سرطان در كمین نوجوانان

سرطان یعنی رشد و تكثیر غیرطبیعی سلول های بدن بیشتر سلول های بدن در پاسخ به تحریكاتی كه از داخل یا خارج بدن به آنها وارد می شود, رشد و تولید مثل می كنند و در نهایت می میرند

برای بسیاری از پسران نوجوان بلوغ یعنی قد كشیدن و سبز شدن پشت لب . برای دختران نوجوان بلوغ یعنی گذشتن از عروسك‌های كودكی و یك خانم كامل شدن. ولی برای برخی نوجوانان بلوغ ، یادآور سرطان است.

شاید دیدن نوجوانانی كه در گرمای تابستان كلا‌ه پشمی بر سر می‌گذارند تا رد موهایی كه شیمی درمانی ازشان گرفته، پنهان كنند؛‌خیلی ناراحت كننده باشد.ولی این واقعیتی است كه هزاران نوجوان با رسیدن به سن بلوغ و جهش رشدی با آن روبرو می‌شوند. همیشه فكر می‌كنیم وقتی پیر شدیم، شاید دچار سرطان شویم ولی حقیقت این است كه فرآیند بلوغ و رسیدن به سن جهش رشدی با مكانیسم‌هایی كه هنوز دقیقا روشن نیست، وقوع سرطان‌های خاصی را در نوجوانان تشدید می‌كند. اگر دوست دارید بدانید بلوغ و جهش رشدی چه ارتباطی با سرطان دارند این مطلب را بخوانید.

● وقتی رشد، جهش می‌كند

جهش رشدی بخشی از پدیده بلوغ به شمار می‌آید. بلوغ پدیده‌ای جنسی است. می‌توان بلوغ را دوره‌ای از زندگی دانست كه در آن تحولات جنسی رخ می‌دهد. این دوره، دوره‌ای گذرا بین كودكی و جوانی است كه در آن صفات ثانویه جنسی مانند تغییر صدا در پسرها، قاعدگی در دخترها، رویش مو بر صورت پسرها، ظاهر می‌شود.

در هنگام بلوغ، جهش رشدی رخ می‌دهد و قدرت باروری با تغییرات فیزیولوژیك در بدن به وجود می‌آید. اگر چه برای زمان بلوغ تفاوت‌های فردی وجود دارد ، ولی به طور متوسط، دختران ۲ سال زودتر از پسران بالغ می‌شوند. به طور میانگین قله جهش رشدی در دخترها ۱۲ سالگی و در پسرها ۱۴سالگی است.

جهش رشدی نشانه بلوغ فیزیكی است. قاعدگی دخترها و تغییر صدا در پسرها، بلافاصله پس از قله جهش رشدی رخ می‌دهد. بنابراین اگر هر یك از این خصوصیات در نوجوانی مشاهده شد، نشانه آن است كه جهش رشدی او به پایان رسیده است. دخترها ۲ سال زودتر از پسرها بالغ می‌شوند و بنابراین ۲ سال زودتر نیز قله جهش رشدی را طی می‌كنند. اگر بخواهیم بفهمیم كه جهش رشدی دقیقا چه هنگام در دخترها و پسرها رخ می‌دهد، باید نگاهی به كل فرآیند بلوغ بیندازیم و جایگاه جهش رشدی را در آن بیابیم.

بلوغ در دخترها حدود ۳/۵ سال طول می‌كشد و دارای ۳ مرحله است: مرحله اول كه شروع جهش رشدی محسوب می‌شود شامل برجسته شدن سینه‌ها و رویش مو بر روی مناطق تناسلی است. این مرحله از بلوغ دخترها و در واقع شروع جهش رشدی، یك سال طول می‌كشد.

مرحله دوم بلوغ در دخترها قله جهش رشدی را تشكیل می‌دهد. در این مرحله موهای زیر بغل ظاهر شده و تكامل سینه‌ها بیشتر می‌شود.

