نقد یك مصاحبه نابهنگام

مصاحبه پریروز عبدالحلیم خدام به گونه ای تنظیم شده بود كه گویی او هیچ گاه برای دو دهه نفر دوم كلیه تصمیم گیری های مهم سیاسی و امنیتی سوریه نبوده و در گیر انداختن دمشق در موقعیتی كه سوریه اكنون در آن قرار گرفته است وی هیچ نقشی نداشته است

بسیاری مصاحبه او را انفجار بمبی در مقابل پای بشار اسد دانستند تا جایی كه می توان گفت تحولات سوریه و نیز پرونده این كشور در شورای امنیت با این مصاحبه به یكباره با سرفصل های جدیدی مواجه شد. سوریه در شرایطی قرار دارد كه دومین گزارش گزارشگر ویژه دبیركل پیرامون مداخله در لبنان چندی پیش منتشر شد و ادامه تحقیقات وی در تدارك تنظیم سومین گزارش علیه مداخله سیاسی امنیتی سوریه در لبنان است. در كنار روند تحقیقات دتلو مهلیس سریال بمب گذاری ها و ترورها در لبنان همچنان ادامه داشته و دارد و پرونده ترور رفیق حریری مرحله به مرحله به ترتیبی پیش می رود كه گویی، بیشتر محاكمه مدل های قدیمی سیاست و حكومت خاورمیانه عربی را مدنظر قرار داده است تا خونخواهی رفیق حریری را .ظاهراً دوقلوی سیاسی لبنان و سوریه هر دو در صف مقدم آنچه كه آن را خاورمیانه جدید می نامند قرار گرفته اند. با ادامه افشاگری ها پیرامون سه دهه روابط سیاسی، امنیتی و نیز رابطه مركز و پیرامون این دو كشور همسایه، دمشق و بیروت در مداری قرار گرفته اند كه پی در پی یكی دیگری را وارد مرحله جدیدی از بحران می كند. چنین رابطه ای ممكن است تا بدانجا ادامه یابد كه با ادامه افشاگری ها، یك پارگی اساسی در نظام حكومتی یكی از این دو یا هر دو كشور ایجاد كند. در حال حاضر روسای جمهور دو كشور در معرض اتهام های مشابهی قرار دارند. امیل لحود رئیس جمهور لبنان تائید ضمنی ترور رفیق حریری را در پرونده خود دارد و با فشار لابی سوریه و صرفاً با حمایت اعضای هوادار دمشق پارلمان لبنان دو سال اضافی دوران ریاست جمهوری خود را می گذراند. بشار اسد نیز از همان اولین سال های جانشینی پدرش با فشار طاقت فرسای بین المللی مبنی بر اصلاح نظام سیاسی اقتصادی و نیز مداخله امنیتی در لبنان و مشاركت مستقیم در ترور حریری مواجه است. درصورتی كه پدیدار شدن ادله علیه بشار اسد و امیل لحود ادامه داشته باشد یكی از این دو رئیس جمهور و به احتمال زیاد بشار اسد متهم ردیف اول یا در حد متهم ردیف اول ناامنی لبنان مورد شناسایی قرار خواهد گرفت. در آن صورت دوقلوی دوم نیز بالاجبار تن به جهت گیری های سیاسی جدید خواهد داد. عاملی كه در مجموع به برقراری یك موازنه جدید در غرب خاورمیانه خواهد بود. اما چرا مصاحبه عبدالحلیم خدام وزیر خارجه سابق معاون رئیس جمهور و نامزد جانشینی حافظ اسد در این مقطع حساس صورت گرفته است. بی تردید اگر كسی در سوریه باید متهم به مداخله و سازماندهی مواضع سیاسی امنیتی در لبنان باشد، یا اگر قرار است به مشاركت در سه دهه سركوب سیاسی در سوریه متهم شود، این عبدالحلیم خدام است كه از ۱۰سالگی بشار اسد رئیس جمهور فعلی و تازه كار سوریه مقام ارشد این كشور بوده است. خدام كه ریشه دارترین مقام سیاسی زنده سوریه است، در جریان