عبور از کلیشه «سینمای فلاکت»؛ نگاهی به مستند «برای دخترم»

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، در هیاهوی جشنواره مستند حقیقت که اغلب آثار ژانر مشاهده‌گر راه یافته به آن، واقعیت را با طعم تلخ «فلاکت» و «بن‌بست‌های اجتماعی» به مخاطب عرضه می‌کنند، تماشای مستندی که لنز دوربینش را نه بر نمایش بدبختی، بلکه بر جریان سیال زندگی تنظیم کرده، غنیمت است. مستند برای دخترم به کارگردانی مهدی عوض‌زاده، اثری است در ژانر مشاهده‌گر که قواعد بازی را به نفع امید تغییر می‌دهد.

​این مستند روایتی دوست داشتنی و صبورانه از زندگی دختری روستایی در حاشیه اشنویه است. دوربینی که هفت سال تمام، از کلاس ششم ابتدایی با سوژه همراه می‌شود، نه تنها بلوغ جسمی و سنی، بلکه بلوغ روح یک انسان را در مواجهه با چالش‌های زندگی به تصویر می‌کشد.

​عبور از کلیشه‌های سینمای اجتماعی

نقطه‌ی قوت اصلی «برای دخترم» در نگاه کارگردان به مقوله‌ی رنج نهفته است. در حالی که در سال‌های اخیر، ژانر مشاهده‌گر در سینمای ایران به سمت نمایش اغراق‌آمیز فقر و استیصال لغزیده است، عوض‌زاده هوشمندانه از این دام می‌گریزد. فیلم او روایت درد است، اما در درد متوقف نمی‌شود؛ بلکه همزمان روایتِ برون‌رفت از درد را نیز ترسیم می‌کند.

​پدری که دیکتاتور نیست

یکی از درخشان‌ترین وجوه این مستند، ساختارشکنی در بازنمایی چهره‌ی پدر سنتی است. مخاطب در مواجهه با چالش سالانه‌ی دختر برای ادامه تحصیل، انتظار برخورد با پدری دیکتاتور و مخالف‌خوان را دارد؛ کلیشه‌ای که سینما بار‌ها به خوراک مخاطب داده است. اما «برای دخترم» پدری را نشان می‌دهد که اگرچه مخالفت می‌کند، اما مخالفتش نه از سر استبداد، که از سر دغدغه و مهر است. پدری که نگران است، اما هر سال در نهایت به خواست دختر تن می‌دهد و رضایتنامه‌ی تحصیل را امضا می‌کند. این تصویر خاکستری و واقعی از پدر ایرانی، از دستاورد‌های مهم جامعه‌شناختی فیلم است.

​هفت سال صبوری برای ثبت حقیقت

تولید اثری که هفت سال زمان برده باشد، نشان از تعهد فیلمساز به سوژه دارد. این ممارست باعث شده تا ما با یک درام واقعی رو‌به‌رو شویم، نه یک گزارش شتاب‌زده. تعلیقِ دراماتیک فیلم آنجا به اوج می‌رسد که دختر، نه با فشار پدر، بلکه به واسطه‌ی بیماری پدر، خود تصمیم به ترک تحصیل می‌گیرد.

​اما پایان‌بندی فیلم، همان نقطه‌ای است که «برای دخترم» را به اثری در ستایش زندگی تبدیل می‌کند. پس از فوت پدر، ازدواج و حتی مادر شدن، سوژه دوباره به مسیر تحصیل باز می‌گردد. این بازگشت، نمادی از چرخه‌ی حیات و امید است که فیلمساز با ظرافت آن را صید کرده است.

​ «برای دخترم» سندی است تصویری که نشان می‌دهد حتی در سخت‌ترین شرایط جغرافیایی و فرهنگی، انسان می‌تواند عاملیت داشته باشد و مسیر خود را بسازد. تماشای این مستند برای هر آن‌کس که به سینمای مستند علاقه‌مند است، تجربه‌ای دلنشین خواهد بود.