در قدر شب قدر

امشب شب نوازش بندگان است، هنگام پذیرفتن توبه گناهكاران است! وعده گاه آشتی جویان است، هنگام ناز شیفتگان و راز دوستان است. (تفسیر ادبی و عرفانی كشف الاسرار)
در فرهنگ ملتهای گوناگون، …

امشب شب نوازش بندگان است، هنگام پذیرفتن توبه گناهكاران است! وعده گاه آشتی جویان است، هنگام ناز شیفتگان و راز دوستان است. (تفسیر ادبی و عرفانی كشف الاسرار)

در فرهنگ ملتهای گوناگون، غالباً از شب و هر آنچه مظهر آن است، به عنوان اموری ناپیدا، مرموز و بالطبع هراسناك و حتی اهریمنی یاد شده است. به همین دلیل، اعتقاد بر آن بود كه نیروهای شریر و پلید در شبها قصد آزار مردمان را می كنند؛ اما در كنار این تصویر وهمناك، شب الهام بخش تصویر و تفسیر دیگری از خویش نیز بوده است. در این تصویر، شب دیگر، هراسناك و مظهر نیروهای زیانكار نیست، بلكه بر عكس می توان در آن شاهد زایش نیكی و آراستگی بود.

مگر نه این كه پس از شبی دیجور، روزی زیبا سر برمی آورد؟ به قول شاعر گرانقدر پایان شب سیه سفید است. از این رو می اندیشیدند كه شب سیاه آبستن روز است. و هم از این رو عارفان و سالكان بزرگ همواره شب را پاس داشته و آن را مظهری از عالم غیب و مرتبه یگانگی خداوند دانسته اند. نیز، شب ترجمان نیایش و زاری اهل دل بر درگاه احدیت می شود؛ چرا كه به قول خواجه عبدالله انصاری ... گهی شب قبض و گاه روز بسط، اندر شب قبض هیبت و دهشت و با روز انس و رحمت و در حال قبض بنده را همه زاریدن است و خواهش از دل ریش، در حال بسط همه نازیدن. بر این اساس، شب قدر را كه در آن به روایت مشهور، قرآن بر پیامبر اكرم (ص) نازل شده، قدر و ارجی دیگرگونه است.

گویند كه در چنین شبی فرشتگان به زمین فرود آیند و بر اهل زمین و مؤمنان سلام و درود فرستند و بركات خداوندی را بر آنان هدیه سازند. بنابراین مؤمنان و سالكان طریق در این شب با نیاز و زاری به درگاه احدیت، الطاف و بركات او را طلب می كنند.

اهل رازو نیاز، نقش خود را در شب قدر بخوبی درخواهند یافت و بدین طریق حالاتی والا برای خود رقم خواهند زد. گاهی این حالات چنان ژرف و تاثیرگذار است كه سراسر زندگی فرد را دستخوش دگرگونی می سازد. از اینجا به یكی از معانی قدر، یعنی اندازه گرفتن سرنوشت افراد می رسیم و این در عین اختیار انسان است. در واقع قدری است كه آدمی برای خویشتن می شناسد و آن را چونان گوهری تابناك می پرورد. به هر روی، این گونه نیست كه تقدیر، بدون اختیار انسان تعیین شود. براستی بهره برداری از مواهب چنین شبی بستگی به تلاشی دارد كه ما در تعیین سرنوشت خویش به كار می بندیم. سرنوشتی كه بی تردید، مورد رضای حق است. به همین خاطر، شب قدر را بقای سالك گویند كه در عین استهلاك بود بوجود حق تعالی چرا كه طالبان آستان و مؤمنان طریقتش همه او شده اند و از خود بی خبر.

شب قدرست و طی شد نامه هجر

سلام فیه حتی مطلع الفجر