اسطوره‌های شرقی در لندن

به گزارش روز یكشنبه گروه فرهنگی ایرنا، قرار است در تاریخ 24 فوریه (5 اسفندماه) «شهرام ناظری» و «دولتمند خالف» در سالن باربیكن لندن روی صحنه بروند و با كنسرتی مشترك، آغازگر پروژه جهانی «زبان عشق» و روز جهانی زبان مادری باشند.
طبق گفته‌های «شهاب نیكمان» طراح این پروژه، كار مشترك «زبان عشق» با هدف معرفی جایگاه بی بدیل شعر و ادب فارسی در آگاه‌سازی، بیان و انتقال مفاهیم بلند عشق، صلح و وفاق اجتماعی ایده‌پردازی شده و به اجرا خواهد رسید.
در این پروژه پژوهشی سعی شده از دیدگاهی متفاوت و متكی بر كنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس یونسكو (٢٠٠٣)، به معرفی 30 تن از مشاهیر و مفاخر پارسی‌سرا در هزاره اول شعر پارسی، از بایزید بسطامی تا بیدل دهلوی و در گستره جغرافیایی 11 كشور آسیایی از سوریه تا هند پرداخته شود و نقش برجسته آنها را در حفظ هویت فرهنگی پارسی زبانان نمایان می‌كند.
نیكمان گفت: «زبان عشق» در مسیر خود به بررسی و پژوهش پیرامون آثار ارزشمند این مشاهیر و برگزاری نشست‌های پژوهشی و اجراهای هنری پرداخته و در پایان به تولید یك اثر صوتی، تصویری و تالیف كتابی با موضوع نقش شعر پارسی در حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس و مانایی و انتقال بین نسلی این میراث و همچنین نقش شعر و ادب پارسی به عنوان گواهی بی‌همتا در بالندگی عشق و مهرورزی، وفاق اجتماعی و صلح پایدار خواهد انجامید.
اجرای افتتاحیه این پروژه جهانی با هنرنمایی دو هنرمند بی‌بدیل و بی‌تكرار از دو كشور ایران و تاجیكستان؛ «شهرام ناظری» و «دولتمند خالف» همراه خواهد بود.
بدعت و نوآوری، مشهودترین خصیصه هر دو هنرمند در خلق آثار هنری و در چارچوب زیبایی‌شناسی ذهنی و هنری آنهاست.

** شوالیه بی‌باك ایرانی
نوآوری و جسارت شهرام ناظری در عبور از چارچوب‌های كلاسیك و سنتی از طرفی او را برای هوادارانش تبدیل به شوالیه‌ای جسور و بی‌باك و اسطوره‌ای بی‌بدیل كرده و همین امر از سوی دیگر، تیغ تیز مخالفان و منتقدان را به سمت او نشانه رفته است.
ناظری خواننده‌ای است كه در آثارش روحیه تكرارناپذیری دارد و همواره تلاش كرده ‌است كه نگرش و تجربه‌ای جدید را در آواز و موسیقی به وجود آورد. وی تحریرهای ریتمیك و خاصی را از سال‌های پایانی دهه هفتاد خورشیدی در آثارش استفاده كرد، از جمله این آثار می‌توان به آلبوم‌های ساز نو آواز نو، سفر به دیگر سو، لولیان و مولویه (شور رومی) اشاره كرد. حدود سی سال پیش دكتر «داریوش صفوت» بنیان‌گذار مركز اشاعه و حفظ موسیقی سنتی، ارزش صدای ناظری را در ویژگی‌های حماسی آن تشخیص داد و چنین تشریح كرد كه:
«در صدای ناظری لنگرها، دندانه‌ها و آكسان‌های خاصی وجود دارد كه به آن حس حماسی بخشیده ‌است. این لحن حماسی قرن‌ها پیش در آواز ایرانی وجود داشته اما به دلیل مسائل تاریخی كمرنگ شده و به تدریج از بین رفته ‌است».
و اما شهرام ناظری درباره آواز خود گفته است: «یك حركت، یك حماسه در اجرا و خواندنم هست آن هم به این دلیل است كه من كُرد هستم و فرهنگ كُردی دارم».
یكی از خصوصیاتی كه شهرام ناظری را نسبت به خوانندگان هم‌عصرش در جایگاهی متفاوت قرار داده، توجه به اسطوره‌ها و تحقیق و جستجو در خصوص لحن‌های حماسی گمشدهٔ آواز ایرانی است.
ناظری آلبوم‌ها و اجراهایی از اشعار شاهنامه كُردی و شاهنامه فردوسی دارد و نخستین خواننده‌ای است كه برای شاهنامه‌خوانی، پژوهشی چندین‌ساله انجام داد و در آمریكا، فرانسه و تونس اجراهای صحنه‌ایِ شاهنامه‌خوانی داشت.
در تمام طول نیمهٔ دوم قرن 1300 خورشیدی، «محمدرضا شجریان» و «شهرام ناظری» به عنوان دو هنرمندِ اصلی و محبوبِ اواز ایرانی شناخته می‌شوند و برای اكثریت قاطع ایرانیان، موسیقی و آواز ایرانی مترادف است با نام یكی از این دو. آنها مهم‌ترین هنرمندانِ موسیقیِ ایرانی‌اند كه شهرت جهانی دارند.
ناظری در سال 2007، از سوی دولت فرانسه نشان لژیون دونور و در سال 2014 «نشان شوالیه ملی لیاقت» فرانسه را به دست آورد و نیویورك تایمز به او لقب «بلبل فارسی» داد و كریستین ساینس مانیتور او را «لوچانو پاواروتیِ ایران» نامید.

