جایزه جهانی امام خمینی؛ فرصتی برای اندیشه‌ورزی و اجتهاد مستمر در نرم‌افزار نظام‌سازی اسلام

به گزارش ایرنا، جامعیت علمی و شخصیت چندبُعدی امام خمینی(ره) در زمینه‌های فقه، اصول، کلام، فلسفه، اخلاق و عرفان، همراه با وجه تأسیسی اندیشه فقهی ایشان، موجب شده تا شخصیتی ممتاز در تاریخ معاصر شکل گیرد. نبوغ علمی ایشان در کنار بهره‌مندی از محضر اساتید برجسته آن دوران، به شکل‌گیری منظومه‌ای فکری منسجم انجامید. با این حال، هرچند این منظومه فکری از چارچوب‌های کلی و مفهوم‌پردازی‌های علمی برخوردار است ولی تطبیق آن با عرصه‌ عمل نیازمند اجتهادی مستمر است؛ تلاشی نظری در مبانی، با هدف فهم حکم در شرایط متحول بیرونی.

آنچه به این منظومه، اهمیت صدچندان می‌بخشد، وجه تأسیسی آن در ساخت‌یابی یک نظم سیاسی در قالب جمهوری اسلامی است. بی‌تردید، این اندیشه، نرم‌افزار انقلاب اسلامی و عامل اساسی تداوم و بالندگی آن است. طبیعتاً هرگونه انحراف از این مسیر، می‌تواند به بروز آنومی در ساخت هنجاری و در نتیجه به ناکارآمدی در ساحت کارکردی نظام سیاسی بیانجامد. این امر، اهمیت صیانت از مبانی و اجتهاد مستمر برای ارائه خوانشی هم‌زمان مبناگرا و متناسب با اقتضائات زندگی معاصر را نشان می‌دهد.

نکته‌ حائز اهمیت دیگر، ضرورت پیوند تلاش‌های نظری با عرصه‌ عمل در حوزه‌های سیاست‌گذاری و اجراست. اندیشه باید با نظر به تحولات بیرونی و اقتضائات زمانی و مکانی، خود را از رهگذر خوانشی انتقادی، دیالکتیکی و مسئله‌محور بازسازی کند.

توضیح آن که خوانش دیالکتیکی به منظور رفع برخی تنش‌ها و ناسازگاری‌های احتمالی درونی پیشنهاد می‌شود که گاه در ادبیات انتقادی با سوگیری‌های سیاسی نسبت به اندیشه امام خمینی ابراز می‌شود و تلاش دارد تا با تمسک به نوعی مغالطه علمی، بر ناسازگاری اندیشه با اقتضائات مدرن و یا ناسازگاری درونی اجزای اندیشه امام با معرفت‌شناسی جدید تصریح داشته باشد. امری که نیازمند پاسخ علمی متناسب است؛ هرچند ممکن است در برخی موارد این تنش یا ناسازگاری درونی واقعی بوده و نیازمند ارائه پاسخی بدیل و راهکاری علمی برای برون‌رفت از آن باشیم.

بر این اساس، نگارنده از هر ابتکاری در زمینه‌ فرهنگ‌سازی برای اندیشه‌ورزی درباره‌ حکومت و حکمرانی، با تکیه بر مبانی نظری و آرای اجتهادی امام خمینی استقبال کرده و آن را اقدامی لازم و ضروری می‌داند. برگزاری «جایزه جهانی امام خمینی» گامی مؤثر در ارج‌نهادن به کنش‌های عالمانه‌ محققان و اندیشمندان مسلمان است. ضرورت چنین اقدامی همواره مطرح بوده و در طی دهه‌های اخیر رویدادهایی در سطوح ملی و بین‌المللی نیز در این راستا برگزار شده است.

این رویداد با پشتیبانی نهادهای مرجع علمی و فرهنگی می‌تواند جامع‌ تلاش‌های پیشین در این حوزه باشد و زمینه‌ساز گفتمان علمی و اجتهادی پیرامون اندیشه‌ امام خمینی در عرصه‌ بین‌المللی گردد؛ همان‌گونه که جایزه جهانی المصطفی گامی مؤثر در اعاده‌ مرجعیت علمی ایران در عرصه‌های اسلامی و بین‌المللی بود.

انتظار می‌رود تدبیرپردازان و سیاست‌گذاران این جایزه، با رویکردی بلندمدت، مانع از تشریفاتی‌شدن آن شده و از این فرصت برای اجتهاد و بازاندیشی در مبانی و اصول اندیشه‌ انقلاب اسلامی بهره‌برداری کامل نموده و عرصه‌ نظر و عمل را بیش از پیش به هم نزدیک کنند. پیشنهاد نگارنده برای غنای هر چه بیشتر این رویداد، مساله‌مند کردن حوزه‌های آن است تا جامعه دانشگاهی و نخبگانی مسلمان را به اندیشه‌ورزی نقادانه و راهگشا سوق دهند و تلاش‌های نظری را به واقعیت‌های عینی و مشاهده‌پذیر تقریب نمایند.

* عضو هیأت علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی