جابه‌جایی ریل راه آهن از دل تپه‌حصار دامغان، اولین گام برای ثبت جهانی

به گزارش ایرنا، عبور ریل راه آهن از دل مجموعه تاریخی تپه‌حصار دامغان، به مشکل بزرگی برای نگهداشت و حفظ بنا تبدیل شده و عبور روزانه ده‌ها قطار محور تهران- مشهد از دل این مجموعه تاریخی می‌تواند به نابودی این اثر منجر شود.

مردم دامغان برای حفظ این بنای ارزشمند و تاریخ کهن خود، سال‌ها چشم‌انتظار اجرایی شدن طرح انتقال خط ریل هستند.

تاکنون طرح جابه‌جایی ریل از این مجموعه، طی چند مرحله توسط دولتمردان در دستور کار قرار گرفت، اما پیشرفتی در اجرای این طرح محقق نشد.

آغاز توجه به آسیب خط ریلی به تپه‌حصار از دولت دوازدهم

در طول سالیان گذشته پیگیری‌های فراوانی توسط کنشگران و حامیان میراث فرهنگی به منظور خروج ریل از این محوطه باستانی انجام شد و در نهایت، این موضوع در دولت دوازدهم به صورت جدی از سوی وزارت راه و شهرسازی پیگیری شد.

طرح‌های امکان‌سنجی اولیه از سوی شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران تهیه و مورد بررسی قرار گرفت و با آغاز به کار دولت سیزدهم این مطالبه توسط مسوولان استانی و شهرستانی پیگیری و در سیزدهم۳ آبان ۱۴۰۴ موضوع بررسی تغییر مسیر ریل راه آهن از تپه‌حصار تصویب و با امضای معاون اول رییس جمهور وقت به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ابلاغ شد.

پیرو آن ابلاغ اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان طی قراردادی با مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی موضوع را جهت بررسی کارشناسی به آن مرکز تحقیقاتی واگذار کرد که کار مطالعاتی و کارشناسی آن نیز انجام شد و در آن بر آسیب‌زابودن تردد قطار در این محوطه باستانی و آلودگی صوتی بیش از حد مجاز تأکید شدهاست و به جهت اهمیت این اثر ارزشمند، پیشنهاد جابه‌جایی ریل از این محوطه مطرح شد.

در بررسی‌های کارشناسی و در بین هشت مسیر پیشنهادیِ مطرح شده، مسیری وجود دارد که برابر نظر مشاوران فنی به دلیل مزایای موجود، قابلیت اجرایی دارد.

خروج ریل آهن از تپه حصار اولویت اول گردشگری دامغان

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دامغان روز سه‌شنبه در گفت و گو با ایرنا، بیان کرد: جابه‌جایی ریل راه آهن از تپه‌حصار اولویت اول بخش گردشگری سند پیشرفت این شهرستان، مصوب شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان سمنان است و عملیاتی و اجرایی شدن این طرح نیازمند نظر مساعد راه آهن جمهوری اسلامی ایران و همکاری وزارت میراث فرهنگی است.

مجتبی اکبرپور ادامه داد: اجرای این طرح علاوه بر رفع موانع ثبت جهانی این اثر، بدون شک سبب بازتاب ویژه‌ای برای علاقه‌مندان به این حوزه در داخل کشور و در سطح بین‌المللی می‌شود.

وی تصریح کرد: اجرای طرح عبور راه آهن از این محوطه باستانی در دوره پهلوی اول و اجرای خط دوم در سال ۱۳۷۴ آن را به دو نیم تقسیم کرد که این امر علاوه بر تحمیل خسارت‌های فراوان به آثار به جامانده، تهدیدی برای امنیت گردشگران نیز به شمار می‌رود.

اکبرپور اضافه کرد: محوطه باستانی تپه‌حصار دامغان با سابقه تمدنی بیش از هفت هزار سال گنجینه گرانبهایی است که همواره مورد توجه و ارجاع پژوهشگران و باستان‌شناسان داخلی و خارجی بوده است.

ورود دادستانی استان سمنان به موضوع

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دامغان با اشاره به ۲۳ آذر، سالروز ثبت تپه باستانی حصار دامغان در فهرست آثار ملی، گفت: روند جابه‌جایی ریل راه‌آهن از محدوده این محوطه تاریخی با دستور اکید معاونان دادستان مرکز استان سمنان آغاز شد.

وی گفت: در نشستی به ریاست معاون دادستان و با حضور نمایندگان اداره‌کل میراث فرهنگی، شرکت راه‌آهن شمال‌شرق و دیگر دستگاه‌های مرتبط، ضرورت جابه‌جایی خط ریلی عبوری از مرکز محوطه تاریخی تپه‌حصار بررسی و تصویب شد.

این مسوول تصریح کرد: شرکت راه‌آهن شمال‌شرق با همکاری کارشناسان میراث فرهنگی، نسبت به اجرای طرح انتقال مسیر ریل راه‌آهن از محوطه باستانی تپه حصار اقدام خواهد کرد تا ضمن حفظ منافع حمل‌ونقلی، از تخریب و آسیب به لایه‌های تاریخی این محوطه جلوگیری شود.

اکبرپور با اشاره به اهمیت ایمنی و گردشگری در محدوده تپه‌حصار، گفت: معاونت فنی و زیربنای شرکت راه‌آهن شمال‌شرق نیز در خصوص کاهش سرعت قطارها در این محدوده اقدام می‌کند تا ایمنی گردشگران و محوطه تاریخی تضمین شود.

رییس میراث فرهنگی دامغان اجرای این طرح را گامی مهم در حفاظت از یکی از کهن‌ترین محوطه‌های تاریخی فلات ایران خواند و افزود: این اقدام نشان‌دهنده همکاری نزدیک نهادهای قضایی، اجرایی و فرهنگی برای صیانت از تمدن ایرانی در شهرستان دامغان است.

او خاطرنشان کرد: تپه حصار دامغان که یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های تاریخی فلات ایران محسوب می‌شود، امروز علاوه بر یادآوری تاریخ دیرینه این سرزمین، نماد هم‌افزایی نهادهای مختلف برای پاسداری از میراث فرهنگی کشور است.

سابقه تاریخی شهر دامغان

دامغان با نام تاریخی «صددروازه» از شهرهای باستانی و قدیمی ایران است که مرکز ایالت قومس بوده است و عده‌ای این شهر را در دوره‌ای پایتخت اشکانیان می‌دانند.

دامغان دارای ۲ هزار اثر تاریخی و فرهنگی است که از این تعداد ۴۰۰ اثر شناسایی و تاکنون ۱۳۱ اثر ثبت ملی شد.

محوطه تاریخی تپه‌حصار که در شمال‌شرق ایران و در نزدیکی دامغان قرار دارد، یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی ایران است که تاریخچه آن به عصر مفرغ یعنی حدود سه تا پنج هزار سال پیش بازمی‌گردد که بزرگ‌ترین مرکز جمعیتی منطقه در دوران مفرغ بوده و نشان‌دهنده نقش برجسته این منطقه در تبادلات تجاری و فرهنگی آن زمان است.

کاوش‌های باستان‌شناسی ۲ بار و در دهه‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۵۰ به همت هیات‌های مختلف نشان داد تپه‌حصار به دلیل موقعیت راهبردی در دالان ارتباطی تمدن‌های آسیای میانه و بین‌النهرین، یکی از مراکز اصلی تولید و تبادل کالاهای فلزی، به ویژه مس، در دوران مفرغ بوده است. کشف کوره‌های ذوب فلزات، قالب‌های ریخته‌گری و سرباره‌های فلزی در این تپه، گویای اهمیت این منطقه به عنوان یک مرکز تولیدی اقلام مفرغی است.

کاوش‌های جدیدتر در تپه‌حصار، شامل کشف تابلت‌های گلی با خط میخی، نشان از ارتباط تجاری این محوطه با تمدن‌های هم‌عصر خود در بین‌النهرین و عیلام دارد. این یافته‌ها گویای آن است که تپه حصار نه تنها یک مرکز تجاری بزرگ در عصر مفرغ بوده، بلکه نقش بسیار مهمی در توسعه و پیشرفت فرهنگی این منطقه ایفا کرده است.

مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان، به شماره ۱۲۸۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.