از میانه‌های همین قرن و پس از تجربه شکست اصلاحات تنظیماتی راهکار مشترک اهل نظر در هر دو کشور برای درمان عقب‌ماندگی ملل شرقی در برابر اروپاییان در کالبد «مشروطه» رخ کرد.

علیرضا علی‌صوفی استاد دانشگاه، تحلیلی متفاوت از رفتار انگلستان ارائه داد و ضمن تأیید دخالت خارجی، گفت: جنبش مشروطه یک حرکت اصیل داخلی با مطالبه محوری «قانون» بود و نمی‌توان آن را یک نهضت شکست‌خورده یا منحرف‌شده دانست...

تصور این است که اگرچه بسیاری از تلاش‌ ها مثل انقلاب مشروطه، نهضت ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی ۵۷ نتوانسته به آرمان ‌های اساسی خود برسد و شکست خورده، اما این به معنای شکست آرمان ‌ها نیست. و به معنای ناامیدی از مسیر دموکراسی‌ خواهی و بازگشت به رای و نظر مردم هم نیست. در نقد این سه واقعه تاریخی، ناخواسته …

اتفاقاتی که مرداد ۳۲ افتاد و فرجام آن که شکست دولت ملی دکتر مصدق بود، از معدود اتفاقات تاریخ معاصر ماست که در ذهنیت و خاطره جمعی ایرانیان ماندگار شده‌ است.

در سال‌های اخیر، به‌خصوص در آستانه سالگرد درگذشت زنده‌یاد دکتر محمد مصدق، روز ملی شدن صنعت نفت و سالگشت کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ شاهد نوشتارها و بحث‌هایی بودیم که به‌شدت مصدق را نقد می‌کردند. به طور خلاصه نقدها حول پنج ادعای کلان مطرح می‌شوند: ۱) ملی کردن صنعت نفت اشتباه بود؛ ۲) شکست مذاکرات نفتی با نهاد‌ها …

اتفاقاتی که مرداد 32 افتاد و فرجام آن که شکست دولت ملی دکتر مصدق بود، از معدود اتفاقات تاریخ معاصر ما‌ست که در ذهنیت و خاطره جمعی ایرانیان ماندگار شده‌ است.

هر حکومتی برای آنکه مدرن باشد، باید مشروطه شود و هر مشروطه‌ای برای تحقق باید ملی باشد. در چنین مشروطه‌ای هر پدیداری نیز باید در وهله نخست متصف باشد به صفت ملی؛ از دولت ملی تا دین ملی.

میرزا یونس مشهور به میرزا کوچک خان جنگلی (۱۲۵۹ش- ۱۳۰۰ش)، رهبر مشروطه‌خواه جنبش جنگل بود که به‌دلیل نابسامانی‌های داخلی بعد از مشروطه و تعرض و دخالت‌های بیگانگان در ایران قیام و در شهر رشت اعلام جمهوری کرد؛ اما با بروز اختلافات داخلی در دولت رشت، توافق قوای روس و انگلیس و قدرت یافتن دولت مرکزی، شکست خورد …

تمام علما و تمام ملت هم در اول نهضت عدالتخانه با «شیخ» همراه بودند. در اینجا انگلستان دید همان کسی که مایه شکست او در ماجرای قرارداد رژی است، حالا بیرق‌دار قیام دیگری شده است، لذا طبق همان قاعده «همراه شدن با جریان آب» عمل کرد و از همان راه، در مشروطه وارد شد و نفوذ کرد. خلاصه انگلستان با بهره‌برداری …

کودتای سیّم حوت سال ۱۲۹۹ و برآمدن رضاشاه، نتیجه این نگرانی و تکاپو بود. این بخش از تاریخ پس از مشروطیت بسیار مهم‌تر از اصلِ ماجرای انقلاب مشروطیت و بسیار درس‌آموزتر از آن است.

یک فعال سیاسی اصلاح طلب نوشت: چرا مشروطه شکست خورد؟ دلایل و علت‌هایش به اندازۀ ریگ‌های بیابان است. آن علل و دلایل همچنان گریبان ما را گرفته‌اند و رهایمان نمی‌کنند. درست به همین دلیل، انقلاب مشروطیت، «تاریخ دور» ما نیست، حال و آیندۀ ماست.

اغلب ما ایرانیان به انقلاب مشروطیت که به‌واقع یک حرکت کاملاً اصلاحی بود، تفاخر می‌کنیم. از جهاتی جای تفاخر هم دارد اما نباید فراموش کرد که انقلاب مشروطیت یک حرکت ناکام و شکست‌خورده بود و راه به جایی نبرد!

