علی زاغی دیروز, سلطان امروز

سوم مهرماه ۱۳۲۵, در یکی از خانه های قدیمی محلهٔ عارف, پسری به دنیا آمد که چشمان آبی و گیرای او, او را از دیگر فرزندان خانواده, عباس, منیر, محمود, فاطمه و زری متمایز کرد

مشهدی احمد ”پدر و رئیس خانوادهش به خاطر ارادت زیاد به مولای متقیان، نام این پسر را ”علی“ گذاشت.

علی برخلاف برادر و خواهرهای خود ۴ ماه زودتر و در ۱۴ ماهگی راه رفتن را آموخت.

”علی“ دوران ابتدائی را در دبستان اردشیری گذراند. در طول مدرسه با دوستان خود یک تیم محلی به‌وجود آورد.

او فوتبال خود را از کوچهٔ صالحیان شروع کرد و خیلی زود به زمین‌های خاکی ”دولاب“ رسید. زمین‌های خاکی بیابان مانند دولاب بود و پروین و دوستان او. از زمین یخچال و صحرا گرفته تا زمین عارف. همگی صدها بار شاهد پیروزی این پسر چشم زاغی با کتانی سبزش بودند. تیم عارف بعدها یکی از صاحب‌نام‌ترین تیم‌های فوتبال محلات جنوب شد.

تیمی که علی به همراه آن در ۱۵ سالگی به اولین قهرمانی خود یعنی قهرمانی محلات جنوب تهران رسید.

در آن بازی‌های محلات، بروبچه‌های ملی‌پوش آن زمان هم شرکت داشتند.

در یک بازی حساس که بین دو تیم پرقدرت پیمان و ”عارف“ انجام گرفت و تنی چند از ملی‌پوشان در تیم پیمان حاضر بودند و قضاوت بازی بر عهدهٔ رضا غیاثی ۱۶ ساله ”رئیس فعلی کمیتهٔ داوران“ بود. بازی را تیم علی پروین به نفع خود پایان داد. نام علی زاغی چنان در تهران پیچید که تیم‌ها در زمان مسابقات از او به‌عنوان یار کمکی استفاده می‌کردند.

اولین باشگاه

علی پروین ابتدا در تیم نادر بازی کرد. اغلب اعضاء این تیم، بچه‌محل‌ها و همبازی‌های او در تیم عارف بودند. پروین بازوبند کاپیتانی ابن تیم را بسته بود. پرویز قلیچ‌خانی سردار فوتبال ایران اولین کسی بود که فوتبال این جوان چشم آبی را پسندید. این مسئله زمینه‌ساز پیوستن پروین به تیم ”کیان“ شد. در سال ۱۳۴۴ در سن ۱۹ سالگی علی پروین به اولین باشگاه رسمی خود پیوست. منصور امیر آصفی سرپرست آن زمان کیان پروین را در کنار بزرگانی چون قلیچ‌خانی و مرحوم عزت جانملکی قرار داد. بازی‌های زیبای او باعث شد باشگاه‌های بزرگ، سخت به فکر جذب او باشند، اما او با وفاداری خاص خود، به تمام پیشنهادات پاسخ منفی داد.

پروین در پیکان

سال ۱۳۴۸، در برگیرندهٔ روزهائی غم‌انگیز و ناخوشایند برای کیانی‌ها بود. در آن سال کیان از هم پاشید و بازیکنان آن هر کدام به تیمی پیوستند.

تیم دارایی که در سال ۱۳۴۶ مقام قهرمانی را در حضور تیم‌هائی چون تاج، شاهین و پاس به‌دست آورده بود قصد داشت برای انجام یک بازی دوستانه به شوروی سفر کند. پیشنهاد مسئولان دارائی ازت یک طرف و علاقهٔ دوستان هم‌باشگاهی پروین از یک طرف، باعث شد تا رضا غیاثی و عزت جانملکی، پروین را به دفتر باشگاه دارائی ببرند.