مرحله سوم بلوغ دختر خانم‌ها، پایان جهش رشدی است و نشانه آن آغاز قاعدگی است. این مرحله یك تا ۱/۵ سال بعد از مرحله دوم بلوغ رخ می‌دهد. بلوغ در پسرها ۵ سال طول می‌كشد و دارای ۴ مرحله است.

نخستین مرحله بلوغ جنسی در پسران، جهش چربی نام دارد. در این مرحله پسرها چاق و زشت می‌شوند و علت آن ترشح هورمون زنانه استروژن از بیضه‌هاست. مرحله دوم كه یك سال پس از مرحله اول آغاز می‌شود، شامل جهش در رشد قد و آغاز رشد آلت تناسلی است،‌پسرها شروع به قد كشیدن می‌كنند و لاغرتر می‌شوند. مرحله سوم بلوغ پسرها، حدود یك سال پس از مرحله قبلی رخ می‌دهد و در این دوره پشت لب پسرها سبز می‌شود و موها بر پشت لب بالا شروع به رویش می‌كنند.

در این دوران جهشی در رشد عضلات به وجود می‌آید و اندام فرد عضلانی‌تر شده و چهار شانه می‌شود. در مرحله چهارم بلوغ آقا پسرها، جهشی كه در رشد قد آغاز شده بود، پایان می‌یابد. موها بر روی چانه رویش می‌یابند و قدرت عضلانی فرد بیشتر می‌شود. بنابراین جهش رشدی را می‌توان مرحله‌ای از رشد و بلوغ فرد دانست كه در آن رشد عضلات، اسكلت، اندام‌های تناسلی و رشد كلی بدن بسیار سرعت می‌گیرد و یا به زبان دیگر رشد فرد جهش می‌یابد. این جهش در رشد، به شدت تحت تاثیر هورمون‌های جنسی است كه ترشح آنها در این سنین افزایش می‌‌یابد.

● زمانی برای یاغی شدن سلول‌ها

سرطان یعنی رشد و تكثیر غیرطبیعی سلول‌های بدن. بیشتر سلول‌های بدن در پاسخ به تحریكاتی كه از داخل یا خارج بدن به آنها وارد می‌شود، رشد و تولید مثل می‌كنند و در نهایت می‌میرند. اگر این فرآیند در مسیر تعادل صحیح خود اتفاق بیفتد،‌بدن سالم می‌ماند و عملكرد طبیعی خود را حفظ می‌كند، ولی مشكلات زمانی شروع می‌شود كه برخی از ژن‌های یك سلول‌ دچار جهش شده و سلول‌ به یك سلول سرطانی تبدیل شود.

یك سلول طبیعی، ممكن است بدون هیچ دلیل واضحی به یك سلول سرطانی تبدیل شود ولی در اغلب موارد، تبدیل در اثر مواجهه مكرر با مواد سرطان‌زا صورت می‌گیرد. شكل ظاهری و عملكرد سلول‌‌های سرطانی با سلول‌های طبیعی تفاوت دارد. جهش یا تغییر ایجاد شده در دی‌.‌ان‌.ای یا ماده ژنتیكی سلول اتفاق می‌افتد. دی‌.‌ان‌.ای مسئول كنترل شكل ظاهری و عملكرد سلول است.

وقتی دی‌.‌ان‌.ای یك سلول تغییر می‌كند، آن سلول با سلول‌های سالم كنار خود تفاوت می‌یابد و دیگر كار سلول‌های طبیعی بدن را انجام نمی‌دهد. این سلول‌ تغییر یافته از سلول‌های همسایه‌اش جدا می‌شود و نمی‌داند چه زمانی رشدش باید به پایان برسد و بمیرد. بنابراین خودسرانه به رشد و تقسیم و عملكرد خود ادامه می‌دهد و توده‌‌های سرطانی كه تومور نامیده می‌شود را به وجود می‌آورد.

