شیطان، مکبث یا ریچارد سوم

کتاب «آیشمن در اورشلیم: گزارشی در باب ابتذال شر»  نوشته‌ هانا آرنت با ترجمه زهرا شمس در نشر برج منتشر شده و در همین بازار لنگ کتاب با استقبال خوانندگان مواجه شده است. هانا آرنت فیلسوف آلمانی-  امریکایی در سال ۱۹۶۱ در مقام گزارشگر نشریه‌ نیویورکر در دادگاه آدولف آیشمن افسر مسوول مساله یهودیان در آلمان نازی حاضر شد. دادگاهی که سال‌ها پس از پایان جنگ، با ربودن آیشمن توسط موساد و انتقال او در تل‌آویو برگزار شد. هانا آرنت گزارشی تحلیلی از دادگاه ارایه داد که ابتدا در هفته‌نامه‌ نیویورکر و سپس به ‌صورت مفصل و مشروح در قالب کتاب موردنظر چاپ شد. آرنت ۵۷ سال پیش دست روی نکته‌ای گذاشت که جدای از نمایش ابتذال شر در درون حاکمیت آلمان نازی، افشاگری دیگری هم داشت. او برای اولین‌بار در این‌ اثر با صراحت پرده از نقش «شوراهای یهود» در مساله‌ یهودیان در جنگ جهانی دوم برداشت. آرنت در کتاب گزارش‌گونه «آیشمن در اورشلیم» بی‌محابا می‌گوید، یهودیان دوست داشتند بگویند از هیتلر که یک شر مسلم بوده، شکست خورده‌اند؛ در حالی که آیشمن در دادگاه به نظر هانا آرنت بسیار حقیرتر از آن می‌نمود که یهودیان دوست داشتند ببینند. آدولف آیشمن، از دید آرنت یک هیولا نبود، شیطان نبود، مکبث نبود، ریچارد سوم هم نبود که بر سر آن باشد که نابکار شود. مشکل او دقیقا همین بود: افراد بسیاری شبیه به او بودند، آدم‌هایی نه منحرف و نه سادیست، بلکه به‌ شکلی اسفبار و هولناک معمولی معمولی. آرنت در کتاب خود، به حاکمان اسراییل، دادستان پرونده آیشمن و نمایشی که برایش راه انداختند، نظر دارد. او تاکید می‌کند موضوع محاکمه‌ آیشمن «اعمال شخصِ» آیشمن است، نه مصایب یهودیان، نه مردم آلمان یا کل بشریت، نه حتی نژادپرستی. «ملاحظات حقوقی به کنار، حاضر شدن مبارزان یهودی سابق جریان‌های مقاومت در جایگاه شهود به قدر کافی خوشایند بود. آن شبحِ آزاردهنده همکاری سراسری، آن جو خفقان‌آور و مسمومی که راه‌حل نهایی را احاطه کرده بود تا حدی از میان برد. این ‌واقعیتِ کاملا واضح که خود عمل قتل را در مراکز کشتار معمولا به دست کماندوهای یهودی انجام می‌شد، از سوی شهود دادستان