مردان هم یائسه می شوند

اغلب مردان تمایلی به قبول این امر ندارند كه آنها هم مانند زنان در معرض كاهش هورمون های جنسی یا به اصطلاح یائسگی مردانه Andropause در سنین بالا هستند

حداكثر میزان هورمون جنسی مردانه _ تستوسترون _ در ۱۷ سالگی وجود دارد، سپس برای چندین سال سطح تستوسترون ثابت باقی می ماند و بعد در دهه ۳۰ ، ۴۰ زندگی یك مرد تستوسترون شروع به نزول می كند و تا ۸۰ سالگی به نصف میزان آن در جوانی می رسد.سال ها است كه پزشكان از تستوسترون مصنوعی برای درمان شمار اندكی از مردان كه سطح هورمون های جنسی آنها به طور واضح پایین است استفاده كرده اند. این حالت كه هیپوگنادیسم می نامند می تواند مربوط به مشكلی در بیضه ها (كه بیشتر تستوسترون بدن در آنها ساخته می شود) یا مربوط به غده هیپوفیز باشد (هیپوفیز، «غده رهبری» كه در زیر مغز واقع است هورمون های پیام دهنده ای را آزاد می كند كه فعالیت سایر غدد درون ریز بدن از جمله بیضه ها را تنظیم می كند.) اما اكنون گروه فزاینده ای از مردان در ایالات متحده برای مقابله با كاهش تدریجی تستوسترون با افزایش سن یا «آندروپوز»، تستوسترون مصرف می كنند. براساس برخی از تخمین ها تعداد نسخه های تجویزكننده تستوسترون در آمریكا در سال های اخیر سه برابر شده است و میزان فروش تستوسترون اكنون به حدود ۴۰۰ میلیون دلار در سال می رسد. گرچه این مقدار در مقایسه با ۵/۱۲ میلیارد دلاری كه در هر سال برای داروهای كاهنده كلسترول خون _ داروهای استاتینی _ خرج می شود مقدار كمی است اما گرایش فزاینده به سوی آن قابل توجه است.

•چگونگی مصرف تستوسترون

تستوسترون به صورت قرص خوراكی مصرف نمی شود، زیرا در این شكل می تواند برای كبد سمی باشد. تستوسترون به آسانی از راه پوست جذب می شود، بنابراین به راحتی می شود آ ن را به صورت ژل پوستی _ كه معمولاً روی قسمت بالای بازو، شانه ها یا شكم پس از حمام صبحگاهی، هنگامی كه پوست خشك و تمیز است مالید-استفاده كرد. ژل تستوسترون امروز، عمدتاً جایگزین مشمع های پوستی (patch)های حاوی تستوسترون شده است كه اولین روش استعمال این هورمون از راه پوست بود. داروی «استریانت» (Striant) ژلی حاوی تستوسترون است كه برای استعمال كردن روی لثه ها طراحی شده است. همچنین می توان تستوسترون را به صورت تزریقی مصرف كرد. سازمان غذا و داروی آمریكا (FDA) این هورمون را جزء داروهای كنترل شده محسوب می كند، بنابراین استفاده از آن تحت مقررات سخت تری نسبت به دارویی مانند ویاگرا قرار دارد.هر كسی كه تردیدهای به وجود آمده در امیدواری مفرط نسبت به هورمون درمانی درازمدت در زنان در دوران یائسگی به علت مشخص شدن بعضی از خطرات آن را مشاهده می كند، شاید متعجب شود كه چرا بعضی از مردان مشتاقند خطرات عواقب احتمالی مصرف هورمون جنسی را - كه از لحاظ پزشكی هم استفاده از آن ضروری نیست _ به جان بخرند. برخی ممكن است این رفتار را شاهدی بر این نكته بدانند كه خطر كردن مردان (یا به قول بعضی حماقت مردان) حتی هنگامی كه هورمون تستوسترون آنها افت می كند ادامه می یابد! پزشكی متعارف به طرزی منصفانه در مورد مصرف تستوسترون احتیاط به خرج می دهد. گزارش انستیتوی پزشكی (IOM) آمریكا نوامبر ۲۰۰۳ رویكردی احتیاط آمیز را توصیه می كند، به این ترتیب كه در ابتدا امتحانات بالینی كوچك با وجود گروه شاهدی كه دارونما (داروی بی اثر) دریافت می كنند انجام شود تا منافع احتمالی تجویز تستوسترون در مردان مسن روشن شود و سپس در صورت به دست آمدن پاسخ مثبت مطالعات بزرگ تری برای اثبات بی خطر بودن این شیوه انجام پذیرد. در مقاله ای مروری كه در «نشریه پزشكی نیوانگلند» (NEJM) به چاپ رسیده این رویكرد عملی توصیه می شود كه این مسئله افزایش شیوع سرطان پروستات با مصرف تستوسترون مورد بررسی قرار گیرد. این مقاله چنین نتیجه می گیرد كه مصرف تستوسترون باعث سرطان نمی شود، اما مردانی كه تستوسترون مصرف می كنند باید از لحاظ بروز احتمالی سرطان پروستات تحت نظر باشند چرا كه این نگرانی وجود دارد كه تستوسترون رشد سرطان پنهان را تحریك كند.

