت را در حضرموت به عنوان مهم‌ترین منبع درآمد دولت جنوبی متوقف کرده‌اند. او افزود این عملیات با هدف مقابله با گروه‌های اسلام‌گرا و جلوگیری از ارسال سلاح به حوثی‌ها انجام شد. او گفت: «ما این اقدام را بخشی از یک ساماندهی امنیتی و نظامی برای تثبیت منطقه و یکپارچه‌سازی تمام جبهه‌های عملیاتی می‌دانیم». او تأکید کرد STC قصد جایگزینی سیاسی دولت جنوب را ندارد، اما هشدار داد: «اگر بخواهند ما را عقب بزنند یا منزوی کنند... مجبور به اقدام خواهیم بود».

امارات و تلاش برای دستیابی بر یمن
تحلیلگران گفته‌اند شورای انتقالی جنوب بدون چراغ سبز امارات دست به چنین پیشروی‌هایی نمی‌زد؛ این موضوع تازه‌ترین نشانه از اختلاف میان ریاض و ابوظبی در مسائل منطقه‌ای است. محمد الباشا، بنیان‌گذار گروه مشاوره ریسک «باشا ریپورت» در آمریکا، گفت: «فقط امارات می‌توانست این گروه‌های جنوبی وابسته به STC را بسیج کند. این بخشی از جنگ سرد بین عربستان و امارات است». یک هیئت سعودی روز سه‌شنبه از حضرموت بازدید کرد و طبق گزارش حضرموت عرب‌نیوز، از STC خواست از حضرموت و المهره عقب‌نشینی کند.

یک مقام اماراتی گفت موضع ابوظبی کاملاً همسو با عربستان و در حمایت از روند سیاسی برای پایان جنگ است. او افزود: «ما همچنان به تلاش‌های بین‌المللی برای ازسرگیری روند سیاسی پایبندیم». این دو کشور پیش از این نیز درباره یمن اختلاف داشتند؛ از جمله در سال ۲۰۱۹ که دولت مورد حمایت عربستان امارات را به انجام حملات هوایی علیه نیروهایش متهم کرد.

همچنین دو کشور در سودان نیز در موضعی متفاوت قرار دارند: گفته می‌شود امارات به نیروهای واکنش سریع (RSF) سلاح می‌رساند، در حالی‌که عربستان از ارتش سودان حمایت می‌کند. امارات این اتهامات را رد کرده است. در سال‌های اخیر، عربستان و امارات رقابت اقتصادی خود را تشدید کرده‌اند و درباره سیاست‌های نفتی اوپک‌پلاس که عربستان عملاً رهبری آن را بر عهده دارد، اختلاف داشته‌اند. یمن از زمان تصرف صنعا توسط حوثی‌ها دوپاره شده است؛ شورشیان بیشتر مناطق پرجمعیت شمال را در اختیار دارند.

توقف روند صلح
امارات که فعال‌ترین عضو ائتلاف در میدان بود، از سال ۲۰۱۹ شروع به خروج نیروهای خود کرد تا تنش با ایران را کاهش دهد و سیاست یمنی خود را تغییر دهد.ابوظبی همچنان از STC حمایت می‌کند؛ گروهی که خواستار تشکیل دوباره دولت مستقل جنوب است؛ دولتی که پیش از اتحاد یمن در سال ۱۹۹۰ وجود داشت.

 عربستان نیز سال‌هاست تلاش می‌کند خود را از جنگی پرهزینه و مورد انتقاد بین‌المللی خارج کند؛ جنگی که حملات هوایی ائتلاف هزاران غیرنظامی را کشته است. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، می‌خواهد بر برنامه‌های توسعه داخلی تمرکز کند و به شلیک مداوم موشک‌ها و پهپادهای حوثی به داخل خاک کشور پایان دهد. ریاض و حوثی‌ها در سال ۲۰۲۲ به آتش‌بس رسیدند و در مسیر صلح پیش می‌رفتند، اما جنگ غزه از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ این روند را مختل کرد؛ زیرا حوثی‌ها حمله به کشتی‌ها در دریای سرخ و پرتاب موشک به اسرائیل را آغاز کردند.

گفته می‌شود که تلاش‌ها برای احیای روند صلح از سوی عربستان و سازمان ملل، با وجود آتش‌بس شکننده حماس و اسرائیل، ادامه دارد اما نقش دو سال اخیر حوثی‌ها در بحران منطقه‌ای عملاً کار را پیچیده کرده است. پیشروی‌های اخیر شورای انتقالی جنوب انتظار می‌رود هر تلاشی برای احیای مذاکرات صلح را مختل کند. فری‌الاسلام المسلمی، کارشناس چتم‌هاوس، گفت: «اکنون همه چیز متوقف شده و عربستان با مسائل فوری‌تری روبه‌روست. این یک ضربه بزرگ به جایگاه عربستان در یمن است».