اما به‌دلیل نزدیکی سفر به شوروی و اینکه رفتن به آن کشور واقعاً سخت و طاقت‌فرسا بود، پروین از سفر سرباز زد و این مسئله باعث شد تا سرنوشت فوتبالی او تغییر کند. چرا که در همان زمان با پیشنهاد وسوسه‌انگیز پیکان روبه‌رو شد. ”نادر لطیفی“ بازیکن اسبق تیم ملی مأمور این انتقال با صحبت‌های زیاد موفق شد، رضایت پروین را جلب کند.

درخشش پروین و پیکان در سال ۱۳۴۸ آغاز شد.

پروین در کنار سرداران پرسپولیس که به این تیم پیوسته بودند، چنان درخشید که هر روز گام بلندتری به سوی شهرت برمی‌داشت. تا اینکه روز سرنوشت‌ساز فرا رسید. پیکان باید به مصاف استقلال می‌رفت. این دیدار حساس برگزار شد و پروین با یک ضربهٔ پنالتی برای اولین‌بار تور دروازهٔ آبی‌ها را گشود. گل دیگر کلانی، نخستین افتخار بزرگ پروین (قهرمانی باشگاه‌های تهران) را رقم زد.

اولین بازی در تیم ملی

کتانی‌های سفید و سبز، مرد چشم آبی، کار خود را کرد و محمد بیاتی برای اولین‌بار او را به تیم ملی بزرگسالان دعوت نمود در حالی که ۱۹ روز به تولید ۲۴ سالگی او باقی مانده بود، برای اولین‌بار در روز یکشنبه ۱۵ شهریور ماه، ۴۹ به‌عنوان بازیکن جانشین علی جباری در نیمه دوم بازی با پاکستان به میدان رفت و در اولین بازی ملی یک گل زده و یک پاس گل داد.

پروین در پرسپولیس

وقتی لیگ پایان یافت. تیم پیکان به یک سفر طولانی در اروپا رفت و چند بازی دوستانه نیز برگزار کرد. پس از بازگشت از این سفر به یکباره باشگاه پیکان منحل شد.

چندی بعد در یکی از روزهای تابستان سال ۴۹، همایون بهزادی به همراه دکتر برومند به منزل علی پروین رفتند و از او خواستند تا به همراه دیگر بازیکنان به پرسپولیس بپیوندند. این بازیکن نیز به‌دلیل ارادت خاصی که به دکتر برومند داشت، بدون هیچ حرف و حدیثی با پرسپولیس قرارداد سفید امضاء کرد. روز بعد کتانی‌ها را به‌دست گرفت و به زمین اکباتان رفت!

۲۷ شهریور ۱۳۴۹ در دیداری دوستانه با عقاب، پروین برای اولین‌بار پیراهن سرخ را به تن کرد.

SHOOT

پروین ۱۳۸ بار به‌طور متوالی و بدون حتی یک‌بار تعویض شدن به میدان رفت. این مسئله بیانگر این است که در طی این تعداد بازی او هیچگاه، تعویض، مصدوم یا محروم (۲ کارت زرد یا اخراج) نشده است.

یک هفته بعد در تاریخ سوم مهر ۱۳۴۹ یعنی روز تولد او، در دیداری دوستانه مقابل حریف دیرینهٔ خود استقلال قرار گرفت و اولین گل خود را به ثمر رساند.

اما در ۱۸ دی ۱۳۴۹ اولین بازی رسمی پروین با پرسپولیس شکل گرفت. پرسپولیس مقابل برق تهران صف‌آرائی کرد و ناصر ابراهیمی، مأموریت یافت تا این اعجوبه را مهار کند.

بهترین بازیکن دههٔ ۵۰

علی پروین درخشش چشمگیر خود را از ابتدای سال ۱۳۵۰ آغاز کرد.

ابتدا با درخشش در تیم ملی امید، ستارهٔ مسابقات جام دوستی شد و سپس با سرخ‌پوشان به یکه‌تازی خود ادامه داد و قهرمان باشگاه‌های ایران شد.