**فلك سرای یكه‌تاز تاجیك
دولتمند خالُف یا دولتمند خال‌زاده موسیقی‌دان، نوازنده و خواننده تاجیك است. او استاد موسیقی محلی جنوب تاجیكستان است كه فلك نام دارد. موسیقی تاجیكستان شامل 6 مقام و فلك‌سرایی است. فلك موسیقی مردمی است كه سال‌هاست آوازهای آن كه قرن‌ها سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و اجرا می‌شود.
او شش‌مقام موسیقی را در كنسرواتوار موسیقی دوشنبه آموخته است و در نوازندگی دوتار، قیچك و سه‌تار كه از سازهای مشهور این منطقه هستند مهارتی ستودنی دارد.
آهنگ‌ها و آوازهای او حالت صوفیانه دارند و بعضاً بر اساس اشعار مولوی تنظیم شده‌اند. تاكنون چند آلبوم از گزیده كارهای او در ایران منتشر شده ‌است. «دولتمند» بزرگترین فلك‌سرای تاجیكستان است كه علم موسیقی را نیز در مدرسه موسیقی و دانشگاه هنر تاجیكستان آموخته و به همین دلیل با موسیقی جهان آشنایی دارد.
او به واسطه همین آشنایی گاه، دست به نوآوری‌هایی در اجراهایش می‌زند و با این كار سعی می‌كند توانایی‌های موسیقی تاجیكستان را نشان دهد.
دریافت نشان طلایی كشور فرانسه از دست ژاك شیراك به‌دلیل استفاده از شعرهای مولوی از جمله افتخارات «دولتمند خال اف» است.
او از 28 سال پیش از شعرهای مولوی در كارهایش استفاده كرد و همان‌گونه كه به موسیقی اصیل تاجكستان و اشعار مولانا پایبند است، از شعرهای شاعران معاصر نیز استفاده می‌كند و حتی با اركسترهای سمفونیك و گروه كر نیز كنسرت می‌گذارد و این یكی از نقاط اشتراك او با ناظری است.

** فصل مشترك دو هنرمند شرقی
زیبایی و مانایی هنر در گرو خلاقیت خالق اثر هنریست و خلاقیت جز از طریق شناخت عمیق ساختارها و غنای تكنیكی به دست نخواهد آمد و مدد گرفتن از عنصر خلاقیت شهامتی می‌طلبد كه هرگز نباید آنرا با ندانم‌كاری‌های امروزی برخی از هنرمندان بنام جسارت در نوآوری اشتباه گرفت. با نگاهی به پیشینه شهرام ناظری در می‌یابیم او از جمله هنرمندانی است كه اگر امروز به جسارت ساختارشكنی هنری رسیده است، اصول و قوائد بنیادین موسیقی ایرانی را سالها پیش آموخته و تجربه ناشی از سالها فعالیت هنری امروزه از او هنرمندی ساخته كه بی‌توجه به تیغ تیز انتقادات در نوآوری و ساختارشكنی از پیشگامان هنر موسیقی ایران است.
«دولتمند خالف» هم آموزش موسیقی را سینه سینه آموخته و دوران آموزشی را در مدرسه موسیقی و دانشگاه هنر تاجیكستان گذرانده است. پیشینه آكادمیك این هنرمند به او كمك كرده تا با ساختار نوین موسیقی جهان آشنا باشد و با مدد از این شناخت عمیق و بهره‌گیری از تكنیك‌های ستودنی خود در موسیقی تاجیكستان به مرتبه‌ای برسد كه بتوان از او با نام اسطوره زنده یاد كرد.

** اسطوره‌های شرقی در لندن
پس آنچه این دو هنرمند را به هم پیوند می‌دهد و انتظار هنرنمایی آنها را در سالن باربیكن لندن هیجان‌انگیز می‌كند، تقابل دو هنرمند به شدت توانمند و خلاق موسیقی در بستری از شعر كلاسیك ایرانی است. تو گویی اسطوره‌های شاهنامه برآنند تا بر صحنه سالن باربیكن لندن بار دیگر پنجه در پنجه هم بیافكنند.
فراهنگ**9494** 1055