روایتی مادرانه از زندگی پیرزن ۱۰۲ ساله

فیلم مستند «صغری رئیس» تازه‌ترین مستند صادق کاظمی فیلمساز جوانی است که پس از اثر قبلی‌اش، «برار انیسه»، این بار به سراغ شخصیت فرعی همان فیلم رفته است.

این مستند که محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است در بخش مسابقه نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» حضور دارد. این فیلم در بخش دانشجویی این رویداد هم حضور دارد.

صادق کاظمی در گفت‌وگو با ایسنا، به آغاز مسیر ساخت مستند جدید خود اشاره کرد و گفت: ماجرای ساخت مستند «صغری رئیس» از مستند قبلی‌ من مشروع شد. صغری در مستند «برار انیسه» فقط چند پلان کوتاه داشت، اما واکنش تماشاگرها به او خیلی زیاد بود. همان زمان شروع به تحقیق کردم وفهمیدم شخصیتش بسیار فراتر از یک پیرزن بامزه و سرخوش است.

وی ادامه داد: من همیشه معتقدم اگر به سوژه علاقه نداشته باشید، خصوصا وقتی فیلم شخصیت‌محور است، نمی‌توانید درباره‌اش فیلم بسازید. صغری با صلابت، امید، سادگی و شیرینی‌اش مرا کاملا درگیر کرد و همین علاقه باعث شد با وجود سختی‌ها پای کار بایستم.

کاظمی با بیان این‌که چون سبک زندگی‌ها تغییر کرده است، افزود: درطرح اولیه‌ که برای خانه مستند نوشته بودم، یک جمله داشتم و آن این بود خیلی طول نمی‌کشد داشتن مادربزرگی مثل صغری برای بچه‌های ما تبدیل به آرزو شود. چون از این سبک زندگی به سختی چنین آدم‌هایی بیرون می‌آیند؛ یک زن پاک‌دل، دعاگو، اهل نماز و قرآن، امیدوار و حلال‌خور.

وی با اینکه سلیقه سینمایی من بیشتر سمت فیلم‌های پرریتم و جنایی است، تصریح کرد: شخصیت صغری از نظر عاطفی آنقدر روی من تاثیر گذاشت که مجبور شدم پژوهش مفصلی درباره او کنم و هر چه جلوتر رفتم زندگی عجیب ‌و غریب‌تری در دلش پیدا کردم.

کاظمی که تحصیلاتش در حوزه خانواده و مشاوره است، زندگی صغری را از منظر روانشناختی هم جذاب دانست و گفت: اعتمادسازی با پیرزنی ۱۰۲ ساله که کم‌کم حافظه‌اش را از دست می‌داد کار ساده‌ای نبود. چون نمی‌شنید، سخت ارتباط می‌گرفت، اما بعد از دو سال رفت‌ و آمد، حالا من را می‌شناسد و می‌گوید: تو نوه انیسه هستی؟ همین ارتباط انسانی قلب پروژه بود.

او با بیان آنکه کلید ساخت مستند «صغری رئیس» از آذر ۱۴۰۲آغاز شد، بیان کرد: بارها به روستا رفتم، با خودش نشستم، با اطرافیانش صحبت کردم و با بیش از ده نفر مصاحبه گرفتم. همه اینها مقدمه مسیری بود که تازه آغاز شد و روند فیلمبرداری و تدوین و... دو سال به درازا کشید.

کاظمی با تاکید بر این‌که از شروع تا پایان، فیلم مخاطب را از ظاهر ساده زندگی صغری عبور می‌دهد و وارد تفکرات تازه‌ای می‌کند گفت: مردم وقتی از دور صغری رئیس را می‌بینند خیلی زود او را قضاوت می‌کنند؛ انگار فقط مسئله حرص یاجمع ‌کردن چوب است. اما این فقط ظاهر ماجراست.

وی ابراز کرد: در روانشناسی مفهومی داریم به نام مکانیزم دفاعی؛ راه‌هایی که انسان برای مدیریت غم و رسیدن به تعادل روانی پیدا می‌کند. چوب‌ها برای صغری فقط چوب نیستند؛ نمادی از امید، تنهایی، غم و انتظارِ یک انسان صد ساله‌اند. من نخواستم این موضوعی که به آن اشاره کردم را مستقیم در فیلم بگویم؛ مخاطب باید خودش آرام ‌آرام به آن برسد. وقتی یک فیلم موفق است که خوانش‌های مختلف ایجاد کند و امیدوارم این اتفاق برای «صغری رئیس» افتاده باشد.

