به قلم دکتر زهرا محبوبی نیهبارداری و ذهن آگاهیبرگرفته از کتاب خود مراقبتی روانی دوران بارداریذهن آگاهی به زنان به زنان کمک می کند که حالت هاي منفی درونی خود را با روش هاي جدید تجربه کنند که این امر باعث کاهش استرس و افزایش سازگاري شده و موضع خود پذیري را در مادران باردار ایجاد کرده و باعث افزایش سلامت روان می شود. ذهن آگاهی نیز به عنوان رویکردی دیگر از روانشناسی مثبت، برگرفته از سنتهای معنوی شرق، نوعی آگاهی پذیرا و بدون قضاوت از وقایع جاری است. آگاهی که بر اثر توجه به هدف، در لحظۀ جاری، بدون استنتاج لحظه به لحظه ایجاد می شود.
در روانشناسی مثبت، عناوین ذهن آگاهی و توانمندی های منش به مهمترین منابع برای کسب بهترین عملکرد انسانی تبدیل شده اند. هر یک از این دو مداخله را می توان به تنهایی و به طور مجزا مورد استفاده قرار داد. ترکیب این دو رویکرد از روانشناسی مثبت با هدف ارتقا و بهبود سلامت و بهزیستی می تواند بسیار سازنده باشد، تا برخلاف بسیاری از مداخلات موجود که اغلب در صدد اصلاح یا درمان هستند، در جهت افزایش و توسعۀ سلامت و بهزیستی مورد استفاده قرار گیرند.
نیمیک ( 2014)، مداخله ای را با ترکیب این دو مدل به منظور کاربرد در جمعیت عمومی طراحی کرده، که به عنوان تمرین توانمندی ها مبتنی بر ذهن آگاهی شناخته شده است. تمرین توانمندی ها مبتنی بر ذهن آگاهی شامل مراقبه، تمرینها و مباحثی است که افراد را به ارتقای مشارکت در زندگی به منظور تقویت بهزیستی آنها دعوت می کنند. این تمرین از یکسو برمبنای کارهای " تیک ناتهان " در ذهن آگاهی طراحی شده که مبتنی بر زندگی ذهن آگاهانه است؛ و از سوی دیگر، در پژوهش های توانمندی های منش که توسط سلیگمن و پترسون ( 2004) انجام شده پایه دارد. جنبۀ منحصربه فرد تمرین توانمندی ها مبتنی بر ذهن آگاهی این است که چگونه ذهن آگاهی با توانمندی ها یکپارچه شده، و هماهنگی منحصربه فردی بین این دو نیروی روانشناسی مثبت ایجاد کرده است(خدایاری فرد وهمکاران،1400). همچنین، مادرانی که پس از زایمان از بهزیستی ذهنی و روانشناختی بالاتری برخوردار باشند قادر خواهند بود ارتباط صمیمی تر و توأم با دلبستگی ایمن با کودکان خود برقرار کنند (بوهرن و همکاران،2017).
ذهن آگاهی روشی است که فرد می تواند با تفکر آگاهانه باعث تغییر در حالت فیزیکی، عاطفی و مسایل استرس زا شود. ذهن آگاهی به معناي توجه آگاهانه و غیر قضاوت گونه به پدیده هاي متغیر درونی و بیرونی است.

مداخله هاي مبتنی بر ذهن آگاهی اولین بار توسط زینکبت جاون معرفی شده که باعث افزایش مدیریت استرس و ارتقاء سلامت و توسعه تاب آوری روانشناختی فرد میشود و در پیشگیري از آشفتگی هاي هیجانی همچون افسردگی و اضطراب مؤثر است. مطالعات متعدد کلمبچ  و همکاران( 2020 ) نشان داده اند که مداخله هاي مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهبود عملکرد افراد و پیشگیري از آسیب هاي روانشناختی و اجتماعی همچون افسردگی و اضطراب، از راه بهبود راهبردهاي مقابله اي و راهبردهاي سازش یافته تنظیم هیجانی، مؤثر است.

مداخله هاي مبتنی بر ذهن آگاهی شامل آموزه هایی است که به افراد کمک می کند تا مهارت بیشتري در مدیریت خود و استفاده از راهبردهاي مقابله اي کارآمد به دست آورند، در نتیجه افراد بهتر میتوانند تنش ها و تعارض هاي روزمره در محیط کار و یا محیط خانواده را تحمل کنند و با آن به صورت سازش یافته مقابله کنند.
پاسخ دادن آگاهانه به استرس، به افراد این امکان را می دهد تا افکار و احساسات منفی را با آگاهی دلسوزانه تشخیص داده و با کاهش نشخوار افکار سمی، از تبدیل آن به افسردگی و بیخوابی جلوگیري کنند.

 به گزارش میگنا رسانه سلامت روان ایران به طور کلی، نشخوار فکري در بارداري بالا به نظر می رسد، که با خواب ضعیف و سلامت روانی مرتبط است. تحقیقاتنشان می دهد که زنان بارداري که بیشتر در مورد استرس فکر می کنند در معرض خطر بالاي افسردگی قبل از تولد نوزاد خود هستند.
مطالعات کلمبچ و همکاران (2020)  نتایج امیدوار کننده اي را ارائه می دهند که پیشنهاد می کنند پرورش ذهن، آگاهی از راه مدیتیشن، خُلق و خوي فرد را بهبود می بخشد و تفکر نشخواري را در زنان باردار کاهش می دهد.
هم چنین ذهن آگاهی می تواند حالات افسردگی و اضطراب را در زنان بهبود ببخشد.
تمرینات ذهن آگاهی در دوران بارداري می تواند احساسات مادر باردار را نسبت به کودک متولد نشده اش قوي کرده و به تطابق مادر با نقش خود و رشد جنین کمک نماید. ذهن آگاهی بر اضطراب و تنش منجر به بی خوابی موثر است و آنها را کاهش می دهد و متعاقباً با برخورداري از خواب خوب، احساس کسالت افسردگی در روز را کم می کند. اثر ذهن آگاهی در مدیریت بی خوابی، افسردگی و کنترل احساسات موثر شناخته شده است.