اما بهانهٔ اصلی برای محبوبیت او به بازی رفت و برگشت مقابل کویت بازمی‌گردد. در مسابقات مقدماتی المپیک ۱۹۷۲ مونیخ در ۲ بازی رفت و برگشت، علی پروین دهمین و یازدهمین بازی ملی خود در ۲۵ سالگی و دومین و سومین گل ملی خود را به ثمر رساند این درخشش کم‌نظیر، باعث شد تا او به‌عنوان مرد سال ۱۳۵۰ برگزیده شود.

در دههٔ ۵۰ ستارگان بزرگی در فوتبال ما درخشیدند اما هیچ کدام تابناک‌تر از پروین نبودند و او ستارهٔ بی‌چون و چرای فوتبال ایران در این دهه بود.

پس از حضور در المپیک ۱۹۷۲ (مونیخ)، در بازی‌های ۱۹۷۴ همراه با تیم ملی به قهرمانی رسید. او در سی و هفتمین بازی ملی و در نهمین بازی تحت رهبری فرانک اوفارل ایرلندی، برای اولین‌بار در سن ۲۸ سالگی، بازوبند کاپیتانی تیم ملی فوتبال کشور ما را به بازو بست.

ضمن آنکه در سال ۱۳۵۵ نیز کاپیتان پرسپولیس شد. در روز ۲۳ خرداد ۵۵، در فینال ششمین دورهٔ جام ملت‌های آسیا، پروین با یک ضربهٔ آزاد زیبا و مهار نشدنی، گل قهرمانی را وارد دروازهٔ کویت کرد و این جام را بالای سر برد. او در المپیک مونترال ۱۹۷۶ هم یک چهرهٔ شاخص برای تیم ملی ایران بود و در مقابل لهستان یکی از ۲ گل ایران را به زیبائی وارد دروازهٔ رقیب کرد. گفتنی است ایران در این بازی ۳ بر ۲ مغلوب شد و در نهایت لهستان قهرمان المپیک مونترال ۱۹۷۶ شد.

جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین افتخار دیگری برای مرد چشم زاغ فوتبال ما بود. پروین با بازوبند کاپیتانی در این جام حاضر بود. اما بازی‌های مقدماتی ۱۹۸۰، آخرین حضور او در تیم ملی بود.

پروین با ۸۲ بازی ملی تا چندسال پیش رکورددار بازی در تیم ملی ایران بود.

رکورددار پرسپولیس

علی پروین در طول بازی‌های زیبائی که برای پرسپولیس به اجراء گذاشت صاحب یک رکورد جاودانه شد.

پروین ۱۳۸ بار به‌طور متوالی و بدون حتی یک‌بار تعویض شدن به میدان رفت. این مسئله بیانگر این است که در طی این تعداد بازی او هیچگاه، تعویض، مصدوم یا محروم (۲ کارت زرد یا اخراج) نشده است.

پروین پس از زمستان ۱۳۶۰ با کناره‌گیری مرحوم محراب شاهرخی هدایت سرخ‌پوشان را برعهده گرفت و به‌عنوان بازیکن، کاپیتان و مربی در نیمهٔ اول دههٔ ۶۰ همچنان ستارهٔ سرخ‌پوشان بود.

به‌طوری‌که در سال ۱۳۶۱ با ۱۵ گل زده و در سن ۳۶ سالگی، آقای گل مسابقات باشگاه‌های تهران شد.

خداحافظی علی زاغی

علی پروین، بهترین بازیکن فوتبال ایران که در کسب این عنوان همیشه با پرویز قلیچ‌خانی رقابت داشت، در ۲۶ تیر ۱۳۶۶ و در حضور بیش از یکصد هزار تماشاگر در ورزشگاه آزادی مقام دارائی قرار گرفت و برای آخرین بار مقابل این تیم، لباس سرخ را بر تن کرد.

