دلیل عزم الامور بودن صبر

آیت ا جوادی آملی با اشاره به بهره مندی صابران از صلوات مستمر الهی, تأکید می کند صلوات از ناحیه خدای سبحان کرامت است همین که انسان در دل خودش یک صفایی احساس می کند که نسبت به اطاعت و امتثال فرمان خدا علاقه دارد, نسبت به گناه انزجار دارد, از جهنم می ترسد, به بهشت دل می بندد, به سخنان اهل بیت دل می بندد, وقتی سخنان اهل بیت را می شنود قلبش باز می شود, اینها را به عنوان موالیان الهی در جان خود جا داده است, این نورانیت است

آیت‌ا... جوادی آملی با اشاره به بهره‌مندی صابران از صلوات مستمر الهی، تأکید می‌کند: صلوات از ناحیه خدای سبحان کرامت است؛ همین که انسان در دل خودش یک صفایی احساس می‌کند که نسبت به اطاعت و امتثال فرمان خدا علاقه دارد، نسبت به گناه انزجار دارد، از جهنم می‌ترسد، به بهشت دل می‌بندد، به سخنان اهل بیت دل می‌بندد، وقتی سخنان اهل بیت را می‌شنود قلبش باز می‌شود، اینها را به عنوان موالیان الهی در جان خود جا داده است، این نورانیت است. آیت‌ا... جوادی آملی در بخشی از تفسیر آیه ۱۵۵ تا ۱۵۷ سوره بقره «و لنبلونکم بشئ من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشر الصابرین. الذین اذا أصابتهم مصیبة قالوا انا لله و انا الیه راجعون. اولٰئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة و اولٰئک هم المهتدون» که به ویژگی‌های صابران در برابر حوادث اشاره دارد، می‌گوید: انسانها دو قسم‌اند: یک عده در برابر این حوادث می‌دانند همه امتحان الهی است لذا در هنگام رویدادهای ملایم شاکرند و در هنگام حوادث ناگوار صابرند؛ عده‌ای که موحّد نیستند در هنگام حوادث ملایم می‌گویند: این از ماست، آنگاه فرح و فخور خواهند بود و در هنگام رویداد حوادث ناملایم کفران می‌ورزند. و آیه کریمه فرمود: صابرین را بشارت بدهید؛ آنهایی که این حوادث را امتحان الهی می‌دانند و از عهده این امتحان هم به خوبی برمی‌آیند.