● سرطان‌هایی كه نوجوانان را دوست دارند

سرطان‌ها در نوجوانان نادر هستند مثلا احتمال اینكه یك دختر نوجوان به سرطان پستان مبتلا شود، خیلی اندك است ولی برخی انواع سرطان‌ها در این سنین بیش از سنین بالا رخ می‌دهند، مانند سرطان بیضه. بیایید با هم به سرطان‌های رایج در میان نوجوانان نگاهی بیندازیم:

‌‌‌‌▪ استئوساركوم: شایع‌ترین سرطان استخوان است. این سرطان در نوجوانان و به خصوص در سن جهش رشدی بیش از دیگران رخ می‌دهد. دخترها بیش از پسرها به آن مبتلا می‌شوند. علامت اصلی ابتلا به این سرطان درد و برآمدگی در روی استخوان پا یا بازو است. بعضی افراد هنگام خواب یا هنگام ورزش درد بیشتری را احساس می‌كنند. سلول‌های سرطانی می‌توانند از طریق جریان خون خود را به اعضای دیگر برسانند و اعضا و اندام‌های دیگر بدن را نیز درگیر كنند.

▪ ساركوم یوئینگ: سرطان دیگری است كه استخوان‌ها را درگیر می‌كند. این سرطان نیز معمولا جوانان و نوجوانان را درگیر می‌كند. استخوان‌های پا و لگن بیش از سایر استخوان‌ها به این سرطان مبتلا می‌شوند. درمان این سرطان، شیمی‌درمانی و جراحی است. اصولا سرطان‌های استخوان پاسخ مناسبی به درمان می‌دهند و در اكثر موارد نوجوانان درمان پذیرند.

▪ تومورهای مغزی: تومورهای مغزی شایع در میان نوجوانان، تومورهایی هستند كه از سرطانی شدن گروهی از سلول‌های خود مغز، ایجاد می‌شوند و این تومورها، سلول‌های سرطانی نقاط دیگر بدن كه به این ناحیه مهاجرت كرده‌‌اند، نیستند. این تومورها معمولا به وسیله جراحی از مغز خارج می‌شوند و لازم است به دنبال آن شیمی درمانی و رادیوتراپی انجام شود.

▪ لنفوما: لنفوما توموری است كه بافت‌های لنفاوی بدن را درگیر می‌كند. بافت‌های لنفاوی شامل غدد لنفاوی، تیموس، طحال و لوزه‌هاست. سیستم لنفاوی نقش مهمی در دفاع از بدن برعلیه عوامل خارجی و میكروب‌ها بر عهده دارد. لنفوم‌هایی كه نوجوانان بیشتر به آن مبتلا می‌شوند، لنفوم هوچكین وغیرهوچكین است.

▪ تومورهای دیگر: تومورهای دیگری كه در میان نوجوانان و جوانان شایع است، تومورهای بیضه، تخمدان و انواعی از سرطان‌های عضلات اسكلتی است.

● جهش رشد، یورش سرطان

نتایج یك تحقیق جدید در ماه مارس ۲۰۰۶ نشان می‌دهد كه جهش رشدی در نوجوانان، شانس ابتلای آنها به برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. این به معنای آن است كه نوجوانان با رسیدن به جهش رشدی، دچار سرطان‌های خاصی می‌شوند.

سرطان گر چه در میان نوجوانان نادر و كمیاب است، ولی یكی از علل اصلی مرگ جوانان و نوجوانان ۱۲ تا ۲۴ سال را بعد از مرگ ناشی از تصادفات رانندگی تشكیل می‌دهد. پرفسور، بیرچ از دانشگاه منچستر انگلستان كه سرپرستی این گروه تحقیقاتی را برعهده دارد، معتقد است؛ زمینه ژنتیكی، هورمون‌ها، اتفاقاتی كه در دوره جنینی و نوزادی برای كودك به وجود می‌آید مانند انواع عفونت‌ها، نقش مهمی در ابتلای نوجوانان به سرطان در دوره جهش رشدی،‌ایفا می‌كنند

هر یك از این عوامل موجب به وجود آمدن یك آمادگی در گروهی از سلول‌ها برای رشد غیرمعمول و سرطانی می‌شوند.

