وفاق  برای چه و با که؟ (تبیین سیستمی)

نسبیت هدف-وسیله ناشی از تحول پذیری هر دو عامل هدف و وسیله است. برای نمونه، اگر حکومتی مانع تحول خواهی شود و نگذارد که مردم از وضعیت نامطلوب به وضعیت مطلوب گذار کنند، در اینصورت، گذار یک هدف می شود و همه ی مبارزات، تمهیدات و اقدامات برای بلامانع شدن گذار، به مثابه وسیله خواهد بود. ولی اگر گذار به وضعیت مطلوب بلامانع باشد، در اینصورت گذار، یک وسیله برای تحول (هدف) خواهد بود. به عبارت دیگر، هدف یا وسیله بودن «گذار» نسبت به وضعیت-مثلاً تاب و بازتاب های در برابر گذار-، تعیین می شود.