بزرگداشت شهریار

٢٧ شهریور روز بزرگداشت استاد محمد حسین شهریار روز شعر و ادب فارسی گرامی باد

شهریار شاعری عاشق بود که شعر او جلوه ای از پاکی وجود و تبلور حقیقی احساس بود. با آن دلی که غزال چابک دشت های غزل بود، می خرامید و چشم زیبا دوستِ «شاعـری» را به خود وا می داشت. آن جا که در دامـن دل انگیز «حیـدر بابا» طنیـن می افکند، دل هر عاشق وارسته ای به آن سو می شتافت. او در سیر پر دامنه خویش، در سلوک عاشقی تا بدان جا پیش رفت که سزاوار دریافت خرقه از دستان مرشد طریقت گشت؛ اما فروتنی و خاکساری اش او را به عالم شاعری فرا خواند. روح پر تلاطم و پر تکاپوی نغز پرور او را می ستاییم.

سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار در سال ۱٢٨٥ شمسی در خانواده ای اهل ادب در تبریز به دنیا آمد. ایام کودکی او با جنبش آزادی خواهان مشروطه به رهبری ستارخان و باقرخان همراه بود. وی در کودکی با قرآن و دیوان حافظ آشنا شد. پس از تحصیلات مقدماتی حوزوی به تهران رفت و وارد مدرسه دارالفنون گردید. شهریار سپس وارد مدرسه طب شد ولی در پی حادثه ای پس از ٥ سال تحصیل بدون اخذ مدرک دکتری تهران و دانشکده را ترک گفت و در خراسان وارد خدمت دولتی گردید. او در نیشابور به دیدار کمال الملک نقاش مشهور رفت و شعری درباره وی سرود. شهریار از آن پس مدتی در تهران سکونت داشت و از سال ۱۳۱٩ ش. در تبریز اقامت گزید. وی همزمان با اوج گیری نهضت اسلامی با زبان شعر انقلاب اسلامی را همراهی کرد.

شهریار به عنوان یکی از مشهورترین غزل سران معاصر مطلوب خاص و عام است. او غزلهای دلنشین بسیاری سروده که یادگار نخستین عشق آتشین اوست. عشق عرفانی نیز در اشعار شهریار مقام والایی دارد و بر بیشتر شعرهای او سایه افكنده است. کلیات اشعار شهریار متجاوز از پانزده هزار بیت از قصیده و عزل و مثنوی و قطعه است كه در سه مجلد به چاپ رسیده است. بسیاری از خاطرات تلخ و شیرین از دوره های گوناگون زندگی، در اشعار شهریار منعكس است و با خواندن آنها می توان گوشه هایی از زندگی شاعر را از نظر گذراند. از شعرهای به یاد ماندنی او می توان به اثر زیبا و آسمانی او در وصف مولای متقیان علی (ع) اشاره کرد که سالهاست چون گوهری در میان دیگر اشعار او میدرخشد.

شهـرت شهـریار تـقـریـباً بی سابقه است، تمام کشورهای فارسی زبان و ترک زبان، بلکه هـر جا که ترجمه یک قـطعـه او رفته باشد، هـنر او را می سـتایـند. منظومه «حـیـدر بابا» نه تـنـهـا تا کوره ده های آذربایجان، بلکه به ترکـیه و قـفـقاز هـم رفـته و در ترکـیه و جـمهـوری آذربایجان چـنـدین بار چاپ شده است، بدون استـثـنا ممکن نیست ترک زبانی منظومه حـیـدربابا را بشنود و منـقـلب نـشود.

حیدربابا نام کوهی در زادگاه استاد محمد حسین بهجتی تبریزی ملقب به شهریار است. منظومه «حیدر بابایه سلام» نخستین بار در سال ١٣٣٢ منتشر شد و از آن زمان تاکنون به زبانهای مختلفی ترجمه شده است. لیکن ترجمه بی بدیل آن به شعر منظوم فارسی توسط دکتر بهروز ثروتیان شاهکاری ماندگار است. مترجم در توضیح هدف خود از انجام این کار بسیار دشوار می گوید: «زیبایی یک شعر در وزن و آهنگِ کلماتِ همنشین در یک بیت و هماهنگی آواها از نظر نرمی و درشتی و حتی برداشت و فروداشتِ حرکات نهاده شده که ذوق و استعداد هنرمند آنها را به هم دوخته است تا خواست دل او را به صورتی مؤثر و دل انگیز بیان کند. از همین روست که هر گونه تغییر در صورتِ شعر زیبایی و دلربایی آن را پریشان می سازد بی آنکه شاید به شکل خیالی یا معنی آن لطمه ای بزند.»

حیدربابا سندی زنده است، و پرده ای رنگین و برجسته از زندگی در روستا را نشان می دهد. مضمون اغلب بندهای آن شایسته ترسیم و نقاشی است. زیرا از طبیعت جاندار سرچشمه می گیرد. قلب پاک و انسان دوستِ شهریار بر صحنه ها نور می ریزد و خوانندگان شعرش را به گذشت های دور می برد. نیمی از این منظومه نامنامه و یادواره است که شاعر در آن از خویشان و آشنایان و مردم زادگاه خود و حتی چشمه ها و زمینها و صخره های اطراف خشگناب نام می برد و هر یک را در شعر خود جاودانگی می بخشد.

شهریار بی گمان در شاعری، استعدادی درخشان دارد كه در سراسر اشعار او، ‌روحی حساس و شاعرانه، ‌موج زنان بر بال تخیلی پوینده و آفریننده در پرواز است. او به تجدد و نوآوری در شعر گرایش محسوسی داشت و اشعاری كه برای نیما یوشیج و به یاد او سروده، ‌حكایت از این موضوع دارد.

شهریار در سال ۱۳٦٧ ش. در مراسم مجتمع هنر و ادبیات دفاع مقدس به دریافت لوح دست خط زرین حضرت امام خمینی (ره)، دیپلم افتخار و سکه یادبود مجتمع به عنوان برگزیده شعر نائل آمد. این شاعر شهیر سرانجام در بیست و هفتم شهریور ۱۳٦٧ ش. در سن ٨٢ سالگی در تهران درگذشت و در مقبره مقبرهٔ الشعرای تبریز، كه مدفن بسیاری از شعرا و هنرمندان آن دیار است، به خاک سپرده شد. شعرش جاودانه و نامش ماندگار باد.

بمنظور پاسداشت مقام ادبی استاد محمد حسین شهریار و نكوداشت این شاعر پرآوازه، سالگرد درگذشت وی برابر با بیست و هفتم شهریور، به عنوان روز شعر و ادب فارسی نامگذاری شده است.