تو برو خود را باش!

می‌گویند «هرکسی را توی قبر خودش می‌گذارند». خواجه حافظ شیرازی هم در غزلی یادآور می‌شود که «عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت، که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت، من اگر نیکم و گر بد تو برو خود را باش، هر کسی آن درود عاقبت کار که کشت». این تعابیر، درس‌های فراوانی در رویکردهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی روابط بین‌الملل دارد که می‌تواند راهنمای تعیین مسیر گفتار و رفتار ما باشد.در روزهای گذشته، جدلی شکل گرفت که در آن دو دسته به هم می‌تاختند؛ دسته‌ای عزاداری‌های محرم را به عنوان محملی برای بالا رفتن احتمالی آمار ابتلا به کووید19 در هفته‌های آینده می‌دانستند و دسته دیگر، مسافرت‌های تعطیلی‌های اخیر را پیشاپیش مقصر رشد اعداد کرونایی مطرح کردند. این جدل احتمالا در هفته‌های آینده با هر گونه رشد در آمار کرونا تازه خواهد شد. بسیاری از تضادها و تعارض‌ها هستند که به ورطه «له و علیه» دچار می‌شوند. دوگانه‌هایی که در نقطه‌ای کاملا روبروی هم ایستاده‌اند، در میانه جدل، دنیای پیرامون خود و حتی سایر نقاط مختلف را در قالب همین دوگانه تاویل و تفسیر می‌کنند. چالش دیگر این جاست که به عنوان نشانه‌ای برای بر حق بودن هم از مصادیق و موارد و نه کلیت استفاده می‌کنند؛ چه مثال‌هایشان به نفع خود باشد و چه به ضرر طرف مقابل، پاسخشان به هر انتقادی هم این است که «آن یکی‌ها خودشان فلان طور هستند». در این میان کسانی که جزو هیچ کدام از این دو دسته نیستند یا سمپاتی خاصی به هیچ کدام ندارند و البته با نگاه منطقی به رویدادها نگاه می‌کنند، اغلب باطل بودن این شیوه تعارض و یافت له و علیه و استدلال به نفع خود و علیه دیگری را در می‌یابند. در مثال دو گانه «عزاداری/مسافرت» این واقعیت وجود دارد که در هرکدام از پروتکل‌های بهداشتی رعایت نشود، می‌تواند باعث گسترش شیوع کرونا شود و درصورت بالا رفتن آمار کرونا در ایران، نه همه هر یک از این دو دسته، که کسانی از هر دو دسته هستند که اصول بهداشتی و پروتکل‌های ضد کرونایی را رعایت نکرده‌اند.نگاه بیرون از دوگانه‌سازی، حتی اگر در یک جدل خاص یکی از طرفین کاملا بر حق و دیگری کاملا باطل باشد هم تحلیل بهتری از حق و باطل بودن آن‌ها می‌دهد و کمک می‌کند که علاوه بر سمپاتی احساسی، با دلایل عقلی و منطقی هم برای نگاه به یک جدل تفسیر ارائه کرد. با این حال حتی این نکته هم اشتباه بودن قرار داد