دیپلماسی سایبر سفیر پرقدرت مجازی

دیپلماسی, هنر و مهارت پیشبرد و ارتقای منافع ملی از طریق مبادلات پایدار اطلاعات و ایجاد آن بین ملت ها و افراد است

دیپلماسی، هنر و مهارت پیشبرد و ارتقای منافع ملی از طریق مبادلات پایدار اطلاعات و ایجاد آن بین ملت ها و افراد است. در این فضا، تعامل و اطلاعات به عنوان ۲ عامل اصلی دیپلماسی، با بهره گیری از رسانه ها می تواند ارتقای جدی پیدا کند.از سوی دیگر، برخلاف گذشته که شبکه رسمی ارتباطات بین المللی هر دولت را شمار سفارت خانه ها و دیپلمات های آن دولت تشکیل می داد ، امروز هر پیامی که از مرزهای ملی به سطوح بین المللی ارسال می شود، حکم یک سفیر پرقدرت نامرئی را دارد.

در فضای نوین رسانه ای، شاید بیشترین تعامل دیپلماتیک را دیپلمات های مجهز به فناوری های نوین ارتباطات و اطلاعات با مخاطبان جهانی داشته باشند، چرا که در غیر این صورت رسانه ها پیش از آن ها گستره دیپلماسی و سیاست خارجی را به تحریریه کانال های رادیویی تلویزیونی، روزنامه ها، سایت ها و دیگر رسانه ها می کشانند . کمتر دولتی را می توان یافت که بتواند با سرعت شگفت انگیز رسانه های جهانی، به ویژه رسانه های تصویری در سیاست خارجی، حرکت کند. رسانه ها بازیگران غیردولتی سیاست گذاری خارجی امروز کشورها هستند که فعالیت آن ها را نه می توان کنترل کرد و نه می توان نادیده گرفت. درست به این دلیل که گفتمان سازی، تصویرسازی و اقناع دیگران، در تعاملات دیپلماتیک و سیاست خارجی جایگاهی نوین یافته ، نقش رسانه ها در پردازش و اقناع دیگران بسیار کلیدی تر از گذشته شده است.

دیپلماسی واژه ای بحث بر انگیز است و افزوده شدن کارکردها و کاربردهای رسانه ها در سیاست خارجی و روابط بین المللی، بر دشواری های درک این واژه می افزاید. فناوری های نوین ارتباطات و رشد سریع و کاربردی آن ها، به پدید آمدن مفهومی نوین به نام « دیپلماسی رسانه ای» منجرشده است. در دیپلماسی نوین «افکار عمومی» جایگاهی مهم دارد، و اخبار از طریق جریان دیجیتالی اطلاعات دنبال می شود و در این جریان، رویارویی اصلی میان ملت های کوچک و ساختارهای جهانی است. به بیان کلی، امروزه دیپلماسی هنر و مهارت پیشبرد و ارتقای منافع ملی از طریق مبادلات پایدار اطلاعات و ایجاد ارتباطات پایدار بین ملت ها و افراد است. از سوی دیگر، برخلاف گذشته که شبکه رسمی ارتباطات بین المللی هر دولت را سفارت خانه ها و دیپلمات های آن دولت تشکیل می دادند ، امروز هر پیامی که از مرزهای ملی به سطوح بین المللی ارسال می شود، حکم یک سفیر پرقدرت نامرئی را دارد . امروز این سفیر کوچک آمده است تا مفاهیم بزرگ و در عین حال مبهم روابط بین الملل را روشن سازد.

● دیپلماسی، خارج از اتاق های در بسته

باید بپذیرفت که رسانه ها، نحوه هدایت سیاست خارجی را تغییر داده و اکنون قدرت جهانی یک کشور در توان و استعداد دیپلماسی رسانه ای آن در ایجاد هویت ملی و ارائه تصویر مکمل بین المللی آن نهفته است. دیپلماسی، دیگر پدیده اتاق های دربسته نیست بلکه پدیده ای آشکار است و در این بین پدیده رسانه ای هر چه پویاتر باشد، سیاست خارجی را پویاتر خواهد ساخت. رسانه ها در همکاری های فراملی و غیر حکومتی، نقش های مهمی را عهده دار هستند و به اجرا می گذارند. بسیاری از رسانه های جهانی قدرت نرم خود را دارا هستند و از طریق آن شهروندان را برای ایجاد ائتلاف هایی که محدودیت های ملی را شامل نمی شود، جذب می کنند.

● وظیفه خطیر لشکر رسانه ها

هم اکنون با توجه به رشد ابزارهای مدرن ارتباطی ، مأموریت مهمی بر دوش لشکر رسانه ها قرار داده شده است. راس پرو، نامزد ریاست جمهوری سال ۱۹۹۲ آمریکا در این باره می گوید: سفارت خانه ها یادگار ایام کشتی های بادبانی است؛ در آن زمان که از ارتباطات جهانی خبری نبود، سفیر هر کشور به نمایندگی از کشور خود سخن می گفت، ولی اکنون، با توجه به ارتباطات آنی در تمام نقاط جهان، سفیر نقشی اجتماعی بر عهده دارد. در واقع سران و وزیران کشورها به طور علنی یا محرمانه، به طور مستقیم با همتای خویش مذاکره می کنند. گفتمان های آنان از طریق دیدارها و ملاقات های رسمی و غیر رسمی و نیز از طریق ارتباطات گروهی و بین فردی انجام می گیرد.به این ترتیب نقش سیاست ها آشکار مهم تر از سیاست ها پنهان شده است. به بیان دیگر، دیپلماس امروز در اتاق ها دربسته شکل نمی گیرد، بخش بزرگ تر از آن هم پشت پنجره و در سطح آشکار عمومی نقش می بندد؛ در برابر چشم دیگران و به کمک فناوری ها نوین ارتباطی و رسانه ها.

● روابط چند جانبه جدید با توجه به جوامع شبکه ای کنونی

مهم ترین چالش دستگاه های دیپلماسی و سیاست خارجی کشورها در جامعه شبکه ای امروز این است که گسترش اطلاعات از طریق فناوری های نوین ارتباطات و رسانه های نوین، روابط بین دولت ها در عرصه منطقه ای، بین المللی و جهانی را که پیشتر توسط دیپلمات ها انجام می گرفت، به روابطی چند جانبه تبدیل کرده است که در آن بیشترین تلاش دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی برقراری روابط با ملت ها، آن هم از طریق رسانه ها و در فضای مجازی حاصل از به کارگیری آن هاست. این روند موجب شده است که گفت وگو و مذاکره با مقام ها برای سفیران بسیار دشوار شود، زیرا آنان باید با عوامل زیاد و در عین حال گوناگونی درگیر شوند و اطلاعات گوناگونی کسب کنند. بر همین اساس با زاویه دید گذشته نمی توان به دنیای دیپلماتیک امروز نگریست؛ به دنیایی که دیپلماسی آن با یک کلیک، طی چندثانیه با سرعت وارد اتاق ما می شود. شاید فردا همه به تصویرهای دیپلماتیک رسانه های جهان بسنده کنند.

نویسنده: غفوری