ستارگان دنباله دار

ستاره دنباله دار یك جسم سماوی كوچك یخی است كه در مداری به دور خورشید می گردد و از یك هسته جامد , یخی , گاز و غبار و هاله گازی بخار آب , دی اكسیدكربن و دیگر گازها و یك دنباله طویل متشكل از غبار و گازهای یونیزه تشكیل شده است

● مقدمه ای بر ستارگان دنباله دار

ستاره دنباله دار یك جسم سماوی كوچك یخی است كه در مداری به دور خورشید می گردد و از یك هسته ( جامد ، یخی ،‌گاز و غبار ) و هاله گازی ( بخار آب ، دی اكسیدكربن و دیگر گازها ) و یك دنباله طویل ( متشكل از غبار و گازهای یونیزه )‌تشكیل شده است . وقتی كه ستاره دنباله دار به خورشید نزدیك می شود . دنباله آن تغییر می كند ، دنباله آن به دلیل باد خورشیدی دورتر از خورشید قرار می گیرد . طول دنباله می تواند تا ۲۵۰ میلیون كیلومتر بر سد و بیشتر از آنچه است كه ما می توانیم ببینیم ، ستاره دنباله دار در مدارهای شدیداً مختلف المركز خود فقط وقتی كه نزدیك خورشید است قابل مشاهده است

● قسمت های یك دنباله دار

▪ هسته :

هسته یك مركز منجمد است كه سر دنباله دار است . و از یخ ،‌گاز و غبار تشكیل شده است هسته بیشترین مقدار جرم توده را دارد اما بسیار كوچك است ( عرض آن حدود یك تا ده كیلومتر یا بیشتر است ) .

▪ هاله : هاله یك توده كروی از گاز است كه هسته دنباله دار را احاطه می كند و حدود یك میلیون كیلومتر است و از بخار آب ،‌گاز دی اكسیدكربن ، آمونیاك ، غبار و گازهای طبیعی دیگر كه از هسته جامد متصاعد شده هاله و هسته سر یك دنباله دار را تشكیل می دهند .

▪ دنباله یونی :

دنباله انباشته ای از گازها ( یونی ) همیشه دورتر از خورشید قرار می گیرد . زیرا بادهای خورشیدی ( طوفانهای یونی با سرعت زیاد از خورشید منشأ می گیرند ) آنها را به عقب می رانند ( گاهی آن را دنباله پلاسمایی نیز می نامند ) . وقتی كه دنباله دار به خورشید نزدیك می شود دنباله یونی پشت سر دنباله دار قرار می گیرد وقتی دنباله دار از خورشید دور می شود ، دنباله ممكن است به طور بیش از ۱۰۰ میلیون كیلومتر برسد .

▪ دنباله غباری :

دنباله غباری یك دنباله وسیع و طویل است كه از ذرات غبار میكروسكوپی كه توسط فوتون های خورشیدی بافر شده ، تشكیل شده است . این دنباله منحنی به آرامی از حركت دنباله دار ایجاد می شوند و وقتی كه دنباله دار از خورشید دور شود . محو می شود .

▪ پوشش هیدروژنی :

گاز هیدروژن سرو دنباله دنباله دار را به طول میلیونها مایل ( معمولاً در فاصله بین دنباله یونی و دنباله غباری احاطه كرده . پوشش هیدروژنی به عرض ده میلیون كیلومتر و طول ۱۰۰ میلیون كیلومتر هسته را احاطه كرده است .و دقتی كه دنباله دار به خورشید نزدیك می شود اندازه آن بزرگتر می شود .

● مدار دنباله دار

دنباله دار در مدارهای شدیداً بیضوی به دور خورشید گردش می كند . سرعت آن در هنگام نزدیك شدن به خورشید بیشتر و وقتی كه به دورترین نقطه در مدار برسد كاهش می یابد .

دنباله دار فقط وقتی كه به خورشید نزدیك است روشن می شود ( به حالت بخار در می آید ) و در دورترین نقطه مدار تاریك است ( كاملاً غیر قابل رؤیت ) بادهای خورشیدی دنباله را به سمت دورتر از خورشید می رانند .

