حسن نراقی؛ جامعه‌شناس کوچه و بازار

خداوند روح حسن نراقی نویسنده دلسوز و خلاق ایران را رحمت کند. او دوم آذر 1399 از میان ما رفت. نراقی با نوشتن کتاب «جامعه‌شناسی خودمانی» عبارت «جامعه‌شناسی خودمانی» را ابداع کرد و توانست این مفهوم را همگانی کند. کتاب او تاکنون 33 بار تجدید چاپ شده است. در ایران امروز که کتاب خواندن امر کمیابی است، اگر کتابی 33 بار چاپ شود باید برایش احترام گذاشت. «جامعه‌شناسی خودمانی» همچنان خوانده می‌شود و خواهد شد. کم چیزی نیست که بتوانیم حرفی را بزنیم و سخنی را روایت کنیم که بماند. جامعه‌شناسی خودمانی و نراقی می‌مانند.   نراقی نقش مهمی در همگانی‌سازی واژه جامعه‌شناسی در ایران داشت. او جامعه‌شناس نبود و تحصیلات دانشگاهی در علوم اجتماعی هم نداشت. نراقی نویسنده‌ای مردم‌پسند بود که از راه نوشته‌های تاریخی و تحلیلی‌اش  مردم مدار شد و نه از راه سکس‌نگاری یا سرگرمی‌سازی. او با به چالش کشیدن خلق و خوی خوانندگانش، مردمی شد و هوادار پیدا کرد. او برای مردم کوچه و بازار ترانه‌های غم‌انگیزی از زشتی‌ها و پلشتی‌های مردم می‌سرود و نام ترانه‌هایش را «جامعه‌شناسی خودمانی» می‌گذاشت. او می‌خواست ساده و بی‌پرده از روحیه پرده‌پوشی، ریاکاری و استبدادزدگی و تنبلی و بی‌دقتی و بسیاری از نبودن و نداشتن‌های مردم پرده بردارد. برای او جامعه‌شناسی همانی نبود که در دانشگاه از آن سخن می‌رود، او روایت خودش را از جامعه‌شناسی ارایه می‌کرد، روایتی خودمانی. درباره «جامعه‌شناسی خودمانی» بسیار نقد و نظر مطرح شد و همین نشانه اهمیت آن بود. ایرانی‌ها نراقی را فراموش نخواهند کرد حتی آنها که با نوشته‌هایش موافق نیستند. نراقی کار خود را نقد فرهنگی و نقد اجتماعی می‌دانست. او می‌خواست ما را به تأمل وا دارد. او ادامه روشنگران دوره مشروطه کسانی مانند میرزاحبیب اصفهانی و محمدعلی جمالزاده بود. بی‌مهابا بر «خلقیات ما ایرانیان» می‌تاخت. از استبدادزدگی، خوی زرنگی و رندی، از سیطره فرصت‌طلبی، روحیه نقدناپذیری و بسیار ویژگی‌های بد دیگر خلقیات ما ایران