نقاشیخط نخستین ابزار ارتباطی انسان

آشنایی بشر با نقاشی و خط به روزگاران بسیار کهن باز می گردد, به دورانی که بشر اولیه هنوز آغاز به نوشتن و گفتن و شاید حتی قبل از اندیشیدن و فقط با استفاده از قدرت تخیل و غریزه خویش با ابزاری ساده هرآنچه می دیده یا برداشت می کرده را روی دیوار غارها نقاشی می کرده است

آشنایی بشر با نقاشی و خط به روزگاران بسیار کهن باز می‌گردد، به دورانی که بشر اولیه هنوز آغاز به نوشتن و گفتن و شاید حتی قبل از اندیشیدن و فقط با استفاده از قدرت تخیل و غریزه خویش با ابزاری ساده هرآنچه می‌دیده یا برداشت می‌کرده را روی دیوار غارها نقاشی می‌کرده است. پس از سالیان دراز و با گذشت زمان انسان نیاز ارتباط با سایر تمدن‌ها و قبایل را در خود حس کرد بنابراین از تنها وسیله ارتباطی آن زمان که نقاشی بود بهره گرفت بدین صورت که با ثبت نقوش و تصاویر سعی در انتقال پیام خود به سایرین داشت. البته این کار با مشکلاتی چون عدم کاربرد کافی تصاویر و گویا نبودن آن و در پاره‌ای از اوقات با عدم اشتراک در فهم یک موضوع روبه‌رو بود. گاهی لازم بود تا فردی جهت ارائه توضیحاتی به همراه نامه ارسالی روانه گردد.

این خط که به خط تصویری موسوم بود مشکلات و نقص‌های فراوانی داشت و نمی‌توانست موجب ارتباطی صحیح گردد.

پس از آن نیاز به خطی که بتواند پاسخگوی نیازهای آنها باشد احساس گردید بنابراین طی سالیان متمادی خطی که با ایجاد علائم و نشانه‌هایی که به خط میخی موسوم شد، ابداع گردید.

زمان بسیاری سپری شد تا خطوطی همچون کوفی پدیدار شدند و برگرفته از آن خطوطی چون ریحانی، رقاع، توقیع، تعلیق و ثلث و نسخ با تلاش هنرمندان برجسته آن دوران به نام‌های ابن بواب و ابن مقله و سایر خوشنویسان معاصر و قبل از آنها ابداع گردیدند. پس از آن نستعلیق پا به عرصه گذاشت که عروس خطوط اسلامی و خط ایرانی نام گرفت که از حرکات کاملاً کروی و یا بیضی شکل تشکیل می‌گردد. امروزه بعضی از خطوط گذشته به جهت تنوع فراوان و یا عدم کاربرد و نپرداختن خوشنویسان در طی سالیان دراز به آنها منسوخ گردیده‌اند. البته هستند خوشنویسانی که همچنان دست از تلاش برنداشته و موجب حفظ این میراث عظیم گردیده‌اند.

نکته قابل ذکر این است که هر کدام از این خطوط در گذشته کاربرد خاص خود را داشته‌اند و حتی امروزه نیز از خطوطی که مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به خط نسخ اشاره کرد که برای نگارش آیات کلام الله مجید ( که از امتیاز و ویژگی خوانا بودن و قابلیت قرار گرفتن صحیح اعراب برخوردار است) استفاده می‌گردد و یا از ثلث در تزئین اماکن متبرکه بویژه مساجد بهره گرفته می‌شود. البته لازم به یادآوری است که پس از خط زیبای نستعلیق جهت تسریع در نگارش و تمایل بعضی از خوشنویسان به آزادتر نوشتن کلمات خط زیبای دیگری ابداع شد که شکسته نستعلیق نام گرفت. این خط و خط نستعلیق معمولاً برای نگارش متون ادبی و عرفانی و نکات اخلاقی به کار برده می‌شود. تمایل بعضی از هنرمندان به آزادی عمل بیشتر و استفاده از رنگ و فرم‌های تازه‌تر ایشان را به سمت و سویی دیگر رهنمون ساخت که رشته‌ای دیگر به نام نقاشیخط به وجود آمد.

هنرمندان این عرصه استفاده از ترکیب خطوط با یکدیگر را با بهره‌گیری از قالب‌های جدید و فضاسازی در نظر داشته‌اند و با بهره جستن از خلاقیت خویش آثار بدیعی را ارائه نموده‌اند.

پرداختن به هنر نقاشیخط که از دو هنر نقاشی و خط به صورت ترکیبی استفاده می‌کند دارای وسعت کلام و تنوع بسیاری است که در یک سخن مختصر نمی‌گنجد. گفتن در مورد آن نیازمند پرداختن به خط و نقاشی و مشخصه‌های هر کدام است. البته در مورد نقاشی بیشتر مشخصه رنگ و فضای نقاشی مد نظر است.

خوشنویسی هنر زیبانوشتن کلام است که خوشنویس با توجه دادن بیشتر به مغز سخن و محتوای جمله یا موضوعی خاص و یا بخشی از آن و بزرگنمایی و فرم دادن به آن به انتقال پیام و حس و حال خود در قالب کلمات می‌پردازد و در نقاشیخط این کار با ترکیب‌های رنگی و آمیخته به نقش و نگار صورت می‌گیرد که گاهی در فضایی کاملاً هنری قرار گرفته و در بسیاری از اوقات هنرمندان از موضوعات خاص و مشهور استفاده کرده و با فرم دادن کلمات و ایجاد فضای هنری و زیبا موجبات جلب توجه و تفکر و تعمق بیننده را نسبت به آن موضوع برمی‌انگیزند.

از هنرمندان این عرصه می‌توان استاد زمان را نام برد که دوره صفویه می‌زیسته‌ و آثار زیبایی در این زمینه از خود به جا گذاشته‌ است.

در دوران معاصر نیز می‌توان از مرحوم استاد رضا مافی یاد کرد که آثار هنری بدیعی را از خود به یادگار گذاشته‌ است؛ همچنین از استاد جلیل رسولی که هم‌اکنون در زمینه نقاشیخط فعالیت دارد می‌توان نام برد که آثاری بی‌نظیر و فاخر خلق کرده‌ که زینت بخش اماکن هنری و نمایشگاه‌های داخلی و خارجی بوده است.

ایشان با شناخت بالایی که از خوشنویسی و خطوط معاصر داشته و با استفاده از رنگ و ترکیب در چند دهه گذشته توانسته‌ آثار زیبای بسیاری را ارائه و هنر این مرز و بوم را همواره در داخل و خارج از کشور معرفی کند.