داروی تلخ و سینه زخمی

در یك هفته اخیر دو سخن از هاشمی رفسنجانی نقل شده است اولین سخن در محافل سیاسی شایع شد مبنی بر اینكه «سینه ام از ۲۶ سال رازداری برای ایران و نظام جمهوری اسلامی زخمی شده است » دومین سخن پریروز و به صورت علنی و رسمی عنوان شد مبنی بر اینكه «داروی تلخ» شركت در انتخابات را می نوشم

استنباط اولیه از نقل قول غیررسمی از سیاستمدار كهنه كار ایرانی این است كه او بنا دارد در نطق ها و مصاحبه های انتخاباتی امسال از غلظت مصلحت اندیشی های همیشگی بكاهد و با صراحت بیشتری درباره موانع كار خود در دوره قبلی ریاست جمهوری اش (۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶) سخن بگوید. آنگونه كه از محافل سیاسی نزدیك به هاشمی رفسنجانی شنیده می شود، وی گفته است اگر به تصمیم نهایی درباره نامزدی انتخابات ریاست جمهوری برسد در گفت وگوهای مطبوعاتی طولانی به همه پرسش ها پاسخ خواهد داد. هاشمی رفسنجانی شش سال پیش نیز در گفت وگو با روزنامه همشهری با احتیاط به پاره ای رازهای جمهوری اسلامی اشاره كرد، اما گفت كه نمی تواند همه چیز را بگوید زیرا «اشك خیلی ها درخواهد آمد.» جاری شدن دو عبارت تراژیك بر زبان سیاستمداری كه به واقع گرایی محض، مصلحت اندیشی ناب و «عقل سرد» شهرت دارد، این پرسش سركش را پیش روی ایرانیان می گذارد كه سیاستمدار كارآزموده از چه چیز نگران است؟جست وجوی آثار مكتوب و سخنرانی های هاشمی رفسنجانی در طول فعالیت سیاسی ۵۰ ساله اش نشان می دهد كه او در رویای اصلاحات بنیادی در مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران است. این رویا در سال های پیش از انقلاب در قالب فعالیت های سیاسی علیه رژیم شاه و در دوره پس از انقلاب در چارچوب تلاش برای دولت سازی پیگیری شده است. دوران دولت ستیزی پیش از انقلاب به فعالیت های سلبی و فارغ از مسئولیت ها و دغدغه های ملك داری گذشت، اما پس از انقلاب دغدغه دولت سازی، انقلابی قدیم را به مصلح مصلحت اندیشی تبدیل كرد. ماموریت جدید جانكاه بود زیرا برای سیاستمدار انقلابی كه زاده تحولات رادیكال است، رفتار مصلحانه به منزله خروج از چارچوب های هنجاری تلقی می شود و امكان بقای سیاسی را از او می گیرد. اشاره های گاه به گاه هاشمی به مباحث اوایل انقلاب در نهادهای شورایی از جمله شورای انقلاب و فشار پیوسته رادیكالیسم بر تصمیم گیران معتدل از جمله خود او نشست تلویحی بخشی از همان رازهایی است كه هاشمی رفسنجانی از بیان صریح آنها ابا دارد. مواجهه مشی اعتدالی و مصلحانه با مشی رادیكال جوهر حركتی ۲۶ ساله است كه هاشمی رفسنجانی كوشید طلایه داری وجه اول آن را به عهده بگیرد. به همین علت داستان زندگی سیاسی او در همه این دوران داستان همین تقابل است. سیاستمدار مصلحت اندیش اكنون در آخرین فرصتی كه برای رقم زدن برگ های نهایی داستان سیاسی خود در اختیار دارد از ورود به انتخابات ریاست جمهوری با تعبیر تكان دهنده «مصرف داروی تلخ» یاد می كند.

شاید او هنگام بیان این استعاره فقط مشكلات متعدد كشور در حوزه های داخلی و خارجی را پیش چشم داشته و می خواسته است، دشواری راه پیش رو را از منظر امور اجرایی واگو كند. اما نگاهی گذرا به سرسختی های گذشته این سیاستمدار كهنه كار نشان می دهد كه نگرانی واپسین او بیشتر نوعی نگرانی فلسفی و برآمده از بن بست در جدال اصلاحات و رادیكالیسم است. گویی او به این نتیجه رسیده است كه متون «انقلاب و اصلاح» در ایران به خوبی خوانده نشده است و او در جدال نهایی به عبور پرخطر از بحران می اندیشد. این نگرانی برای همه ایرانیان به ویژه اصلاح طلبان، روشنفكران و دانشجویان درخور تامل است.