مرداد پرحادثه برای پهلوی

مرداد ماه برای سلطنت پهلوی ماه پرحادثه‎ای است. درگذشت دو شاه این سلسله در روزهای چهارم و پنجم مرداد رخ داده است. گویی پس از مشروطه تقدیر نبود که شاهی در خاک وطن جان سپارد. کودتای 28 مرداد هم مهم‌ترین حادثه‎ای است که با این خاندان پیوند خورده است. رضا شاه اما پیش از آنکه بر تخت سلطنت تکیه زند، مرداد پرحادثه‎ای تجربه کرد. او در مقام رییس‎الوزرا در مرداد 1303 اولین حکومت نظامی را اعلام کرد. این حکومت نظامی به بهانه قتل ماژور رابرت ایمبری، دیپلمات آمریکایی بود. با اعلام آن با بسیاری از مخالفان که در جریان جمهوری‌خواهی و قتل میرزاده عشقی قدرت رضاخان را به چالش کشیده بودند، تسویه‌حساب شد. بسیاری از آنان به بازداشت و تبعید دچار شدند. او قتل ایمبری را به فرصتی برای بازیابی قدرت خود در مقابل مخالفان تبدیل کرد. از همین رو برخی توطئه‌انگارانه این قتل را به رضاخان نسبت دادند. آنچه در اعلام حکومت نظامی رعایت نشد، تصویب مجلس بود. محمدعلی فروغی، وزیر امور خارجه تنها اطلاع مجلس را کافی دانست. آنچه فروغی کرد، آغاز روندی بود که در دوره سلطنت رضا شاه تکمیل شد؛ روندی که در آن برای خانه ملت اعتباری نبود. ملک‎‌الشعرا بهار در همان زمان در اعتراض به این رویه گفت:«این یک سلب آزادی است و پتکی است که بر فرق مجلس شورای ملی خورده است. این یک سابقه است که برای آتیه غیرقابل جبران است...» اکثریت مجلس اما این نقض آزادی را برای حفظ امنیت و آسایش عموم لازم دانست. گویی در نظر هواداران دولت، امنیت به بهای به مسلخ ‎بردن آزادی بلااشکال بود. به اعتقاد مخالفان حکومت نظامی، اجازه آن در اوایل مشروطه برای مقابله با مخالفان مشروطه بود نه برای مقابله با آزادی به عنوان رکن مشروطه. چون اقلیت مجلس پنجم به رهبری سیدحسن مدرس نتوانست دولت و اکثریت را به لغو حکومت نظامی مجاب کند به سلاح استیضاح روی آورد؛ سلاحی که تا پایان سلطنت رضا شاه دیگر به کار نیامد. به گفته مدرس، اشکال کار جایگاه رضاخان در مقام رییس‌‎الوزرا بود نه در مقام وزیر جنگ. گویی رهبر اقلیت به روش و منش نظامی‌گری رضاخان در هدایت دولت اشاره داشت. او دوری یک نظامی از مقام اجرایی و سیاسی را طالب بود. مهم‌ترین بند استیضاح به رفتارهای خلاف مشروطه رییس‌‎الوزرا اختصاص داشت:&l