یکی از مزایاي ذهن آگاهی تنظیم توجه و درک  لحظه حال و وضعیت فیزیولوژیکی فرد، و پذیرش احساسات خوشایند و ناخوشایند است تمرین هاي ذهن آگاهی باعث واکنش پذیري و استرس کمتر و سرکوب کردن پاسخ هاي اضطرابی میشود.
بدین صورت به زنان کمک می کند که حالت هاي منفی درونی خود را با روش هاي جدید تجربه کنند که این امر باعث کاهش استرس و افزایش سازگاري شده و موضع خود پذیري را در مادران باردار ایجاد کرده و باعث افزایش سلامت روان می شود.
این امر از راه تغییر شناختی در طرز تفکر و رفتار فرد است و از اصول تقویت شرطی سود می برد. بدین ترتیب که فرد براي رفتن به گام بعدي تلاش می کند تا خود را در گامی بالاتر ببیند و این تمایل به طور مستمر باعث بهبود تدریجی مرحله به مرحله فرد شده و در عین آرامش و آگاهی، به بهبود وضعیت روانی خود ادامه می دهد و نواقص خود را حل می نماید، همه این ها فرصتی بی نظیر فراهم می کند تا مادر از راه تمرین هاي ذهن آگاهی، تصویر واقع بینانه تري از شرایط خود به دست بیاورد.
هم چنین، پرورش ذهن آگاهی موجب کاهش فرایندهاي فکري نشخوارگونه می شود و این کاهش نشخوار فکري از راه ذهن آگاهی رسمی، واسطۀ کاهش علائم افسردگی است.
نشخوار فکري واکنش بی اختیار متداول، به قرارگرفتن در معرض استرس است، اما اگر تغییر جهت فراشناختی، با شفقت و بدون قضاوت، باعث فراهم آوردن امکان آگاهی ارادي درباره افکار و احساسات منفی شود، آنگاه می توان بار استهلاکی براي بدن و احساسات منفی را به حداقل رساند.
با توجه به سطوح  بالاي نشخوار فکري و افسردگی در زنان باردار مبتلا به بیخوابی، مداخله هاي ذهن آگاهانه قابلیت زیادي براي بهبود سلامت مادر دارند. نکته مهمی که باید روي آن تاکید کرد این است که خواب خوب در دوران بارداري سلامت روان را برجسته می کند و مزایاي درمانی متوسطی براي علائم افسردگی دارد. تاکید بر این نکته در اینجا مهم است که هیچ داروي بدون نسخه یا داروي کمکی تجویزي براي خواب وجود ندارد که کاربرد بی خطر آن در زنان باردار تایید شده باشد.
به عنوان نتیجه گیري کلی می توان گفت که گذر از دوره بارداري با آگاهی ارادي، مهرورزي به خود و قضاوت نکردن حالات روانی با خواب بهتر، در این دوره در ارتباط است. درک بهتر نحوه تکامل و تعامل این ساخت ها طی این دوره ها می تواند بر زمان بندي درمان و شناسایی اهداف درمانی براي بهبود کیفیت رابطه و سلامت مادر و کودک نیز اثرگذار باشد.
مداخله هاي ذهن آگاهانه مبتنی بر شواهد، در خصوص بی خوابی و افسردگی به سرعت شکل گرفته اند، و یافته هاي اخیر نوید بهبود تنظیم استرس و حالات روحی در دوران پیش از زایمان توسط این رویکردها را می دهند.
ذهن آگاهی به رشد سه کیفیت خودداری از قضاوت، آگاهی قصد مندانه و تمرکز بر لحظه اکنون در توجه شخص، نیاز دارد که توجه متمرکز بر لحظه حال، پردازش تمام جنبه‌های تجربه بلاواسطه شامل فعالیت‌های شناختی، فیزیولوژیکی یا رفتاری را موجب ‌گردد.
به واسطه تمرین و روش‌های مبتنی بر ذهن آگاهی فرد نسبت به فعالیت‌های روزانه خود آگاهی پیدا می‌کند، به کارکرد خودکار ذهن در دنیای گذشته و آینده آگاهی می‌یابد و از طریق آگاهی لحظه به لحظه از افکار و احساسات و حالت‌های جسمانی بر آنها کنترل پیدا می‌کند و از ذهن روزمره و خودکار متمرکز بر گذشته و آینده رهایی پیدا می‌کند.
همچنین، تحقیقات حاکی از آن است که روش درمان ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس: (MBSR: Mindfulness-based stress reduction) بر کاهش میزان اضطراب و افزایش بهزیستی روا ن شناختی مادران باردار مؤثر بوده و می توان از این روش در راستای بهبود مشکلات روانشناختی مادران باردار استفاده کرد(شاه طاهری و همکاران،1400).