وداع با كتاب ناب

پیش از اینكه به كتابفروشی های خاطره انگیز سال های دور برسید, همهمه كتاب ها و CD های غیر مرتبط و هزار رنگ ذوقتان را می كشد مغازه هایی كه زمانی بورس ادبیات ایران بودند, حالا در لابه لای كتاب های درسی و كمك آموزشی و البته كتب تخصصی بویژه كامپیوتر زندگی رادنبال می كنند

خواندن مقدس است. شاید از همان زمانی كه تمام آئین و دستورات پروردگار برای مردم مكتوب شد، كتاب و كتاب خواندن جایگاه ویژه خود را یافت و ازآن زمان تاكنون كتاب همراه انسان ها بوده است. گاهی بیشتر و گاهی هم كمتر و حتی در برهه هایی از زمان به اجبار نادیده گرفته شده است. كتاب و كتابخوانی در ایران اما داستانی همیشه پرافت و خیز داشته است. در این كشور روزگاری یك كتاب راجع به روز قیامت و دنیای پس از مرگ مورد توجه قرار می گیرد و زمانی خاطرات یك زندانی سیاسی. البته این نكته را هم باید در نظر گرفت كه گاهی اوقات پدیده های جهانی هم در بازار كتاب و سلیقه كتابخوان های ایرانی تاثیر گذاشته است. برای نمونه می توان به حدود ۱۵ ترجمه مختلف از سری داستان های هری پاتر اشاره كرد كه زمانی در ایران و بازار كتاب مرزهای جدیدی را درنوردید. بازار كتاب در شهری مثل تهران هم داستان مفصلی دارد. زمانی خیابان انقلاب اولین گزینه برای خرید كتاب بود، اما اگر این روزها در این خیابان راه بروید متوجه تغییرات وسیعی در این بازار خواهید شد. به غیر از چند كتابفروشی كه سال هاست انقلاب را قرق كرده اند، سایر مغازه ها با گرد دوران جدید پوشیده شده اند.پیش از اینكه به كتابفروشی های خاطره انگیز سال های دور برسید، همهمه كتاب ها و CD های غیر مرتبط و هزار رنگ ذوقتان را می كشد. مغازه هایی كه زمانی بورس ادبیات ایران بودند، حالا در لابه لای كتاب های درسی و كمك آموزشی و البته كتب تخصصی بویژه كامپیوتر زندگی رادنبال می كنند. پیدا كردن كتاب هایی كه نه آموزشی باشند، نه كمك آموزشی و نه تخصصی آن هم تخصص های عجیب در مركزی كه زمانی اولین و آخرین گزینه برای عاشقان كتاب بود، دردی است كه به جان معتادان به كتاب و مطالعه افتاده است. البته این بدان معنی نیست كه تعداد كتابفروشی ها در تهران كاهش یافته است، بلكه نكته اینجاست كه كتابفروشی ها دیگر تمركز سابقشان در یك نقطه از شهر را فراموش كرده اند. این روزها بعضی كتابفروشی ها برای رهایی از دایره تكراری علاقه مند نداشتن به انجام كارهای جانبی دست زده اند. ایجاد فضایی برای استراحت و گاهی غذا خوردن در یكی، دو كتابفروشی حوالی خیابان میرداماد، نمونه جالبی است از كتابفروشی هایی كه با مراجعه به آنها هم می توان كتاب خرید، هم چیزی خورد. در ضلع شمالی پل سیدخندان خیابان شریعتی می توانید كتابفروشی را بیابید كه در آن برای گفت وگوی اهل فن و خریداران جایگاهی در نظر گرفته شده است.اكثر كتابفروشی ها هم با توجه ویژه به دكوراسیون فروشگاهشان سعی در جذب مشتری های بیشتری دارند. اگر به نمایندگی و فروشگاه چند انتشاراتی معتبر در خیابان كریم خان سری بزنید، موسیقی ملایم، نورپردازی و البته چیدمان كتاب ها و قفسه شما را مجبور به تامل می كند. شاید چنین فرصتی كافی باشد تا در قلاب كتاب و كلمات گرفتار شوید. میان هزاران جلد كتاب خواندنی در این فروشگاه ها، حتما یك جلد كتاب برای شما جالب خواهد بود و این یعنی پیروزی لغات به كمك فضا.با تمام این تفاسیر آنچه كه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، خرید كتاب و چاپ و خواندن آن است.عمده ترین رقم چاپ كتاب در ایران اختصاص دارد به كتاب های تست، حل المسائل و كمك درسی هم كه علتش روشن است. جمعیت یك میلیونی داوطلبان كنكور و مدرسه روهای محترم برای درس خواندن و واحد پاس كردن و البته ورود به دانشگاه به ناچار هزینه های گزافی بابت خرید كتاب های رنگین و البته به درد نخور البته از این بابت كه این كتاب ها فقط یك سال تاریخ مصرف دارند! می پردازند.نمونه دیگری از كتاب هایی كه با تیراژ نسبتا بالایی چاپ می شوند، كتاب های حوزه دین است.گرچه سال گذشته تعداد عنوان این كتاب ها از رشد چندانی برخوردار نبود، اما ۱۰۳۹ عنوان كتاب جدید امسال نسبت به بازار نه چندان جالب كتاب، رقم قابل توجهی است.یكی دیگر از حوزه هایی كه ركود بازار كتاب را حس كرده است، حوزه كودك و نوجوان است كه تعداد عنوان كتاب های جدید در آن، به اندازه تعداد انگشتان دست است. سایر كتاب های چاپ مجدد هم با تیراژ های كم نشان ازوضعیت نامطلوب این حوزه دارد كه البته مخاطبان فراوانی هم دارد. چاپ كتاب برای نوجوانان در شرایط برنامه های درسی فشرده، نبودن عناوین جذاب و البته عدم فرهنگ سازی برای آنها كه هنوز نیاموخته اند باید مطالعه را به تفریح های ساده انگارانه ترجیح بدهند، از عواملی است كه باعث شده انتشاراتی هایی كه فقط به چاپ كتاب های كودكان و نوجوانان فكر می كنند انگیزه های خود را از دست رفته بیابند و اما یكی از اتفاقات عجیب در حوزه چاپ و نشر در سال های اخیر انتشار كتب عامه پسند است. البته هیچگاه نباید طرفداران اینگونه كتاب ها را در سایر كشورهای دنیا فراموش كرد. اما هنگامی كه عناوین كتاب های منتشر شده در زمینه های كف بینی و طالع شناسی، علوم غریبه و تعبیر خواب و البته داستان های سطحی و رمان های درجه چندم گوی سبقت را از دیگر عناوین كتب با موضوع های مهمتر! می ربایند، باید كمی بیشتر درنگ كرد. هنگامی كه نویسنده های طراز اول ایران از چاپ نشدن كتاب هایشان ناراضی اند و انتشاراتی ها در صورت چاپ این كتاب ها با تمام موانع موجود تیراژی بیشتر از ۲ هزار جلد را برای آنها در نظر نمی گیرند هرچند كه همان تعداد هم به فروش نمی رسد. می توان روی واژه سطح سلیقه عوام متمركز شد. وقتی داستان های تكراری و بی محتوا با جلدهای آنچنانی، طالع بینی های مختلف و البته دور از حقیقت و خلاصه كتاب هایی اگر بتوان گفت كتاب كه مولفانش بیش از نویسنده بودن، بازاریاب های خوبی هستند، گوی سبقت را در بازار آشفته كتاب می ربایند. باید به این موضوع اندیشید كه كتاب نقش روشنگری و رسالت دیرین خود را در ایران به چه بهایی از دست می دهد؟ وقتی حروف سربی روی كاغذهای بی رمق نقش می زنند و جلد و شیرازه و زركوب روایت را ادامه می دهند، نتیجه حتما كتاب نیست. گاهی نتیجه كالایی می شود برای به نان رسیدن بعضی هایی كه یا تقدس كتاب را نفهمیده اند یا سعی می كنند خودشان را به كوچه دیگری برسانند. البته سلیقه خوب مستلزم وجود تربیت خوب است كه در وادی كتاب جز با مطالعه سطوری كه نویسند ه ای را به اوج رسانده ولی در عوض مغزش را چلانده میسر نیست. به این فكر كنید كه در حوزه های مختلف هم نویسنده خوب داریم و هم قلم استوار. می ماند انتخاب شما كه امیدواریم سطحی نباشد...