کفاره خاطره طیره، توکل است

وی در تشریح منطق غیرموحدان در برابر حوادث یادآور می‌شود: در مقابل صابرین گروهی‌اند که اگر نعمتی به آنها برسد، خود را ولی نعمت می‌شمارند یا اگر نقمتی به آنها برسد، فوراً گرفتار انحراف فکری خواهند شد که إن أصابَتهَ فتنة انقَلَبَ علی وَجهِه۶۴۸۳۰;... در سوره اعراف آیه ۱۳۱ این است که فإذا جاءتهم الحسنة قالوا لنا هذه و إن تصبهم سیئة یطَّیروا بموسی و من معه ألا إنّما طائرهم عند الله ولکنّ أکثرهم لا یعلمون؛ اگر نیکی و خیر به آنها برسد، خود را شایسته این خیر می‌پنداشتند، می‌گفتند: این مالِ ماست و در اثر لیاقت و استحقاق ما نصیب ما شده است و اگر سیئه‌ای به اینها اصابت کند، به عنوان تطیر و بدقدمی‌و شئامت، موسای کلیم(ع) و همراهان او را به بدقدمی‌متهم می‌کنند. بدقدمی‌جزو خرافات است. وی تأکید می‌کند: اگر کسی به قضا و قدر معتقد نبود و به خدای سبحان معتقد نبود، قهراً به خرافات تن در می‌دهد. تطیر و طیره و امثال ذلک جزو اوهام و خرافاتی است که کفّاره دارد و در روایات هم آمده است که «کفارة الطیره التوکل». اگر کسی در قلبش این حادثه خطور کرد که فلان شخص بدقدم است یا فلان حادثه مشئوم بود و باعث بدی بود و مانند آن، باید از این خاطره کفاره بدهد و کفاره خاطره طیره و مانند آن، توکل بر خدای سبحان است. آل فرعون به جای اینکه حسنه و سیئه را آزمون الهی بدانند، هنگام برخورد حسنه آن را به خود نسبت می‌دادند و هنگام برخورد سیئه آن را به عنوان طیره به موسای کلیم(ع) و همراهانش نسبت می‌دادند، غافل از اینکه هردو آزمون الهی است.این مفسر قرآن به نکاتی در این آیات اشاره کرده و می‌گوید: یکی اینکه این صابرین وقتی که در آیه معنا شدند به عنوان صاحبان یک ملکه و یک وصف مستقر معنا شدند؛ نه یک وصف حال. مطلب بعدی آن است که این گروهی که صابرند از بشارت الهی برخوردارند. بشارت الهی مخصوص بهشت و نجات از جهنم در آخرت نیست، هم نعم دنیایی را شامل می‌شود، هم نعم اخروی را؛ خیلی از نعم است که به عنوان بشارت خدای سبحان مرحمت می‌کند. آن ملکات فاضله را به عنوان نعمت خدای سبحان در دنیا اعطا می‌کند. بخشی از آنها البته مربوط به آخرت است. مطلب بعدی آن است که صلوات خدا و رحمت خدا توضیح داده شود که به چه معیار و چه معنا خواهد بود و آخرین مطلب آن است که خدای سبحان اهتدای صابرین را امضا می‌کند که صابر مهتدی است؛ چون در بعضی از قسمتها خدا وعده داد، فرمود: اگر اطاعت کردید، مهتدی می‌شوید. در این آیه راجع به صابرین صحه گذاشت و فرمود: اینها مهتدی‌اند.آیت‌ا... جوادی آملی بر عزم الأمور بودن صبر تأکید کرده و می‌گوید:... «عزم الامور» یعنی اموری که اگر بخواهد محقق بشود باید صاحبش تصمیم بگیرد، جزم پیدا کند و در لابه‌لای این اراده وهن راه پیدا نکند، او مصمم بشود تا این کار را انجام بدهد. آن سنگی که در آن خُلَل و فُرَجی نیست آن سنگ مستحکم را می‌گویند: صخرهٴ صمّاء. آن دوستی که در دوستی او خللی نیست، می‌گویند: دوستِ صمیمی. انسانی که بخواهد مصمّم بشود باید در محدودهْ اراده او، بی میلی، انزجار، کراهت و تردید راه پیدا نکند، آن اراده‌ای که به اندک حادثه‌ای عوض می‌شود، آن تصمیم نیست، لذا خدای سبحان فرمود: صبر جزو عزم‌الامور است یا لقمان وقتی به فرزندش وصیت می‌کند آیه ۱۷ سوره لقمان می‌فرماید: صابر باش یا بنی أقم الصلاة وأْمُرْ بالمعروف و انْهَ عن المنکر واصبر علی ما أَصٰابک إنَّ ذلک من عزم الامور؛ صبر نظیر کارهای عادی نیست که انسان بدون تصمیم بتواند، صبر کند؛ چون هر لحظه انسان باید زمام نفس را بکشد که مبادا از یک طرف شک، از یک طرف تردید، از یک طرف کراهت، از یک طرف انزجار، از یک طرف وهن راه پیدا کند و این مرکز تصمیم گیری را موهون کند، فرمود: ان ذلک من عزم الامور چنانچه کسی مصمم شد و مهم‌ترین عمل هم که اراده و عزم است برای او پیدا شد، خدای سبحان یک چنین انسانی را بشارت می‌دهد، فرمود: و بَشِّر الصّابرین؛ صابر کسی است که جزء « عزم الامور»ها را محقق کرد.وی با اشاره به بشارت الهی بر صابران، تصریح می‌کند: بشارت خدای سبحان، هم مربوط به دنیا هم مربوط به آخرت است. آنگاه فرمود به اینکه بشارتش به این است که ما می‌گوییم: اولٰئک علیهم صلواتٌ من ربهم و رحمةٌ و اولٰئک هم المهتدون. خدای متعال درباره مؤمنین در سوره مبارکه احزاب فرمود: خدا و ملائکه بر شما صلوات می‌فرستند تا شما را نورانی کنند، اما درباره صابرین به عنوان جمله اسمیه تثبیت کرد ‍و فرمود: صلوات الهی دائماً بر صابرین تنزّل می‌کند.این مدرس عالی حوزه با اشاره به آیه ۴۳ احزاب هو الّذی یصَلّی علیکم و ملائکته لیخرجکم من الظّلمات الی النّور و کان بالمؤمنین رحیماً یادآور می‌شود: فرمود: خدای سبحان بر شما مؤمنین صلوات می‌فرستد، ملائکه خدا هم بر شما صلوات می‌فرستند، تا شما را نورانی کنند، تا شما را از این تیرگی بیرون بیاورند و از ظلمت برهانند. اگر ملائکه صلوات می‌فرستند، در حقیقت به فرمان خداست و اگر کاری هم از این صلوات ملائکه ساخته است، به امر خداست؛ لذا در هنگام جزا، فعل را مفرد آورد فرمود به اینکه خدا و ملائکه بر شما صلوات می‌فرستند، تا خدا شما را نورانی کند: هو الذی یصلی علیکم و ملائکته لیخرجکم من الظلمات الی النور و کان بالمؤمنین رحیماً که این رحمتِ خاصه است.