پروین پس از آن به‌عنوان مربی به فعالیت خود ادامه داد هرچه که در یک دورهٔ کوتاه‌مدت در بهار ۱۳۶۷ از طریق مدیریت باشگاه کنار گذاشته شد و همین عمل پرسپولیس، باعث حذف سرخ‌پوشان از جام باشگاه‌های آسیا شد!

قهرمانی پس از ۱۶ سال

در سال ۱۳۶۸ پروین، ستارهٔ فوتبال ایران، به‌عنوان سرمربی تیم ملی برگزیده شد و برای اولین‌بار در جام صلح و دوستی هدایت این تیم را برعهده گرفت. بازی‌های آسیائی پکن در سال ۱۹۹۰، علی پروین تیم ملی را پس از ۱۶ سال بار دیگر بر قلهٔ فوتبال آسیا هدایت کرد. هرچند که پایان دورهٔ فعالیت او در تیم ملی با خاطراتی تلخ همراه شد!

دوری ۵ ساله

پروین پس از شکست تلخی که در مسابقات مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا داشت ۵ سال از فوتبال دور بود. پس از ۵ سال دوری او با شکوه هرچه تمام‌تر به فوتبال بازگشت. روز بازگشت او در ورزشگاه کارگران، چنان استقبالی از او شد که در تاریخ فوتبال ایران بی‌سابقه بود.

ابتدا به‌عنوان مدیر تیم ملی امید و سپس به‌عنوان مرد همه‌کاره سرخ‌پوشان کار خود را پی گرفت. او در پرسپولیس ۲ بار قهرمانی لیگ را کسب کرد و این افتخار برای سالیان سال با او خواهد ماند.

او به تمام افتخاراتی که یک فوتبالیست در سطح آسیا می‌تواند به چنگ آورد، رسیده و تنها جای خالی در ویترین افتخارات او قهرمانی با پرسپولیس در جام باشگاه‌های آسیا است. حال باید دید در کسوت مدیریت فنی می‌تواند این جای خالی را پر کند!!

اکبر غمخوار در سال ۸۱ با شعار اصلاحات پا به پرسپولیس گذاشت و در فصل ۸۲، به‌دلیل پاره‌ای از تفکرات او، علی پروین عطای کار را به لقایش بخشید. در غیاب او پرسپولیس بدترین نتایج تاریخ خود را کسب کرد و این مسئله باعث برکناری غمخوار و بازگشت دوبارهٔ پروین شد. او این فصل در لباس مدیریت فنی چشم به آینده دوخته است!

پروین در یک نگاه

پروین طی مدت حضور خود (۶۶-۴۶) در پرسپولیس به‌عنوان بازیکن ۳۴۱ بار پیراهن پرسپولیس را بر تن کرد و موفق شد ۱۲۱ گل به ثمر رساند.

٭ بیشترین تعداد گلی که در یک بازی به ثمر رسانده ۴ گل مقابل راه‌آهن در سال ۶۳ بوده است.

٭ پروین ۱۶۸ بار بازوبند کاپیتانی پرسپولیس را بر بازو بسته است.

٭ ۳۰ دیدار دوستانهٔ خارجی با حضور پروین انجام گرفته و ۷ گل نیز به ثمر رسانده است.

٭ ۸۲ بازی ملی، ۱۳ گل و ۳۲ بار کاپیتانی کارنامهٔ پروین در تیم ملی است.

٭ پروین با ۳۸ بار سرمربیگری در تیم ملی، از این حیث در تاریخ فوتبال رکورددار است.

٭ تاریخ تولد ۳/۷/۱۳۲۵ تهران

٭ پروین بیش از ۴۵۰ بار هدایت سرخ‌پوشان را در زمین برعهده داشته است.

