تقویت نقش شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان به‌عنوان پیشران‌های تحول

بررسی داده‌های مرتبط با الگوی استفاده از اینترنت و سهم فعالیت‌های اقتصادی کاربران، تصویری روشن و در عین حال هشداردهنده از وضعیت زیست دیجیتال کشور ارائه می‌دهد. بر اساس آمار موجود، تنها حدود یک‌سوم کاربران در فعالیت‌هایی مشغول‌اند که شغل یا معیشت آنان به اینترنت وابسته است و از این میان، کمتر از هفت درصد به‌صورت مستقیم از طریق اینترنت به فروش کالا یا خدمات می‌پردازند. این ارقام نشان می‌دهد که علی‌رغم گسترش فراگیر دسترسی به اینترنت، این فضا هنوز نتوانسته است به‌طور کامل در نقش «زیرساخت تولید ارزش اقتصادی و فرهنگی» تثبیت شود و کارکرد غالب آن همچنان مصرفی، ارتباطی و تفریحی باقی مانده است. 

از منظر فرهنگی، این وضعیت بیانگر ضعف در شکل‌گیری «زیست شغلی دیجیتال» به‌عنوان یک مسیر معتبر، پایدار و هویت‌ساز در ذهنیت عمومی جامعه است. بخش قابل توجهی از کاربران، به‌ویژه جوانان، اینترنت را عمدتاً عرصه‌ای برای سرگرمی، شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات فردی می‌دانند، نه بستری برای فعالیت حرفه‌ای، خلق ارزش و نوآوری. این شکاف میان ظرفیت‌های واقعی فناوری دیجیتال و تصویر ذهنی جامعه از کارکرد آن، یکی از موانع اصلی توسعه اقتصاد دیجیتال و مشارکت فعال نیروی انسانی جوان در این حوزه به شمار می‌رود. 

از منظر اقتصادی نیز، تمرکز فعالیت‌های درآمدزا در بستر چند شبکه اجتماعی و پلتفرم محدود، نشانه‌ای از شکنندگی و کم‌عمقی ساختار اقتصاد دیجیتال کشور است. شبکه‌های اجتماعی اساساً با هدف تعاملات اجتماعی و مصرف محتوا طراحی شده‌اند و نه به‌عنوان زیرساخت‌های پایدار کسب‌وکار. وابستگی کسب‌وکارهای خرد و نوپا به این فضاها، آن‌ها را در معرض ریسک‌های جدی همچون تغییر قواعد پلتفرم‌ها، محدودیت‌های دسترسی، کاهش امنیت داده و ناپایداری درآمد قرار می‌دهد. در مقابل، تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهد که شکل‌گیری کسب‌وکارهای دیجیتال پایدار، نیازمند برخورداری از «پایگاه مجازی مستقل» در قالب وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های اختصاصی است که امکان شکل‌دهی زنجیره ارزش، برند مستقل و مدل درآمدی قابل اتکا را فراهم می‌کند. 

در این میان، شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان به‌عنوان توانمندترین و نوآورترین بخش خصوصی، نقشی کلیدی در عبور از وضعیت مصرف‌محور کنونی و حرکت به‌سوی اقتصاد دیجیتال مولد ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها با تکیه بر سرمایه انسانی متخصص، فناوری‌های نرم، نوآوری در مدل‌های کسب‌وکار و ظرفیت صادرات خدمات و محصولات دیجیتال، قادرند موتور پیشران تحول در زیست‌بوم اقتصاد دیجیتال کشور باشند و زمینه پیوند میان فرهنگ، فناوری و معیشت پایدار را فراهم آورند. 

ازاین‌رو، سیاست‌گذاری ملی در حوزه اینترنت و اقتصاد دیجیتال باید به‌صورت هدفمند بر توانمندسازی این دسته از شرکت‌ها و ایجاد انگیزه برای ورود جوانان به عرصه کسب‌وکارهای دیجیتال متمرکز شود. نقش حاکمیت در این مسیر، نه صرفاً نظارتی، بلکه فعال و تسهیل‌گر است. دولت می‌تواند از طریق مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ شامل اصلاح و تسهیل مقررات، ارائه مشوق‌های مالیاتی و بیمه‌ای، حمایت از ایجاد و توسعه زیرساخت‌های مستقل دیجیتال، سرمایه‌گذاری مشترک در پلتفرم‌های بومی و تقویت شبکه‌های شناسایی، جذب و حفظ نخبگان جوان، بستر لازم برای افزایش سهم تولید در اقتصاد دیجیتال را فراهم سازد. 

چنین رویکردی، افزون بر کاهش شکاف میان مصرف و تولید در فضای مجازی، به شکل‌گیری تدریجی فرهنگ نوآوری، تقویت هویت حرفه‌ای دیجیتال و ارتقای جایگاه شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان در اقتصاد ملی منجر خواهد شد. در نهایت، توسعه واقعی اقتصاد دیجیتال زمانی محقق می‌شود که اینترنت از یک فضای صرفاً مصرفی به زیرساختی برای تولید ارزش، اشتغال‌آفرینی و کارآفرینی خلاق بدل گردد؛ مسیری که در آن، شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان با حمایت هوشمندانه و هدفمند حاکمیت، نقش پیشتاز و راهبر را بر عهده خواهند داشت.