بعضی دنباله دارها یا به خورشید برخورد می كنند و یا چنان نزدیك می شوند كه منفجر می شوند این دنباله دارها Sungrazers نامیده می شوند .

● منشأ دنباله دارها كجاست

▪ دنباله دارهای بلند دوره :

( دنباله دارهای با دور مدار بیش از ۲۰۰ سال و بیشتر از ۳۰ میلیون سال ) Oort Cloud یك ابر از سنگ و غبار است كه احتمالاً یك دنباله با دوره طولانی است كه احتمالاً منشأ آن از منظومه شمسی است و نام آن از Oort گرفته شده كه اولین كسی بود كه وجود آن را در ۱۹۵۰ پیش بینی كرد . یك فرضیه می گوید كه oout cloud مسئول خاموشی دوره ای كره زمین است

▪ دنباله دارهای با دوره كوتاه

( دنباله دارهای با دوره مدار زیر ۲۰۰ سال ) قسمتی در آنسوی نپتون وجود دارد كه حداقل ۷۰۰۰۰ مدار اجسام كمربند كپلر كوچك در آن است این كمربند از ۳۰ تا ۵۰ A.U.S قرار گرفته و در ۱۹۹۲ كشف شد و ناحیه ای است كه در آن فرآیند تشكیل سیاره قبل از تشكیل یك جسم بزرگ متوقف شده است . آنها قدیمی تر از منظومه شمسی هستند و از باقیمانده دیسك های بهم افزوده ۵/۴ میلیون سال از خیلی قبل هستند .این امكان وجود دارد كه كمربند كپلر منشأ دنباله دارهای با دوره كوتاه باشد.كمربند كپلر از نام آلمانی – آمریكایی دنباله دار هالی گرفته شده بود كپلر وجود آن را در ۱۹۵۱ پیشگویی كرد

● كشف دنباله دار

گروه اعزامی غبارهای ستاره ای ناسا دنباله دار wild ۲ را در ۲۰۰۴ ملاقات نموده و نمونه ای از ذرات دنباله دار را گرفته و به زمین باز خواهد گشت . فضانورد كوچك ( حدود ۷۷۰ پوند ،‌۳۵۰ كیلوگرم ) در هفتم فوریه ۱۹۹۹ به فضا پرتاب شد و دنباله دار wild ۲ را در دوم ژانویه ۲۰۰۴ ملاقات نموده و در ۱۵ ژانویه ۲۰۰۶ و در غرب بوتا در ایالات متحده به زمین باز خواهد گشت . دنباله دار wild۲ یك دنباله دار با دوره كوتاه است كه توسط ستاره شناس سوئیسی پل ویلد ( paul wild ) در ۶ ژانویه ۱۹۷۸ كشف شد . هسته دنباله دار حدود ۳ مایل (۵ كیلومتر) است . مدار wild۲ به دور خورشید ۳۹/۶ سال است و مدار بیضوی آن از حدود مدار مریخ تا مدار مشتری است .

● گلوله های برفی جهان

یك تئوری بسیار جنجال برانگیز و جدید است كه براساس آن دنباله دارها‌ ( متشكل از آب منجمد ) به طور مداوم زمین را بمباران می كنند . این گلوله برفها ( شاید ) با سیستم فرضی ماهواره قطبی مشاهده شوند .در این تئوری دنباله دارهای منجمد در اتمسفر بخار می شوند و بخار آب را به محیط اضافه میكنند .

● چند دنباله دار مهم

▪ دنباله دار هالی :

دنباله دار هالی یك دنباله دار دوره ای ( متشكل از گاز منجمد و غبار ) است . كه به دور خورشید می گردد . اولین بار در ۲۴۰ قبل از میلاد در چین ثبت شد . اما ادموند هالی اولین كسی بود كه دوره ای بودن آن را تشخیص داد . آخرین بار در ۱۹۸۶ دیده شد و بار دیگر در ۲۰۶۱ مشاهده خواهد شد . دوره تناوب آن ۷۶ سال است وقتی كه زمین از مدار هالی ( هر سال دوبار ) می گذرد . رگبار شهاب اتا اكواریدس و اریونیدس اتفاق می افتد .

