معاهده دیتون پایان ۳سال نسل کشی

پیمان صلح دیتون بین رهبران بوسنیاک مسلمانان بوسنیایی , صرب ها و گروه های کروات در بوسنی وهرزه گوین, منعقد شد و رسماً به جنگ داخلی سه ساله در آن کشور پایان داد

«پیمان صلح دیتون بین رهبران بوسنیاک (مسلمانان بوسنیایی)، صرب ها و گروه های کروات در بوسنی وهرزه گوین، منعقد شد و رسماً به جنگ داخلی سه ساله در آن کشور پایان داد. این توافقنامه در تاریخ ۲۱ نوامبر ۱۹۹۵ در دیتون واقع در ایالت اوهایو آمریکا ارائه و در چهاردهم دسامبر همان سال در پاریس به امضا رسید. این پیمان برای تضمین یک صلح دائم در بوسنی و هرزه گوین و زمینه سازی برای اتحاد مجدد جوامع نژادی جدا شده این کشور، طراحی شد.»

● «اتفاقات قبل از پیمان دیتون»

جنگ یوگوسلاوی در اوایل دهه ،۱۹۹۰ پس از آن شروع شد که فدراسیون یوگسلاوی (متشکل از بوسنی وهرزه گوین، کرواسی، مقدونیه، مونته نگرو، صربستان و اسلونی) از هم پاشید. صرب ها پس از آنکه جمهوری های کرواسی و بوسنی استقلال خود را از یوگسلاوی اعلام کردند در ژوئن ۱۹۹۱ علیه کرواسی و در آوریل ۱۹۹۲ علیه بوسنی جنگ های مسلحانه به راه انداختند.صرب ها که نمی خواستند از مناطق تحت کنترل خود در یوگسلاوی عقب بکشند، برای ایجاد مناطق جدایی طلب تحت کنترل خود در کرواسی و بوسنی می جنگیدند. جدایی طلبان صرب از حمایت نظامی اسلوبودان میلوسویچ، رهبر جمهوری صربستان برخوردار بودند. در همین دوران کروات ها و بوسنیایی ها در بوسنی یک جنگ خونین بر سر قلمرو خود را آغاز کردند. جنگ در کرواسی تا ژانویه ۱۹۹۲ (زمانیکه آتش بس بی قید و شرط به حصول یک صلح شکننده بین دولت کرواسی و صرب ها انجامید) طول کشید. جنگ بین کروات ها و بوسنیایی ها با امضای توافقنامه واشنگتن در مارس ۱۹۹۴ که به ایجاد فدراسیون بوسنی- کرواسی انجامید، متوقف شد. اما به رغم تلاش های بین المللی برای حصول یک آتش بس دائم، جنگ بین نیروهای کروات- بوسنیایی با صرب ها ادامه یافت.به گزارش ایسنا، در تابستان ۱۹۹۵ شرایط به ضرر صرب ها رقم خورد به طوری که نیروهای بوسنیایی و کروات برخی از قلمروهای تحت سلطه صرب ها در بوسنی را پس گرفتند. در همین دوران، آمریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمال (ناتو) تلاش های ستیزه جویانه ای را برای پایان دادن به این جنگ شروع کردند. در ماه نوامبر ۱۹۹۵ علیا عزت بگویچ رئیس جمهور بوسنی، اسلوبودان میلوسویچ، رئیس جمهور صربستان، فرانجو توجمان؛ رئیس جمهور کرواسی و نمایندگان آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان،ایتالیا، روسیه و اتحادیه اروپا در پایگاه نیروی هوایی رایت - پترسون در حومه دیتون واقع در ایالت اهایو دیدار کردند. چند هفته بعد، عزت بگویچ، میلوسویچ و توجمان توافقنامه صلح جامعی را ارائه کردند که به پیمان صلح دیتون معروف شد. این پیمان به طور رسمی در چهاردهم دسامبر ۱۹۹۵ در پاریس به امضا رسید.

«شروط پیمان صلح دیتون»