این کارگردان در ادامه اظهار کرد:برای یک مستند کوتاه معمولا ۱۰ تا ۱۲ جلسه فیلمبرداری کافی است، اما ما حدود ۲۰ جلسه فیلمبرداری داشتیم. می‌خواستیم فصل‌ها، موقعیت‌های مختلف و حس‌ و حال روستا را ثبت کنیم. بخشی از فیلمبرداری ابتدا به عهده خودم بود تا فضای کار را پیداکنم، بعد حسن سیدی‌پریشان به پروژه به عنوان فیلمبردار اضافه شد و حضورش کیفیت بصری فیلم را چند برابر کرد.

کاظمی یکی از تجربه‌های جذاب تولید برای خود را ثبت لحظه‌های نادر در روستا دانست و گفت: روستای اونج اصلا برف نمی‌بارد. اما در طول فیلمبرداری دو بار برف بارید؛ همان چیزی که دوست داشتم در شروع یا پایان مستند رقم بخورد. اتفاق شگفت انگیز دیگری که برایمان رخ داد زمان گرفتن نمای آسیاب صغری بود. اصلا حساب زمان را نکرده بودیم، اما در زمان فیلمبرداری ناگهان نور از پنجره درست روی آسیاب افتاد؛ اتفاق‌هایی که انگار لطف خدا بود و صحنه بسیار زیبایی را برای ما خلق کرد.

او درباره ریتم و زبان بصری فیلم نیز توضیح داد: ریتم درونی فیلم کند است؛ چون سوژه ما یک پیرزن ۱۰۲ ساله با یک زندگی آرام است. سعی کردیم قاب‌بندی‌های ثابت، نورپردازی و ترکیب ‌بندی‌ها هم ‌راستا با حال ‌و هوای او باشد؛ ترکیبی از امید و غم که در مرحله اصلاح رنگ هم تقویت شد.

کاظمی در پاسخ به این‌که چرا برای «صغری رئیس» موسیقی اختصاصی ساخته شده است، گفت: کمتر مستندسازی برای موسیقی هزینه می‌کند، اما چون می‌دانستم موسیقی چه نقش مهمی دارد، از همان ابتدا آرزو داشتم با مسعود سخاوت‌دوست کار کنم. فکر نمی‌کردم قبول کند، اما وقتی فیلم را دید با روی باز پذیرفت. این برایم یک تجربه خاص بود. همچنین بابک حیدری از تدوینگران توانمند سینمای مستند تدوین را برعهده داشت و بقیه عوامل نیز همگی درجه یک بودند که برای من یک شانس بزرگ محسوب می‌شود.

او درباره این‌که چقدر از حاصل کار رضایت دارد، عنوان کرد: من هرچه در توان داشتم از پیش‌ تولید تا پس‌ تولید گذاشتم و تلاش کردم از عوامل حرفه‌ای بهره ببرم. خدا را شکر می‌کنم نتیجه آبرومند شد. برای فیلم کوتاهی مثل «صغری رئیس» بیش از ۳۰ نفر همکاری کردند. حضور مهدی زمانپور کیاسری به عنوان مشاور هنری برایم نعمت بود؛ او سال‌ها الگوی من بوده و مشورت‌هایش بسیار تاثیرگذار بود. ماریا ماوتی هم خواهرانه کنارم بود و بسیاری از مزایای فیلم بدون او شکل نمی‌گرفت. باقی عوامل فیلم نیز از تهیه‌کننده تا فیلمبردار، تدوین، صداگذاری، اصلاح نور و رنگ و... از حرفه‌ای‌ها بودند و از این بابت برای من به بهترین اتفاق بوده است.

صادق کاظمی در پایان گفت: یکی از دوستانم گفت اگر مخاطب بعد از دیدن فیلم گوشی را بردارد و به مادرش زنگ بزند، تو کارت را کرده‌ای. من هم همین را می‌خواهم؛ اینکه فیلم تلنگری باشد برای توجه بیشتر به بزرگ‌ترها. امیدوارم این اتفاق بیافتد و فیلم به هدفش برسد.

منبع : ایسنا