•هورمون مردانگی

وضعیت هورمون های جنسی در زنان و مردان فراتر از كلیشه پردازی های جنسیتی است. حقیقت آن است كه بدن زنان هم تستوسترون _ هورمون مردانه _ می سازد، گرچه مقادیر تولید شده آن در بدن زنان بسیار كم است. یك داروی مورد تایید قرار گرفته در آمریكا «استراتست» (Estratest) _ كه حاوی مخلوطی از هورمون مردانه تستوسترون و هورمون زنانه استروژن است _ برای زنانی كه از علایم یائسگی مانند گرگرفتگی رنج می برند تجویز می شود. (میزان تستوسترون در این قرص آنقدر كم است كه خطر سمیت كبدی ندارد.)از طرف دیگر هنگام استفاده از برخی ژل های حاوی تستوسترون در مردان، تستوسترون جذب شده در كبد و بافت چربی به هورمون زنانه استروژن بدل می شود.با این وجود تستوسترون مستحق شهرتش به عنوان هورمون مردانگی است. جنین مذكر هفت هفته پس از لقاح تولید این هورمون را در بدن خود شروع می كند. اوج گیری تولید تستوسترون در دوران نوجوانی باعث ایجاد تغییرات صدا در پسر نوجوان، ستبر شدن عضلات و تحریك میل جنسی او می شود. این هورمون در مردان بزرگسال در حفظ توده و قدرت عضلانی، توزیع چربی در بدن، استحكام استخوان و تولید گلبو ل های سرخ خون و نیز حفظ میل جنسی و تولید اسپرم نقش مهمی دارد و بله، در یكی از ناراحتی های اصلی مردان هم پای تستوسترون در میان است، یك ماده تولید شده از تستوسترون باعث ایجاد طاسی در مردان می شود، گرچه تجویز دارویی تستوسترون این اثر را ایجاد نمی كند.در مردان جوانتر میزان تستوسترون به مقدار اندكی در خون نوسان می كند، به طوری كه معمولاً در صبح زود اوج می گیرد. اما در مردان مسن تر این دامنه اوج و فرودها كاهش می یابد، بنابراین اندازه گیری دقیق تستوسترون خون مشكل نیست، تنها حدود نیمی از تستوسترون موجود در جریان خون از لحاظ زیست شناختی فعال است. بقیه آن به مولكول پروتئینی به نام «گلبولین متصل شونده به هورمون جنسی» (SHBG) متصل است. میزان این پروتئین با افزایش سن در خون بالا می رود و باعث كاهش بیشتر میزان تستوسترون آزاد و فعال در افراد مسن می شود.