ریزترین روابط امنیتی و تشكیلاتی حزبی سوریه و تاریخچه هر تحول سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این كشور قرار دارد. وی بیشتر از هر كسی از این امر مطلع است كه فشارهای بین المللی كه بر نظام سیاسی سوریه وارد می شود، بیش از توان تحمل رئیس جمهور چهل و دو سه ساله سوریه است. او این را نیز می داند كه پس از فروپاشی صدام در همسایگی سوریه و در پی تحولات جدید در روابط فلسطینی ها و اسرائیل و با توجه به تیرگی شدید روابط آمریكا و سوریه و اینكه سوریه در صدر لیست كشورهای حامی تروریسم قرار دارد احتمال اینكه سوریه با توفان های بنیان افكن مواجه شود بسیار محتمل است. از آنجا كه خدام از معدود پدرسالاران نظام حزب بعث سوریه است بعید به نظر می رسد كه دچار خصومت های شخصی با بشار اسد شده باشد. به خلق و خوی كهنه كارهای حزبی حزب بعث هم نمی آید كه به یك باره به كسوت اپوزیسیون برانداز درآیند. خاورمیانه مركز بده وبستان ها و زدوبندهای سیاسی است. ممكن است بوی نظام سیاسی بعد از بشار اسد به مشام خدام رسیده و او در تدارك جایگاه یا جای پایی در تشكیلات آتی سوریه باشد، اما مهمترین احتمال از فعل و انفعال دیگری حكایت دارد. چندی پیش قاضی كنعان وزیر كشور سوریه كه از مقام های ارشد امنیتی این كشور نیز هست، با شلیك گلوله ای به زندگی خود خاتمه داد یا به عبارتی به زندگی او خاتمه دادند. وی از مظنونانی بود كه با ادامه كار كمیته تحقیق دتلو مهلیس باید بر سر میز بازجویی بین المللی حاضر می شد و شهادت می داد. به غیر از چند مقام مهم امنیتی تقریباً مهم كه كمیته بین المللی خواستار بازجویی از آنهاست ارشدترین مقام های نظامی امنیتی سوریه از جمله ژنرال رستم غزاله در معرض اتهام برای مشاركت مستقیم در ترور حریری هستند. عبدالحلیم خدام وزیر خارجه اسبق سوریه از معدود افراد كهنه كار سیاسی و حزبی است كه در جریان بسیاری از روابط درون دستگاه های امنیتی سوریه قرار دارد. منطقاً وی نیز در معرض اتهام برای مشاركت در اداره نظامی است كه به لبنان به عنوان حیات خلوت امنیتی می نگریسته است. با انفصال كمتر از یك ساله وی از تشكیلات حزب بعث و از دستگاه سیاسی - اداری و نیز به عنوان چهره ای سوخته، عبدالحلیم خدام احتمالاً در معرض این خطر قرار داشته است كه برای ایجاد حاشیه امنیتی عاملان اصلی ترور حریری قربانی بقای نظام سیاسی بشار اسد شود. این از معدود احتمالاتی است كه براساس آن شاید بتوان گفت چرا عبدالحلیم خدام یار قدیمی پدر رئیس جمهور فعلی سوریه به یكباره شمشیر خود را از رو بست. شایعه ای نیز در محافل سیاسی دیپلماتیك كشورهای حاشیه خلیج فارس متمایل به عربستان سعودی جریان دارد كه می گوید: به غیر از ایران، نظام سیاسی عراق نیز به شیعیان متعلق یا متمایل شده است. ادامه معادلات و حذف اضافات در منطقه باید به ترتیبی ادامه یابد كه با حذف یك عامل شیعه _ یعنی بشار اسد _ موازنه و تعادل با حكام سنی منطقه برقرار شود. شاید هم اظهارنظرات اخیر عبدالحلیم خدام سنی مذهب بعد از انتخابات عراق در چنین راستایی تنظیم شده باشد.

فرزانه روستایی