سه طرف درگیر در پیمان دیتون سعی کردند تا به طرق مختلف از شروط این پیمان و پایان جنگ بوسنی به نفع خود بهره برداری کنند. بوسنیایی ها معتقد بودند که پس از لغو تحریم های سازمان ملل که در اوایل دهه ۱۹۹۰ علیه جمهوری های یوگسلاوی تحمیل شدند، آنها کمک اقتصادی و نظامی قابل توجهی دریافت خواهند کرد. ارزیابی صرب ها نیزاینگونه بود که پایان جنگ، باعث جلوگیری از لطمات ارضی بیشتر از سوی نیروهای کروات و بوسنیایی و مشروعیت تجزیه کشور خواهد شد. همچنین کروات ها به فکر کمک اقتصادی و الحاق بیشتر کرواسی به اروپای غربی وافزایش سهم کرواسی از قلمرو بوسنی نسبت به آنچه بر اساس سهم کروات ها از جمعیت بوسنی تعیین شده،بودند. پیمان دیتون به طور خاص شامل شروط نظامی، سیاسی و اجتماعی بود. در بعد نظامی، بر اساس این پیمان، گروه های مبارز بوسنیایی موظف به عقب بردن نیروهای خود به پشت خط آتش بس و مناطق غیر نظامی حائل شدند. در ژانویه ۱۹۹۶ ناتو یک نیروی اجرایی (IFOR) را با یک مجوز یک ساله به منظور نظارت روی آتش بس در بوسنی مستقر کرد. نیروهای اجرایی در زمان اوج خود شامل حدود ۶۰ هزار سرباز از بیش از ۲۰ کشور بودند. حدود ۲۰ هزار تن از این سربازان آمریکایی و تعداد زیادی از آنها از کشورهای فرانسه وانگلیس بودند.در ژانویه ۱۹۹۷ ناتو یک نیروی جدید برقرار کننده ثبات(SFOR) را جانشین نیروهای IFOR کرد و تعداد این سربازان را به نیم کاهش داد. اگر چه رهبران ناتو در تابستان ۱۹۹۸ قصد داشتند تعداد سربازان را به میزان بیشتری کاهش دهند ولی انتظار می رفت این مأموریت تا زمان نامشخصی ادامه پیدا کند. از منظر سیاسی، هدف از انعقاد پیمان دیتون تضمین باقی ماندن بوسنی به عنوان یک کشور متشکل از دو گروه یعنی فدراسیون بوسنی - کرواسی که نام رسمی آن فدراسیون بوسنی هرزه گوین بود و جمهوری صربستان بود. قرار بود فدراسیون بوسنی - کرواسی ۵۱ درصد خاک بوسنی و جمهوری صربستان ۴۹ درصد آنرا در اختیار داشته باشند. این توافقنامه خطوط کلی یک قانون اساسی ملی جدید برای تعیین نوع روابط بین بوسنیایی ها، صرب ها و کروات ها را ترسیم کرد. در این پیمان نهادهای فدرال که نمایندگی تمام سه ملیت را بر عهده داشتند (شامل یک ریاست جمهوری جمعی و یک مجلس قانونگذاری مرکزی که هر سه گروه در آن سهم داشتند) در نظر گرفته شدند. در این پیمان همچنین ساختارهای دولتی جداگانه برای فدراسیون بر اساس بوسنی - کرواسی و جمهوری صربستان تعیین شده بود. بر اساس پیمان دیتون همچنین انتخابات باید تا تاریخ سپتامبر ۱۹۹۶در سرتاسر کشور انجام می شد. از بعد اجتماعی پیمان دیتون شامل شروطی در خصوص کمک های بشردوستانه، بازسازی اقتصادی و ارتقاء حقوق بشر بود. بر اساس برخی از این شروط تمام شهروندان می بایست از حق رفت وآمد در سرتاسر کشور و پناهندگان باید از حق بازگشت به زادگاه خود برخوردار می شدند. سازمان ملل یک نماینده ویژه را برای تسهیل اجرای جنبه های اجتماعی پیمان دیتون منصوب کرد.

● «تأثیرگذاری»

اگرچه پیمان دیتون با هدف تضمین اتحاد کشور بوسنی منعقد شد، رهبران بوسنیایی و صرب اهداف اختلاف برانگیزی در این خصوص داشتند. در حالیکه رهبران بوسنیایی این پیمان را یک تضمین برای الحاق مجدد بوسنی به دولت مرکزی می دانستند، رهبران صرب این توافقنامه را یک مانع بر سر راه ایجاد دو کشور جدا در داخل بوسنی می دانستند. موضع کروات ها چیزی ما بین این دو موضع بود به طوری که بخش حاکم در دولت کرواسی احتمال تقسیم بندی بوسنی در طول مرزهای قومی را رد نکرد. تمام سه طرف پیمان دیتون، بخش های نظامی آنرا اجرا می کردند، اما تبعیت از ابعاد اجتماعی و سیاسی این پیمان مشکل سازتر از بقیه بود. نیروهای ناتو نتوانستند امنیت راههای تردد شهروندان در کشور را تضمین کنند و صرب ها و کروات های ملی گرا در برابر ادغام مجدد جوامع تجزیه شده مقاومت کردند. احزاب ملی گرا در تک تک انتخابات سال ۱۹۹۶ در بوسنی قدرت خود را در برابر احزابی که مواضع لیبرال، چند قومی ودموکراتیک داشتند، حفظ کردند. این موفقیت احزاب ملی گرا، ظهور دموکراسی اجتماعی در بوسنی را تضعیف و به تثبیت اختلافات قومی کمک کرد. سرانجام اگرچه بر اساس شروط پیمان دیتون، رهبران بوسنی، کرواسی و صربستان می بایست با دادگاه بین المللی جنایات یوگسلاوی سابق (ICTY ) که برای پیگرد جنایتکاران جنگی تأسیس شد، همکاری می کردند، ولی این رهبران به میزان ناچیزی این کار را انجام دادند. به رغم فشار بین المللی برای دستگیری بسیاری از مظنونین جنایت های جنگی، این افراد در آغاز دستگیر نشدند. در سال ،۲۰۰۱ اسلوبودان میلوسویچ رئیس جمهور سابق صربستان و برجسته ترین جنایتکار جنگی به منظور محاکمه شدن در خصوص ۶۰ فقره اتهام جنایت جنگی، جنایت علیه بشریت و نسل کشی به دادگاه ICTY تحویل داده شد. محاکمه میلوسویچ در سال ۲۰۰۲ آغاز شد ولی وی در مارس ۲۰۰۶ قبل از آنکه محاکمه اش به اتمام برسد، مرد. ICTY همچنین بیش از ۱۶۰ تن را به جرم نقض جدی قوانین بین المللی بشردوستانه در یوگسلاوی سابق تحت پیگرد قرار داد.