گیاهان و قارچ‌های سمی

اگر چه گیاهان، قارچ‌ها و محصولات گیاهی همگی مشتق از طبیعت هستند اما الگوی مسمومیت متفاوتی دارند. گیاهان سمی دارای صدها گونه بوده و انواعی از مسمومیت را ایجاد می‌کنند. گیاهان …

اگر چه گیاهان، قارچ‌ها و محصولات گیاهی همگی مشتق از طبیعت هستند اما الگوی مسمومیت متفاوتی دارند. گیاهان سمی دارای صدها گونه بوده و انواعی از مسمومیت را ایجاد می‌کنند. گیاهان چهارمین علت مسمومیت از دیدگاه مرکز اطلاع‌رسانی مسمومیت‌ها در ایالات متحده آمریکا هستند درحالی که آمار دقیقی از تعداد مسمومیت با گیاهان در ایران وجود ندارد. بر اساس آمار موجود در آمریکا، کودکان کمتر از ۶ سال ۸۰ ـ‌ ۷۰ درصد برخورد گیاهی را به خود اختصاص می‌دهند. ۹۶ درصد موارد ناشی از برخورد تصادفی کودک با گیاه است. ۲۱ درصد موارد با گیاهان غیر سمی برخورد دارند. در ۱۰ درصد موارد افراد نیازمند مراقبت‌های بیمارستانی هستند در حالی که تعداد موارد بستری بسیار محدود است.

پیشگیری اصل اساسی در برخورد با این نوع مسمومیت است، چرا که کودکان با قرار دادن اجسام در دهان تجربه کسب می‌کنند و در صورتی که مردم از سمی بودن گیاه مطلع باشند، دسترسی اطفال را کاهش داده و خطر ناشی از مسمومیت اتفاقی بشدت کاهش می‌یابد.اغلب این مسمومیت‌ها با گیاهان خانگی است که عمدتا میزان سم یا گیاه مصرفی محدود است؛ لذا بیماران مبتلا به مسمومیت خفیف شده یا هیچ‌گونه مسمومیتی را تجربه نمی‌کنند. تعدادی از موارد مسمومیت با گیاهان و قارچ‌ها به دنبال جمع‌آوری آنها توسط افراد غیرحرفه‌ای است. این افراد به دلیل عدم تبحر ممکن است نوع سمی را به جای نوع غیر سمی جمع‌آوری کرده و به عنوان غذا مورد استفاده قرار دهند.

این نوع از مسمومیت عمدتا در بزرگسالان و با مسمومیت شدید به دلیل خوردن میزان زیاد سم همراه است. تعدادی دیگر از موارد مسمومیت ناشی از جمع‌آوری گونه‌های سمی به جای نوع دارویی توسط شرکت تولیدکننده محصول است. در واقع مسمومیت در شکلی وسیع و ناشی از مصرف اشکال گیاهی داروها رخ می‌دهد که در صورت تشخیص بموقع تا حد زیادی قابل کنترل است. در آخر گروهی از موارد، ناشی از مصرف عمدی گیاه جهت خصائص توهم‌زایی و تغییر در وضعیت ذهنی فرد است.

این نوع از مسمومیت در گروه مواد اعتیادآور قرار می‌گیرد.تحریک پوست (درماتیت) و علائم تحریک دستگاه گوارش، شایع‌ترین عارضه گیاهان سمی است که در حدود ۲۰ درصد بیماران مشاهده می‌شود. با این حال استفراغ یافته شایعی نیست. عموما درگیری در یکی از دستگاه‌های بدن دیده می‌شود، هر چند در یک درصد بیماران درگیری در بیش از یک دستگاه قابل مشاهده است. اگر اثرات شدید باشد ممکن است جراحت‌های ناتوان کننده و تهدید کننده حیات رخ بدهد.اغلب برخورد با گیاهان نیازمند درمان نیست و مواردی هم که مستلزم درمان است صرفا در حد آلودگی‌زدایی است. آنهایی که در معرض گیاهان با توانایی سمیت‌زایی بالا قرار دارند اما بدون علامت هستند، باید ۴ تا ۶ ساعت در اورژانس تحت نظر باشند.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس