اعتماد کامل به کرمهای ضد آفتاب ها صحیح نیست

استفاده از کرمهای ضد افتاب هردو تا سه ساعت, با غلظت کافی و مناسب می تواند پوشش محافظتی خوبی در برابر آفتاب به شمار رود اما اعتماد کامل به آنها جایز نیست

استفاده از کرمهای ضد افتاب هردو تا سه ساعت, با غلظت کافی و مناسب می تواند پوشش محافظتی خوبی در برابر آفتاب به شمار رود اما اعتماد کامل به آنها جایز نیست.

امروزه آثار زیان آور پرتوی فرابنفش نورخورشید بر روی پوست انسان به صورت پیری زود هنگام و بروز سرطانها شناخته شده است و کرمهای ضدآفتاب پوشش های محافظتی ساده و در دسترسی هستند که می توانند تاثیر این پرتو را بر روی پوست کم کنند اما بعضی ها با وجود آنکه از مقدار کافی آن هم استفاده نمی کنند, ساعتها در ساحل دریا یا فضای باز در مقابل آفتاب می خوابند یا آمد و شد می کنند.

اشعه هایی که به زمین می رسند از سه جزء تشکیل شده اند :

۱) نور قابل رؤیت ( ۵۰ در صد ) ،

۲) اشعه مادون قرمز ( ۴۰ در صد )

۳) اشعه ماوراء بنفش ( ۱۰ در صد ).

اشعه ماوراء بنفش یعنی عامل اصلی آسیب رساندن به پوست از طیف های مختلفی تشکیل شده است که مهم ترین آن ها اشعه های UVA وUVB هستند .

با توجه به اینکه تمام قسمتهای بدن به اشعه آفتاب حساس است، لازم است صورت، دستها، پاها و مناطقی از بازوها که در آقایان باز هستند با غلظت مناسبی از کرم یا لوسیون ضد آفتاب پوشیده شوند.

مقدار مناسب کرم برای صورت، معادل نصف قاشق چایخوری و درنهایت یک بند انگشت است.

امروزه با توجه به رواج استفاده از لباسهای باز و کوتاه در کودکان و همچنین مراجعه به استخرهای روباز در فصل تابستان، حملات آفتاب سوختگی در دوران کودکی بخصوص آنهایی که پوستی روشن دارند, می تواند زمینه ساز بدترین نوع سرطان پوست یا ملانوم بدخیم در بزرگسالی باشد.

با آنکه کشورما کشوری آفتابی است اما به نظر می رسد اغلب مردم آگاهی کافی از آثار زیان بخش آفتاب ندارند یا به محافظت از آن اهمیت نمی دهند, این امرمتاسفانه موجب شیوع ملانوم بدخیم در ایران شده است.

در پاسخ به این سوال که آیا محافظت دائمی از نور آفتاب مانع تولید ویتامین «دی» ضروری در بدن و بروز پوکی استخوان نمی شود؟

می توان گفت: فعالیت هورمونی بدن انسان آنچنان منظم است که قرار گرفتن دقایقی کوتاه آنهم تنها صورت و پشت دستها برای تولید ویتامین «دی» در بدن بزرگسالان کفایت می کند و در صورت تامین غذای کافی و مناسب, جای نگرانی نیست اما بیشتر نگرانی ما در شیرخواران و سالمندان است.

علاوه بر لزوم استفاده از لبنیات و ماهی در سالمندان، در این گروه و همچنین نوزادان دریافت جبرانی ویتامین «دی» به صورت قرص, شربت یا قطره ضروری است.

مقدار اشعه فرابنفش لامپهای مهتابی یا صفحات نمایشگر رایانه ناچیز بوده و اگر در برابر آفتاب محافظت شود, در این موارد نگرانی وجود نخواهد داشت.

باید دقت کرد که کرمهای ضد آفتابی که در ورزش اسکی و همچنین در کودکان استفاده می شود، متفاوت است و توصیه می شود، کرم های ضد آفتابی با توجه به جنس, سن و نوع پوست تجویز شود و به همین دلیل افرادی که از این کرمها استفاده می کنند آنرا به دیگران معرفی نکنند زیرا برخی افراد به دلیل پوست حساس به کرمهای فاقد مواد معطر یا رنگی نیاز دارند.

به طور کلی در کاربرد صحیح کرم های ضد آفتاب نکات زیر قابل توجه است:

۱) از هر گونه مواجهه غیر ضروری با نور آفتاب خودداری کنید . سعی کنید بین ساعت های ۱۰ صبح تا ۳ بعد از ظهرکه بیشترین میزان اشعه مضر آفتاب وجود دارد ( به خصوص در فصل تابستان ) از خانه یا محیط های سربسته خارج نشوید . سعی کنید در سایه حرکت کنید و از مکان هایی که نور آفتاب به طور مستقیم می تابد عبور نکنید .

۲) با روش های مختلف، جلوی تابش نور آفتاب به پوست را بگیرید. مثلاً لباس های آستین دار و جوراب های ضخیم بپوشید. وقتی می خواهید از جایی عبور کنید که آفتاب مستقیم می تابد، می توانید اگر مجله و یا چیزی مشابه آن را در دست دارید جلوی صورت خود بگیرید . حتی خانم هایی که چادر می پوشند، با دقت آن را مقابل صورت قرار دهند. در مورد دست ها نیز بهتر است دستکش بپوشید و یا آن ها را زیر چادر نگه دارید. داخل خانه یا جاهایی که پوشش کامل ندارید به هیچ وجه در مقابل نور مستقیم آفتاب قرار نگیرید و از سایبان، چتر، و یا کلاه های لبه دار استفاده کنید. استفاده از این کلاه، به ویژه برای افرادی که در مزارع کار می کنند، بسیار مهم است. اندازه لبه این کلاه ها، باید حداقل۵/۷ سانتی متر باشد .

۳) هر روز به طور مرتب از فرآورده های ضد آفتاب استفاده کنید. به نوشته های روی جعبه این فرآورده ها دقت کنید و عدد مربوط به عیار حفاظتی یا SPF را بخوانید؛ این عدد باید حداقل برابر۱۵ باشد . حتی در فصل زمستان و در هوای ابری و حتی در مواقعی که در منزل هستید نیز از ضد آفتاب استفاده کنید.

۴) از برنزه کردن پوست بپرهیزید و کمتر حمام آفتاب بگیرید. از رفتن به سالن های مخصوص برنزه کردن پوست که از اشعه مصنوعی فرابنفشA برای این کار استفاده می کنند خودداری کنید. در صورتی که خیلی تمایل دارید که رنگ پوستتان برنزه باشد ، از کرم های مخصوص برنزه کردن استفاده کنید تا ضمن در امان ماندن از اشعه آفتاب رنگ دلخواهتان را نیز به دست آورید؛ البته استفاده از این کرم ها نیز بی ضرر نیست.

۵) از آموزش به دیگران غافل نباشید، به خصوص به کودکانتان یاد بدهید که از آفتاب دوری کنند. دوران کودکی، مهم ترین سن از نظر دریافت اشعه مضر آفتاب است و بسیاری از عوارض آفتاب که در سنین میانسالی و پیری ظاهر می شود به ویژه یکی از سرطان های بسیار خطرناک پوست به نام ملانوم بدخیم، حاصل تماس با آفتاب در سنین کودکی است. کودکان به دلیل فعالیت بیشتر و بازی های خاص این دوران کودکی، بیشتر در معرض تابش آفتاب قرار می گیرند؛ لذا از پوشاندن لباس های بدون آستین به آن ها، به خصوص در فصل تابستان ، خودداری کنید و آنها را به استفاده از کلاه عادت دهید. آموزش به کودکان در زمینه دوری از آفتاب و استفاده از ضد آفتاب ها اهمیت زیادی دارد. به دیگر افراد بزرگسالی که نسبت به این مساله آگاهی ندارند هشدار دهید و آن ها را از خطرهای آفتاب آگاه سازید .

استفاده از ضد آفتاب برای جلوگیری از سرطان پوست و پیری زودرس و دیگر آثار مخرب آفتاب ضروری است. در حقیقت، استفاده از یک ضد آفتاب مناسب میزان تأثیر اشعه ماوراء بنفش را بر روی پوست کاهش می دهد و علاوه بر جلوگیری از آثار دیررس آفتاب مثل سرطان ، از آثار زود رس آن مثل آفتاب سوختگی، قرمزی و تیره شدن پوست نیز می کاهد . در صورتی که به طور مرتب از ضد آفتاب استفاده کنید، احتمال ایجاد لکه های پوستی به ویژه روی صورت بسیار کمتر می شود. همچنین، ضد آفتاب به دلیل جلوگیری از تخریب الیاف پروتئینی پوست، یعنی کلاژن و الاستین، از پیر شدن پوست و افتادگی آن ، پیشگیری می کند .

به طور کلی، دو نوع ضد آفتاب وجود دارد: ضد آفتاب های فیزیکی و ضد آفتاب های شیمیایی . در ساختمان ضد آفتاب های شیمیایی، از موادی مانندPABA ، سالیسیلات ها و سینامات ها که جلوی اشعهUVB را می گیرند و بنزوفنون ها و دی بنزوئیل متان ها که جلوی اشعهUVA را می گیرند، استفاده می شود . البته گاهی پیش می آید که افراد به یکی از این مواد حساسیت دارند و استفاده از این مواد موجب قرمزی و خارش پوست صورت آن ها می شود. در ساختمان ضد آفتاب های فیزیکی، از موادی مانند اکسید روی و دی اکسی تیتانیوم استفاده می شود که احتمال حساسیت به آن ها بسیار اندک است . توصیه ما این است که برای کودکان و نیز در افراد مبتلا به بیماری های پوستی خاص که پوست آن ها تحریک پذیر است ، از ضد آفتاب های فیزیکی استفاده شود .

