چرا دلار افسار گسیخت؟

محمد واعظ برزانی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به مجموعه عوامل مؤثر بر بازار ارز اظهار کرد: نوسانات ارزی دلایل داخلی و خارجی متعددی دارد، اما مهم‌ترین دلایل داخلی به مسائل موجود در فرآیندهای صادرات و واردات، پایش ناکافی مبادلات پولی و بین‌بانکی و نبود نظارت مؤثر بر رفتار نهادهای مالی، بانک‌ها و حتی برخی از فعالان اقتصادی و مردم بازمی‌گردد. بخشی از تقاضا در بازار ارز ممکن است با هدف برهم‌زدن تعادل شکل بگیرد که مسئولان بانک مرکزی نیز اخیراً به آن اشاره کرده‌اند.

وی مدیریت روانی جامعه را از مؤلفه‌های مهم در کنترل بازار ارز دانست و افزود: شرایط کنونی فضای روانی جامعه را به سمتی سوق داده که گویی در وضعیت «نه جنگ، نه صلح» قرار داریم. در چنین شرایطی بخشی از مردم برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به سمت خرید ارز و طلا حرکت می‌کنند که این موضوع تقاضای احتیاطی و سفته‌بازی را افزایش داده و به تشدید نوسانات ارزی منجر می‌شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای روزانه ارز نقش کلیدی در ثبات بازار دارد، تصریح کرد: اگر سیاستی اتخاذ شود که بین میزان عرضه روزانه ارز و تقاضای آن توازن برقرار کند، می‌توان انتظار کاهش نوسانات را داشت. هرچند بانک مرکزی در روزهای اخیر اقداماتی را برای مدیریت بازار آغاز کرده است، اما باید توجه داشت بخش قابل توجهی از فشارهای کنونی از خارج از حوزه سیاست‌های ارزی نشأت می‌گیرد و سایر بخش‌های اقتصادی نیز باید در این مسیر هماهنگ شوند.

واعظ برزانی ادامه داد: در مدیریت بازار ارز باید به داده‌های واقعی توجه شود؛ اینکه چه میزان ارز در تالارهای معاملاتی، بازار آزاد داخلی و بازارهای خارجی عرضه می‌شود و در مقابل چه مقدار تقاضا وجود دارد. سیاست‌گذار ارزی باید متناسب با این اطلاعات، عرضه را تنظیم کند. در این میان پایش دقیق معاملات بازار آزاد اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا بخشی از عرضه و تقاضا در بازار رسمی و غیررسمی مشترک است و هرگونه اختلال در آن می‌تواند کل بازار را دچار نوسان کند.

وی با اشاره به نقش نظام پیمان‌سپاری ارزی گفت: اگر صادرکنندگان امکان تأخیر در بازگشت ارز خود را داشته باشند، طبیعی است که عرضه ارز را به زمانی موکول کنند که نرخ بالاتر است. بنابراین مدیریت بازار به معنای دولتی کردن مبادلات نیست، بلکه به معنای طراحی سازوکاری برای علامت‌دهی به بازار و تنظیم رفتار بازیگران آن است. نظارت دقیق بانک مرکزی بر فرآیند بازگشت ارز صادراتی می‌تواند مانع از سودجویی‌های مخرب شود.

این اقتصاددان با تأکید بر ضرورت حمایت از صادرات و کنترل واردات اظهار کرد: اگر سیاست‌ها به گونه‌ای باشد که صادرات تضعیف و واردات تشویق شود، قطعاً در تأمین ارز دچار کسری خواهیم شد. تسهیل بیش از حد مقررات واردات، مانند مجوز واردات بدون انتقال ارز در مناطق مرزی، تقاضای ارزی را به شدت افزایش می‌دهد و تعادل بازار را برهم می‌زند.

واعظ برزانی حضور سوداگران را از دیگر عوامل نوسانات دانست و گفت: سوداگران با ایجاد اخلال در جریان عرضه و تقاضا تلاش می‌کنند افزایش نرخ ارز را امری طبیعی جلوه دهند که این رفتارها به شکل‌گیری انتظارات تورمی و تشدید نوسانات دامن می‌زند.

وی در پایان با اشاره به نقش عوامل خارجی از جمله جنگ، کسری بودجه دولت و رویدادهای سیاسی خاطرنشان کرد: این عوامل بدون تردید بر بازار ارز اثرگذار بوده‌اند، اما اگر تحلیل حرفه‌ای و نظام نظارتی مؤثر وجود داشته باشد، حتی در شرایط پرتنش نیز می‌توان از بروز نوسانات شدید جلوگیری کرد. برای کاهش اثر شوک‌های سیاسی باید سیاست‌های اقتصادی هماهنگ شود و برنامه‌های مشخصی برای مدیریت انتظارات تورمی و فضای روانی جامعه طراحی و اجرا شود تا کنترل بازار ارز دشوار نشود.

منبع : ایسنا