محققان می‌گویند در طی جهش رشدی كه سرعت رشد ناگهان افزایش می‌یابد، در اثر اتفاقی كه هنوز به ماهیت آن پی برده نشده است، این گروه‌های سلولی از رشد و تقسیم طبیعی خود خارج شده و وارد دوره‌های تقسیم غیرطبیعی و سرطانی شده و توده‌های سرطانی را در نوجوانان به وجود می‌آورند. آمارهای موجود نشان می‌دهند شانس ابتلا به سرطان با افزایش سن، افزایش می‌یابد.

در حقیقت در سنین بالاتر، سرطان بیشتر اتفاق می‌افتد. بیش از ۶۰ درصد سرطان ها در افراد ۶۵ ساله و پیرتر رخ می‌دهند وعلت آن نیز جهش‌ها و تغییرات ژنتیكی است. در طول زندگی بر اثر انواع عوامل مختلف محیطی و داخلی مانند اشعهx، ویروس‌ها، مواد غذایی سرطان‌زا و غیره، ژن‌های سلولی دچار جهش می‌شوند و سلول‌ها وارد دوره‌های تقسیم غیرطبیعی شده و توده‌های سرطانی به وجود می‌آیند.

محققان اعتقاد دارند زمینه ژنتیكی و استعداد خانوادگی و فامیلی نقش مهمی را در ابتلای نوجوانان به سرطان‌ها در طی جهش رشدی ایفا می‌كنند. ولی هنوز مشخص نیست چه عاملی در هنگامی كه رشد كلی بدن سرعت می‌گیرد، باعث القا و تحریك سلول‌ها به سوی سرطانی شدن، می‌شود.

كمتر از یك درصد سرطان‌ها در نوجوانان و جوانان ۱۲ تا ۲۴ سال اتفاق می‌افتد. <استئوساركوم> و <ساركوم‌ یوئینگ> كه هر دو از سرطان‌های استخوان هستند، در دوره جهش رشدی،‌ بیش از هر سرطان دیگری نوجوانان را مبتلا می‌كنند، <لنفوم هوچكین> و <سرطان سلول‌های غدد تناسلی> در رده‌های بعدی قرار دارند.

لنفوم هوچكین غدد لنفاوی و سرطان سلول‌های غدد تناسلی، تخمدان و بیضه را درگیر می‌كنند. سه‌چهارم استئوساركوم‌ها در استخوان‌های دراز مانند پاها و ۱۰ درصد آن در استخوان‌های بازوها رخ می‌دهند.

محققان احتمال می‌دهند، تغییرات هورمونی در طول بلوغ و جهش رشدی، عفونت‌های ویروسی مانند اپشتین بار ویروس و مواد شیمیایی سرطان‌زا نقش مهمی در ابتلا نوجوانان به سرطان ایفا می‌كنند.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد، مصرف سیگار، قلیان و دخانیات به‌وسیله نوجوانان و یا تنفس دود آن به صورت غیرمستقیم شانس ابتلای نوجوانان به سرطان‌های دستگاه‌ تنفسی و ریه‌ها را افزایش می‌دهد.

نتایج این تحقیق نشان داد كه از سال ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۰۳، ۱۴ هزار نوجوان مبتلا به سرطان در طی معاینات و آزمایش‌ها شناسایی شدند كه همه‌ی این نوجوانان یا در بخش كودكان و یا بخش بزرگسالان بیمارستان‌ها تحت درمان قرار می‌گرفتند، ولی لا‌زم است با توجه به شرایط سنی و نیازهای ویژه این رده سنی، بخش خاصی در بیمارستان‌ها برای آنها در نظر گرفته شود.

‌‌‌ گلرخ ثریا