به چند نکته بر روی برچسب ضد آفتاب دقت کنید : شمارهSPF آن باید حداقل ۱۵ یا بالاتر باشد . مقاوم و یا عایق در برابر آب باشد . ضد تعریق و شست شو باشد . جلوی اشعه هایUVA و UVB را بگیرد . تاریخ مصرف آن نگذشته باشد . ساخت یک شرکت معتبر باشد و تقلبی نباشد .

توصیه می کنیم انتخاب ضد آفتاب مناسب برای پوست خود را به یک متخصص پوست واگذار کنید ؛ چون هر نوع ضد آفتابی برای هر پوستی مناسب نیست . به عنوان مثال ، برای پوست های مستعد به آکنه ( جوش غرور جوانی ) و چرب ، باید از ضد آفتاب هایی استفاده کر دکه حداقل چربی را داشته باشند یا به اصطلاحoil free باشند . کیفیت برخی محصولات خارجی بسیار خوب است ( البته نه همه آنها ) و البته قیمت بالایی هم دارند ، با توجه به اینکه ضد آفتاب را باید به طور مداوم استفاده کرد و با توجه به اینکه شرکت های مختلفی در کشورمان ضد آفتاب های متنوع و بعضاً با کیفیت های قابل مقایسه با انواع خارجی تولید کرده اند برای اکثر خانواده ها استفاده از ضد آفتاب های ایرانی تایید شده توسط متخصصان پوست اقدامی مقرون به صرفه و مناسب است . تجربه خود شما در انتخاب ضد آفتاب هم بسیار مهم است. ضد آفتابی که مثلاً برای دوست شما بسیار مناسب است می تواند برای شما مضر باشد. ممکن است شما یک ضد آفتاب خوب و با قیمت بالا تهیه کنید ؛ اما هنگام استفاده احساس راحتی نکنید مثلاً احساس گرمی و خفکی داشته باشید یا به آن حساسیت داشته باشید و پوستتان قرمز شود یا خارش پیدا کند . از همه مهم تر اینکه ممکن است صورت شما هنگام مصرف آن جوش بزند . همه اینها ، علل خوبی برای عوض کردن ضد آفتاب است . آنقدر تجربه کنید تا نوع مناسب را برای پوست خود بیابید.

استفاده از ضد آفتاب در دوران کودکی حتی مهم تر از جوانی است ؛ بنا بر این کودکانتان را به مصرف آن عادت دهید . هر روز باید از ضد آفتاب استفاده کنید و حتی در فصل زمستان و در هوای ابری نیز آن را ترک نکنید در صورتی که در فصل زمستان یا در هوای ابری هستید و کارتان در خانه و محلی است که نور مستقیم آفتاب وجود ندارد ، مصرف یک بار در روز ضد آفتاب کافی است ؛ اما در صورتی که در بیرون خانه و در هوای آفتابی قرار دارید هر ۳ تا ۴ ساعت ضد آفتاب مصرف کنید. در مصرف ضد آفتاب صرفه جویی نکنید . به دلیل گرانی قیمت ، بعضی از مصرف کنندگان فقط پوست خود را کمی چرب می کنند که این کافی نیست برای صورت باید حدود نصف قاشق چای خوریی معادل یک بند انگشت ضد آفتاب استفاده کرد . ضد آفتاب فقط مخصوص صورت نیست و باید به هر قسمت از پوست که روباز باشد مانند گردن ، گوش ها و پشت دست ها مالیده شود . ضد آفتاب را مستقیماً روی پوست بمالید و کرم دیگری مثل لوازم آرایش را زیر آن مصرف نکنید. توصیه می شود ضد آفتاب حداقل ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از بیرون آمدن از خانه و تماس با آفتاب مصرف شود . بهتر است ضد آفتاب نزدیک چشم مالیده نشود به ویژه اگر ورزش یا فعالیت زیادی می کنید ؛ زیرا مواد شیمیایی ضد آفتاب می توانند موجب تحریک چشم شود. برای محافظت از پوست دور چشم خود (برای پیش گیری از آب مروارید) بهترین راه استفاده از عینک مقاوم در برابر اشعه ماوراء بنفش ( UV) است.

نکته آخر و مهم تر از همه آن که مصرف ضد آفتاب به این معنی نیست که می توانید بدون هیچ اشکالی مقابل آفتاب بروید. چنین فکری باعث می شود که ضرر ضد آفتاب بیش از نفع آن شود بنا بر این باید ضمن استفاده مرتب از ضد آفتاب، از نور مستقیم آفتاب نیز دور بود و سایر روش های مقابله با آفتاب مانند لباس پوشیدن و استفاده از کلاه و سایه بان و غیره را نیز فراموش نکرد. البته اثرات مفید نور آفتاب برای ساختن ویتامینD نیز نباید دور از نظر بماند اما لازم به ذکر است که مقدار ویتامینD لازم با رژیم غذایی مناسب قابل دستیابی است و اگر از رژیم غذایی مناسب استفاده شود کمبود آن مشخص نخواهد شد.

دکتر محمد علی نیلفروش زاده [ متخصص پوست و مو ]