نورانیت صابران

وی تصریح می‌کند: ولی درباره صابرین فرمود (به عنوان جمله اسمیه) اولٰئک علیهم صلواتٌ من ربهم یعنی بر صابرین خدای سبحان صلوات فراوان و کرامتهای فراوانی تنزل می‌کند. پس صلوات برای نورانی کردن است. طوبی لهم وحسن مآب، اولئک علیهم صلواتٌ من ربهم؛ اگر کسی واقعا صابر شد نوری در درون او هست: اولئک علیهم صلواتٌ من ربهم و رحمةٌ این رحمت، یک رحمت خاصه است در برابر آن صلوات.آیت‌ا... جوادی آملی با تأکید بر اینکه صلوات، فیض خاص است، یادآور می‌شود: صلوات از ناحیه خدای سبحان کرامت است؛ فیض خاص را می‌گویند صلوات، آن روشنی که انسان در درون خود احساس می‌کند صلوات الهی است وگرنه لفظ در کار نیست «انّما کلامه سبحانه فعلٌ منه» همین که انسان در دل خودش یک صفایی احساس می‌کند که نسبت به اطاعت و امتثال فرمان خدا علاقه دارد، نسبت به گناه انزجار دارد، از جهنم می‌ترسد، به بهشت دل می‌بندد، به سخنان اهل بیت دل می‌بندد، وقتی سخنان اهل بیت را می‌شنود قلبش باز می‌شود، اینها را به عنوان موالیان الهی در جان خود جا داده است، این نورانیت است، اینها برکات همان صلوات است وگرنه گفتار خدا همان فعل خداست. این رحمتی که در کنار صلوات آمده است یک رحمت خاصه است. وی با اشاره به اینکه صلوات رسول خدا (ص) باعث تسکین و پیدایش سکینه و سکونتِ در نفس است، یادآور می‌شود: اینکه می‌بینید یک کسی قلبش آرمیده است با اینکه حوادث زیاد است، هیچ تپشی در قلب او نیست این به برکت صلوات وجود مبارک پیغمبر است. فرمود: خذ من أموالهم صدقة تُطَهِّرهم و تزکیهم بها و صلّ علیهم إنّ صلاٰتک سکن لهم الآن هم ولی عصر (ارواحنا فداه) بر مؤمنین صلوات می‌فرستد. اینکه شما می‌بینید همه خطرها هست یک عده اصلاً مثل اینکه در این کشور خطری نیست، آرمیده‌اند به برکت همان دعاهاست. فرمود: صلات انسان کامل باعث آرامش دلهاست: ان صلاٰتک سکن لهم نه یعنی تو بگو «اللهم صلّ علی زید»، این لفظ کافی نیست، تشکر، دعا مساله دیگر است. تو مجرای فیض باش تو واسطه باش که بر قلب اینها سکینت و وقار تنزل کند. صلوات پیغمبر این اثر را دارد. لازم نیست در حضور انسان بگوید. هم‌اکنون هم حضرت حجت(عج) بر مؤمنین صلوات می‌فرستد. اینکه می‌بینید عده‌ای تا بوی خطر به مشامشان رسید، قلبشان می‌تپد و عده‌ای در خط مقدم جبهه آرام‌اند به برکت همان صلوات است، وَصلّ علیهم ان صلاٰتک سکن لهم.