▪ شومیكرلوی ۹ ( SHOEMAKER-LEVY۹ )

شومیكرلوی ۹ ( SL-۹ ) یك دنباله دار با دوره تناوب كوتاه است كه توسط زوج كارولین شومیكرو دیوید لوی كشف شد وقتی دنباله دار به مشتری بسیار نزدیك شد نیروهای جاذبه ای مشتری بخشی از آن را از آن جدا كردند و قطعات جدا شده آن در طی ۶ روز در ماه جولای ۱۹۹۴ به مشتری اصابت كردند كه اشتعال بزرگ اتمسفر مشتری از زمین دیده می شد .

▪ دنباله دار لینیر COMET LINEAR

دنباله دار لینیر معرفی شده به نام C/۱۹۹۴ ( LINEAR ) دنباله داری بود كه وقتی به خورشید نزدیك شده از بین رفت . هسته منجمد دنباله دار وقتی كه از نزدیكی خورشید در جولای ۲۰۰۰ عبور میكرد تجزیه شد . گرمای زیاد خورشید و از بین رفتن این دنباله دار مؤثرتر از نیروهای جاذبه ای خورشید بود .

▪ دنباله دار هال – باپ HALE – BOPP COMET

هال باپ ( معرفی شده به نام C/۱۹۹۵ S۴ ) یك دنباله دار دوره ای است كه به دور خورشید می گردد و برای اولین بار در ۲۳ جولای ۱۹۹۵ مشاهده شد . و توسط دو ستاره شناس آماتور به نامهای آلن هال ( از نیومكزیكو )‌و توماس باپ ( از آریزونا ) كشف شد . این دنباله دار شعاعی در حدود ۴۰ كیلومتر دارد و زمان گردش آن ۴/۱۱ ساعت است و در ۱۹۹۷ برای آخرین بار دیده شده و دیدار بعدی آن در سال ۴۳۷۷ خواهد بود . دوره گردش آن ۲۳۸۰ سال است .

حدود ۶۰۰ دنباله دار تا به امروز مشاهده شده اند و یك دو جین دنباله دار هر سال كشف میشوند اغلب دنباله دارها دوره های بسیار طولانی ( بیشتر از ۲۰۰ سال ) دارند .

● عبور از مدار یك دنباله دار :‌ رگبار شهاب یا شهاب باران

گاهی زمین از میان مدار بعضی دنباله دارها می گذرد . در این هنگام ذرات دور دنباله دار ( مثل سنگ ها و … )

زمین را بمباران می كنند و در جو زمین مشتعل می شوند .این پدیده را رگبار شهاب می نامند و شهاب های زیادی در زمان نسبتاً كوتاهی در مسیرهای تقریباً موازی به جو زمین برخورد میكنند .

زمان هر رگبار شهاب در هر سال را می توان پیشگویی كرد نام رگبارهای شهاب برگرفته از صورت فلكی منشأ آنها است رگبار شهاب بزرگ جدید ( یك طوفان شهاب ) رگبار لئوفید نوامبر ۱۹۹۹ بود و انتظار می رفت كه هزاران شهاب سنگ در هر ساعت داشته باشد .

● کجا ستاره های دنباله دار سر چشمه گرفتند ؟

دوره طولانی ستاره دنباله دار – ( ستاره های دنباله دار یا دوره دورانی حدود بیشتر ۲۰۰ سال و بالای ۳۰ میلیون سال ) ابر ارت یک ابری از گرد غبار که منظومه شمسی را احاطه کرده است این ابر ممکن در جایی که دوره ستارهای دنباله دار منشأ گرفته اند باشد . ابر ارت کسی که زندگی در آن جا در ۱۹۵۰ پیشنهاد کرد نامگذاری شده است . دوره کوتاه ستار دنباله دار ( ستاره های دنباله دار با یک دوره دورانی زیر ۲۰۰ سال ) کوپر بلت یک ناحیه آن سوی نپتون در ابتدای ۷۰۰۰۰ مدار کوچک قرار دارد این کور بند از ۳۰ تا ۵۰ قرار دارد و در سال ۱۹۹۲۰ کشف شده است .