ضرورت شناخت دلایل بزهکاری نوجوانان

امروزه یکی از مهم ترین مباحث مورد توجه جرم شناسان و سیاستگذاران جوامع مترقی, بزهکاری کودکان و نوجوانان است زیرا نتیجه تحقیقات جنایی نشان داده تمایل به ارتکاب جرم در بیشتر مجرمان بزرگسال در دوران کودکی به وجود آمده, دورانی که خصوصیات اخلاقی و رفتاری انسان ها در آن شکل می گیرد و تغییر شخصیت افراد پس از نوجوانی در موارد نادر و با دشواری میسر است

امروزه یکی از مهم‌ترین مباحث مورد توجه جرم‌شناسان و سیاستگذاران جوامع مترقی، بزهکاری کودکان و نوجوانان است زیرا نتیجه تحقیقات جنایی نشان داده تمایل به ارتکاب جرم در بیشتر مجرمان بزرگسال در دوران کودکی به وجود آمده، دورانی که خصوصیات اخلاقی و رفتاری انسان‌ها در آن شکل می‌گیرد و تغییر شخصیت افراد پس از نوجوانی در موارد نادر و با دشواری میسر است.

برای همین برای تبیین موضوع، یادآوری دو حادثه تلخ داخلی و خارجی مفید به نظر می‌رسد.

بیجه ، فردی بود که در شهرستان ورامین کودکان را می‌ربود و پس از تعرض به قربانیان، آنان را به قتل می‌رساند.

پس از تحقیق درباره شخصیت او آشکار شد وی در سنین کودکی، خود قربانی تعرض بوده است. چند هفته پیش نیز شخصی در یکی از ایالات آمریکا با اسلحه به یک مدرسه وارد شد و بیش از ۲۵ انسان را به قتل رساند. بررسی‌ها نشان داد وی از دوران نوجوانی به اختلالات رفتاری مبتلا بوده است.

ماحصل سخن آن که بزهکارِ امروز، اغلب بزه دیده دیروز بوده است پس کوشش برای پیشگیری از بزهکاری در کودکان و نوجوانان در چشم‌اندازی بلند‌مدت دستاوردهایی بزرگ به ارمغان خواهد آورد که برای نیل به این هدف، باید دلایل این پدیده را شناخت و در جهت حل آن قدم برداشت، از جمله ا ین دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

فقر و نبود عدالت اجتماعی: آیات و روایات فراوانی مسلمانان را به کار و تلاش و تجارت و کسب مال حلال سفارش کرده و جامعه را از فقر و تنگدستی بر حذر داشته، فقر را خطرناک‌ترین دشمن تکامل انسانی و موجب عقب‌ماندگی فکری و انحطاط عقلی و اخلاقی و باعث از دست رفتن سلامت جسمی معرفی کرده است. امیرالمومنین(ع) فرمود: از فقر به خداوند پناه ببرید که باعث عقب‌ماندگی و نارسایی در امور دینی و موجب پریشانی عقل و نارسایی فکر است. نیز فرمود: فقر و تنگدستی زبان افراد زیرک و باهوش را می‌بندد و آنان را از بیان دلیل گنگ و لال می‌کند. شخص فقیر در شهر خود نیز غریب است. نتیجه آن که مهم‌ترین علت گرایش کودکان و نوجوانان به ارتکاب بزه بویژه جرایم مالی و اقتصادی، تنگنای معیشتی است.

اعتیاد یکی از والدین: اعتیاد نیز یکی دیگر از علل اصلی بزهکاری کودکان و نوجوانان است. تحقیقات جنایی تاثیر منفی و شدید اعتیاد یکی از والدین بر زندگی فرزند را ثابت کرده است. بسیاری از کودکان بزهکار در خانواده‌هایی زیسته‌اند که یکی از اولیای آن به مواد مخدر اعتیاد داشته‌اند و حتی بعضی از معتادان از فرزند خود به عنوان وسیله ارتکاب جرم استفاده می‌کنند.

طلاق و منازعات خانوادگی: یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل بزهکاری کودکان و نوجوانان نداشتن زندگی آرام و احساس آرامش در خانواده است. رابطه خصمانه میان پدر و مادر کودک، اثرات سوء و غیرقابل جبرانی بر روان کودک ایجاد می‌کند و سبب می‌شود وی به فردی مضطرب، عصبی و پرخاشگر تبدیل شود که احتمال ارتکاب جرایم خشن توسط چنین اشخاصی در کوتاه‌مدت یا بلند‌مدت بالاست.

نبود نظارت والدین و تضعیف رابطه مستمر میان پدر و مادر و فرزند: با وجود فواید بی‌شمار تکنولوژی در آسان‌سازی زندگی بشر، نباید از آسیب‌های پیشرفت‌های صنعتی غافل شد. با پیدایش و توسعه تلویزیون، موبایل، اینترنت، ماهواره و بازی‌های کامپیوتری و افزایش ساعات اشتغال زوج‌ها، روابط عاطفی میان اعضای خانواده کاهش یافته است.

مهم‌ترین زیان این تضعیف رابطه، کمرنگ‌شدن نظارت والدین بر رفتار فرزندان است در حالی که ابزاری مانند موبایل به آسانی می‌تواند کودک را از مسیر درست تعلیم و تربیت خارج و وی را با انواع انحرافات رفتاری مواجه کند. راه‌حل‌این معضل البته ایجاد محدودیت و طرد تکنولوژی نیست، بلکه پدران و مادران می‌توانند با کنترل محسوس و نامحسوس و دقت بیشتر بر زندگی کودک یا نوجوان از شکل‌گیری خصایص غیراخلاقی در او جلوگیری کنند.

آرش دولتشاهی

کارشناس ارشد حقوق جزا