•سودها و زیان های مصرف تستوسترون

در حال حاضر شواهد محكمی وجود دارد كه درمان با تستوسترون باعث لاغرتر شدن یك مرد می شود، اگرچه او را ضرورتاً قدرتمندتر نمی كند. «انستیتو پزشكی آمریكا» (IOM) بر مبنای ۱۲ تحقیق

_ كنترل شده با دارونما _ گزارش داده است كه تجویز تستوسترون خارجی احتمالاً باعث افزایش «توده بی چربی بدن» (LBM) و كاهش چربی آن می شود. اما تعجب آور آن بود كه در اكثر این تحقیقات هیچ بهبودی در قدرت عضلانی مشاهده نشد. نتایج این تحقیقات در مورد تاثیر مصرف تستوسترون بر خلق و خو و قدرت شناختی نتوانست شاهدی قطعی در اختیار بگذارد. برخی از پژوهشگران همچنین به تاثیر مثبت تستوسترون در افزایش تراكم استخوان معتقدند.تعجبی ندارد كه تستوسترون نقش مهمی در علاقه و انگیزش جنسی ایفا كند. بعضی از پژوهش ها حاكی از نوعی رابطه بازخوردی بین فعالیت جنسی و تستوسترون است به این معنا كه با تحریك و فعالیت جنسی میزان تستوسترون افزایش می یابد و با پرهیز جنسی مقدار تستوسترون كم می شود. اما حتی مردانی كه میزان تستوسترون كم _ اما در محدوده طبیعی دارند _ توانایی جنسی خود را حفظ می كنند. تجویز دارویی تستوسترون در درمان ناتوانی نعوظی تاثیری نداشته است. تجویز دارویی تستوسترون در مردان جوان تر باعث تحلیل رفتن بیضه ها می شود و در همه مردان به كاهش تعداد اسپرم ها می انجامد. اما پزشكانی كه برای بیماران سالمند تستوسترون تجویز می كنند می گویند بیمارانشان اغلب بهبود كیفیت نعوظ هایشان را گزارش می كنند.اما در مورد خطرات مصرف تستوسترون، یكی از نگرانی های عمده افزایش احتمال حمله قلبی و سایر مشكلات قلبی _ عروقی است. اما پژوهش ها عكس این قضیه را نشان داده است. میزان كم تستوسترون _ و نه میزان زیاد آن _ با عوامل خطرساز برای بیماری های قلبی مثل دیابت ارتباط دارد. درمان با تستوسترون اثر چندانی در میزان كلسترول ندارد و بررسی های بالینی نشان می دهد كه درمان با تستوسترون عروق تغذیه كننده قلب (عروق كرونر) را گشاد می كند و ممكن است حتی به تسكین یافتن آنژین قلبی كمك كند. تجویز تستوسترون ممكن است باعث افزایش تعداد گلبول های سرخ خون شود، البته این پدیده بیشتر در استفاده از اشكال تزریقی تستوسترون دیده می شود. در مردانی كه دچار كم خونی هستند، این عارضه جانبی ممكن است امتیاز محسوب شود. اما افزایش تعداد گلبو ل های سرخ خون باعث غلیظ تر شدن خون و افزایش احتمال لخته شدن آن می شود. بنابراین پزشكانی كه تستوسترون تجویز می كنند باید در این مورد محتاط باشند.نگرانی بزرگ دیگر در مورد مصرف تستوسترون، سرطان پروستات است. به نظر نمی رسد كه تستوسترون عامل آغازكننده سرطان پروستات باشد. در واقع دلایلی در دست است كه در مردانی كه به طور طبیعی میزان های بالای تستوسترون دارند، این هورمون ممكن است به عنوان یك عامل مهاركننده سرطان پروستات عمل كند. در مقابل كاملاً ثابت شده است هنگامی كه سرطان پروستات در مردی وجود دارد، سلول های سرطانی برای رشد كردن به تستوسترون و هورمون های مربوط به آ ن نیاز دارند. تقریباً حدود نیمی از مردان بالای ۵۰ سال دارای سلول های سرطانی در پروستاتشان هستند، كه البته نه علایمی ایجاد می كند و نه مشكلی برای سلامتی فرد به وجود می آورد. درمان با تستوسترون، دست كم از لحاظ نظری، می تواند این سلول ها را به اصطلاح «بیدار كند» و باعث شود آنها به شكل مهاجم سرطان بدل شوند. بعضی از پزشكان برای جلوگیری از این پدیده، اصرار دارند كه پیش از آنكه درمان با تستوسترون را برای یك مرد شروع كنند با نمونه برداری از پروستات او از عدم وجود سرطان در آن مطمئن شوند.