هرچند طبقات مختلفی شامل روحانیون، روشنفکران، بازاریان، زنان، اقوام و اقلیت‌ها در نهضت حضور داشتند، اما عدم انسجام و سردرگمی میان رهبران و نخبگان، موجب کاهش اعتماد مردم و جدایی آنان از انقلاب مشروطه شد. تجربه مشروطه نشان می‌دهد که جنبش‌ها بدون حمایت و همراهی واقعی مردم به سرعت به شکست می‌انجامند.

هرچند طبقات مختلفی شامل روحانیون، روشنفکران، بازاریان، زنان، اقوام و اقلیت‌ها در نهضت حضور داشتند، اما عدم انسجام و سردرگمی میان رهبران و نخبگان، موجب کاهش اعتماد مردم و جدایی آنان از انقلاب مشروطه شد. تجربه مشروطه نشان می‌دهد که جنبش‌ها بدون حمایت و همراهی واقعی مردم به سرعت به شکست می‌انجامند.

دبیرکل حزب کارگزاران با تأکید بر اینکه «بررسی دوران رضاشاه بسیار درس‌آموز است»، گفت: «حتی مدرس، که مخالف نخست‌وزیر رضاخان بود و بعدها با پادشاهی او مخالفت کرد، گفته بود این آدم به‌دردبخوری است و به‌عنوان وزیر جنگ باید بماند. چراکه از آغاز مشروطه تا ظهور رضاشاه، ناامنی بر کشور حاکم شده بود و همه به این …

حسین مرعشی گفت: بررسی دوران رضاشاه بسیار درس‌آموز است. حتی مدرس، که مخالف نخست‌وزیر رضاخان بود و بعدها با پادشاهی او مخالفت کرد، گفته بود این آدم به‌دردبخوری است و به‌عنوان وزیر جنگ باید بماند. چراکه از آغاز مشروطه تا ظهور رضاشاه، ناامنی بر کشور حاکم شده بود و همه به این نتیجه رسیده بودند که یک نفر باید …

حسین مرعشی گفت: بررسی دوران رضاشاه بسیار درس‌آموز است. حتی مدرس، که مخالف نخست‌وزیر رضاخان بود و بعدها با پادشاهی او مخالفت کرد، گفته بود این آدم به‌دردبخوری است و به‌عنوان وزیر جنگ باید بماند. چراکه از آغاز مشروطه تا ظهور رضاشاه، ناامنی بر کشور حاکم شده بود و همه به این نتیجه رسیده بودند که یک نفر باید …

جنبش مشروطه، جنبش مشروطه‌خواهی یا جنبش مشروطیت مجموعه کوشش‌ها و رویداد‌هایی در نظر و عمل است که برای محدود شدن اختیارات پادشاه در نظام سلطنتی ایران و نهادینه‌سازی حقوق اساسی مانند آزادی فردی، عدالت قضایی و حاکمیت قانون آغاز شد و به دگرگونی نظام سیاسی ایران قاجاری از پادشاهی مطلقه به پادشاهی مشروطه منجر …

بعد از خلع محمدعلی شاه از سلطنت، او رهبری شورش‌هایی را به عهده گرفت و در یکی از این شورش‌ها سنندج را اشغال کرد. شورش‌های او با شکست مواجه شدند. ابوالفتح میرزا سالارالدوله، پسر سوم مظفرالدین شاه قاجار بود. او در سال ۱۲۹۸ قمری متولد شد. سالارالدوله پس از انقلاب مشروطه از ایران رفت و در اسکندریه درگذشت. …

بعد از خلع محمدعلی شاه از سلطنت، او رهبری شورش‌هایی را به عهده گرفت و در یکی از این شورش‌ها سنندج را اشغال کرد. شورش‌های او با شکست مواجه شدند. ابوالفتح میرزا سالارالدوله، پسر سوم مظفرالدین شاه قاجار بود. او در سال ۱۲۹۸ قمری متولد شد. سالارالدوله پس از انقلاب مشروطه از ایران رفت و در اسکندریه درگذشت. …

در این پایان‌نامه، محمد حاجی‌زاده با نگاهی انتقادی، تحولی صدساله را دنبال می‌کند؛ از مشروطه تا جمهوری اسلامی. او نشان می‌دهد که حاکمیت قانون، اگرچه در شعار‌ها حضوری پررنگ داشته، اما در عمل همیشه زیر سایه قدرت، سنت، و استبداد مانده است. پژوهش، تصویر دقیقی از چگونگی شکست اندیشه «دولت قانون‌مدار» در برابر …