آیا زوج موظف است جهیزیه مستعمل را نو تحویل دهد؟/ پاسخ صریح دادگاه به یک تصور اشتباه

دعوای استرداد جهیزیه از شایع‌ترین اختلافات خانوادگی در محاکم است؛ اختلافی که اغلب بر پایه یک برداشت نادرست شکل می‌گیرد: اینکه اگر وسایل جهیزیه مستعمل شده باشند، زوج مکلف است معادل نو و صفر آنها را تحویل دهد. در حالی که پاسخ وکیل آنلاین و تحلیل مقررات حقوقی نشان می‌دهد ملاک، وجود عین جهیزیه و انتساب تلف یا نقصان به زوج است، نه نو یا مستعمل بودن اقلام. تفکیک اموال مثلی و قیمی، نقش کارشناسی و حدود مسئولیت زوج، تعیین‌کننده سرنوشت این دعاوی است.

پرسش یکی از مخاطبان وکیل آنلاین درخصوص نحوه استرداد جهیزیه توسط زوجه و تشریفات آن:

چنانچه زوج اثاثیه منزل را به عنوان جهیزیه زوجه معرفی کند؛ اما زوجه آنها را به عنوان جهیزیه خود نپذیرد و مستنداتی در خصوص شرح اقلام خریداری شده بابت جهیزیه ارائه ندهد، آیا زوجه مکلف است اثاثیه اعلامی زوج را بپذیرد؟ راهکار چیست؟

این در حالی است که با توجه به اینکه برخی اقلام جهیزیه عموماً در اثر استفاده و نوع و میزان استفاده، دچار تغییر وضعیت و قیمت میشوند، برخی محاکم معتقدند در مقام استرداد این اموال صرفاً چنانچه به صورت نو و غیر مستعمل باشند، قابل استرداد و در غیر اینصورت باید مثل همان کالا به صورت نو تهیه و به زوجه تحویل داده شود. آیا چنین استدلالی صحیح است؟ در چنین مواردی راهکار چیست؟

از طرف دیگر چنانچه مثل همان کالا از حیث مدل در بازار موجود نباشد، آیا زوج میتواند همان کالا را از مارک و مدل دیگری تهیه کند؟ در مواردی که زوج، کالایی مستعمل را به عنوان مال مثلی معرفی میکند، آیا باید مراتب به کارشناس ارجاع و بررسی شود که این اقلام با توجه به مدت زندگی مشترک، میزان استفاده و ارزش آنها با اقلام جهیزیه برابری دارد؟

چنانچه کارشناس مراتب برابری در ارزش را تأیید کند، آیا زوجه مکلف است وسایل مذکور را تحویل بگیرد و یا آنکه میتواند پرداخت وجه این اقلام از جهیزیه را خواستار شود؟

در پایان بیان می‌شود در صورت فوت زوجه، آیا ورثه وی باید دعوای استرداد سهم الارث جهیزیه به میزان حصه خود را مطرح کنند و یا آنکه باید دعوای استرداد اموال به میزان حصه و تقسیم و فروش را مطرح کنند؟

پاسخ وکیل آنلاین درخصوص تشریفات مطالبه جهیزیه توسط زوجه:

با توجه به اصل برائت ذمه و با لحاظ آنکه در هر دعوایی بار اثبات بر عهده مدعی است، در فرض سؤال که زوجه مدعی است اقلام تعرفه شده از سوی زوج همان اقلامی نیست که وی به عنوان جهیزیه آورده است، بار اثبات بر عهده زوجه است.

در فرض سؤالات مذکور نیز باید بیان داشت در صورت وجود عین جهیزیه در ید زوج، صرف مستعمل بودن اقلام جهیزیه موجبی برای الزام زوج به تهیه مثل آن به صورت نو و غیرکارکرده نیست.

ثانیا، ً چنانچه‌ی کی از اقلام جهیزیه (در فرض سؤال یک دستگاه یخچال) مربوط به کارخانه و مدل مشخصی باشد و مستعمل شده باشد، قیمی محسوب میشود و در غیر این صورت، مثلی و تابع احکام راجع به این قبیل اموال است.

ثالثا، ً در فرض تلف جهیزیه، تعهد به رد مثل یا قیمت، فرع بر آن است که تلف کالا منتسب به زوج باشد. به عبارت دیگر، چنانچه از بین رفتن برخی اقلام جهیزیه نتیجه استفاده از آن کالا باشد، زوج تکلیفی به رد مثل و یا قیمت آن ندارد.

صرف نظر از ابهام موجود در سؤال، چنانچه تمامی وراث استرداد جهیزیه مورث خود را درخواست کرده باشند،  منعی برای پذیرش درخواست ایشان وجود ندارد و طرح دعوای تقسیم منتفی است.