• چه مردانی باید تحت درمان با تستوسترون قرار گیرند

در حال حاضر دستورالعمل قاطعی در این مورد وجود ندارد. تحقیقاتی هم كه در این زمینه انجام شده اند یا كوتاه مدت بوده اند یا بر روی تعداد كمی از مردان انجام شده اند و لذا نمی توان به آنها استناد كرد. دكتر پیتر سنایدر، متخصص غدد داخلی از دانشگاه پنسیلوانیا ۴ اصل را برای تجویز تستوسترون پیشنهاد كرده است.

۱ _ معیارهای دقیق تشخیصی: تشخیص كمبود تستوسترون در یك مرد بالای ۶۵ سال باید محدود به افرادی باشد كه سه بار اندازه گیری تستوسترون صبحگاهی دارند كه هر سه بار پایین تر از حد طبیعی باشد. یعنی كمتر از ۲۰۰ نانوگرم در دسی لیتر.

۲ _ درمان تنها در افرادی انجام می شود كه تشخیص در آنها مسجل باشد: مردانی كه سطوح تستوسترون آنها بسیار پایین نباشد یعنی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ نانوگرم در لیتر ممكن است از درمان با تستوسترون نفع ببرند، اما عاقلانه تر آن است كه درمان تنها به مردان با مقدار بسیار كم تستوسترون محدود شود.

۳ - حین درمان با تستوسترون، مقدار تستوسترون خون تحت نظارت باشد: علایم كمبود تستوسترون آنقدر غیراختصاصی است (علایمی مثل خستگی، خلق افسرده، كاهش توده عضلانی و غیره) كه بهترین راه برای نظارت بر درمان، اندازه گیری مقدار تستوسترون خون است. در مردان بالای ۶۵ سال هدف رسیدن به حد ۳۰۰ تا ۴۵۰ نانوگرم در لیتر است.

۴ _ بیماری هایی كه ممكن است با تجویز تستوسترون تشدید شوند باید تحت نظر باشند: بزرگی خوش خیم پروستات و سرطان پروستات نگرانی های اصلی هستند، اما پزشكان باید مراقب تشدید شدن بیماری هایی مانند قطع تنفس هنگام خواب، حساسیت پستان ها و بالا رفتن تعداد گلبول های قرمز خون هم باشند.

•شیوه های جایگزین

اما همه با شیوه دكتر سنایدر موافق نیستند. دكتر آبراهام مورگنتالر متخصص مجاری ادرار از دانشگاه هاروارد روش سنایدر را بسیار محافظه كارانه می داند. او می گوید بیشتر متخصصان مجاری ادرار حد ۴۰۰ نانوگرم در لیتر و نه ۲۰۰ را به عنوان حد پایین تستوسترون برای درمان با تستوسترون خارجی می پذیرند.علاوه بر این به عقیده دكتر مورگنتالر متمركز شدن بر عدد تستوسترون خون منطقی نیست و علایم بیمار باید راهنمای اصلی پزشك باشد و میزان تستوسترون خون تنها به عنوان اطلاعات كمكی مورد استفاده باشد. او همچنین معتقد است بسیاری از تردیدها در مورد درمان با تستوسترون از پیشداوری در مورد پیری نشات می گیرد. با افراد مسنی كه به عقیده ما مطابق سنشان رفتار نمی كنند با سوءظن می نگریم.اما راه هایی وجود دارد كه فرآیند پیری را كند كنیم و این راه ها كاملاً بی خطر و به اصطلاح «طبیعی»اند، هر چند مانند مالیدن كرم هورمون دار هر روز صبح راحت نیستند. ورزش های تحمیل كننده وزن باعث افزایش توده عضلانی، سوختن چربی و استحكام یافتن استخوان ها می شود. پیاده روی دستگاه قلب و عروق را سالم نگه می دارد. خستگی در بسیاری موارد به مشكلات خواب مربوط می شود كه قابل حل هستند و بالاخره اینكه ما راغبیم بالا رفتن سنمان را نادیده بگیریم و آن را نپذیریم، اما اندكی پذیرش بیشتر باعث آرامش ما خواهد شد. آدم در هشتاد سالگی دیگر احساسی مانند ۱۸ سالگی یا حتی ۴۰ سالگی ندارد، اما آیا مردان می خواهند این حقیقت را بپذیرند؟