٭ اولین مربی: علی الهی در کیان

٭ باشگاه‌های متوالی: کیان - پیکان - پرسپولیس

٭ اولین بازی برای پرسپولیس: ۳۷ شهریور ۴۹ برابر عقاب در زمین ۱۷ شهریور

٭ آخرین بازی برای پرسپولیس: ۲۷/۴/۱۳۶۶ برابر دارائی

٭ افتخارات باشگاهی - دوران مربیگری

- قهرمانی جام در جام آسیا - سال ۷۰

- قهرمانی لیگ آزادگان در سال‌های ۷۷ و ۷۸

- قهرمانی جام حذفی کشور در سال‌های ۶۶ - ۷۸ - ۷۱

- قهرمانی در مسابقات قهرمانی باشگاه‌های تهران در سال‌های، ۶۱، ۶۵، ۶۷، ۶۸ و ۶۹

- قهرمانی در جام حذفی تهران در سال ۶۱ و ۶۶

- قهرمانی در جام حذفی کشور سال ۶۶

- قهرمانی در لیگ برتر سال ۸۰

افتخارات ملی دوران بازیگری

- حضور در جام جهانی کوچک ۱۹۷۲

- قهرمانی در جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۲

- صعود و حضور در المپیک ۱۹۷۲

- قهرمانی در بازی‌های آسیائی ۱۹۷۴

- قهرمانی در جام ملت‌های آسیائی ۱۹۷۶

- صعود و حضور در المپیک مونترال ۱۹۷۶

- صعود و حضور در جام جهانی ۱۹۷۸

- صعود به المپیک ۱۹۸۰ (این المپیک از سوی جمهوری اسلامی ایران تحریم شد)

خاطرات همبازی‌های قدیمی

سعی کردیم با چند تن از بازیکنان قدیمی پرسپولیس که با پروین ارتباط تنگاتنگی داشتند چند سؤال ثابت مطرح کنیم.

- یک خاطره!

- بازیکنان تکنیکی زیادی بعد از انقلاب ظهور کردند هیچ کدام در حد و اندازه‌های علی پروین بوده‌اند؟

- پروین در مربیگری موفق‌تر بود یا بازیگری؟

محمد صادقی بازیکن تیم ملی در دههٔ پنجاه و عضو تیم ملی در جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین:

- در بازی‌های مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۸ در سفری به کرهٔ جنوبی من و علی هم‌اتاق بودیم. پروین در آن زمان کاپیتان ما بود. روز اول به یک‌باره دیدم علی به من بسته‌ای داد و با تأکید از من خواست با تمام حواس مراقب این بسته باشم. من هم به احترام دوستی با او چهار چشمی مراقب این بسته بودم و هیچ‌گاه از خودم جدا نمی‌کردم. تا اینکه پس از ۳-۲ روز با حالتی دوستانه از او پرسیدم که این بسته چیست و چه محتوائی دارد. چرا که واقعاً دچار ترس و دلهره شده بودم. به یک‌باره پروین گفت: این بسته حاوی تمام دلارهائی است که فدراسیون برای این سفر به حشمت مهاجرانی داده و حشمت‌خان این پول را به امانت در اختیار من گذاشته. اما من را باش فکر می‌کردم تو جوانی و سر نترسی داری. حال که فهمیدی خوب از این بسته امانتداری کن.

- به هیچ‌وجه! هیچ‌کدام یک دهم پروین هم نمی‌توانند در زمین مانور دهند چه از لحاظ تکنیکی و چه از لحاظ هوش بالا و مدیریت.

- هر دو عالی بود.

حمید درخشان یکی از بهترین هافبک‌های تاریخی فوتبال پرسپولیس:

- اولاً ضمن عرض تبریک آرزومند هستم که او چندین سال دیگر عمر کرده و سایهٔ او بالای سر فوتبال ایران باشد. خاطرات زیاد است اما بهترین خاطرات من با علی پروین به سفرهای ما بازمی‌گشت. او جدای از فوتبال بسیار خوش‌سفر و خنده‌رو بود.

- هیچ‌کدام از این بازیکنان حتی بهترین آنها را نمی‌توان با پروین مقایسه کرد. این مقایسه اصلاً درست نیست. در تاریخ فوتبال ما و حتی چندین سال آینده به مانند او مردی ظهور نخواهند کرد.

- در هر دو امر موفق بود.