برای سلامتی عزاداران

بهداشت مجالس سوگواری ابا عبدا

فرا رسیدن ماه محرم و عزاداری سالار شهیدان امام حسین(ع) و یارانش از اهمیت ویژه‌ای برای ما مسلمانان برخوردار است بنابراین باید آن را در عین سادگی باشکوه بر پا کرده و شایسته است که رعایت موازین بهداشتی در آن به نحو احسن صورت گیرد تا علاوه بر دریافت هزاران خیر و برکت معنوی، سلامت جسمی عزاداران نیز تامین شود. در موضوع ویژه این هفته کوشیده‌ایم به ذکر چند مورد ساده ولی با اهمیت بپردازیم تا با رعایت آنها به این مهم دست یابیم...

● بهداشت آب

در مراسم عزاداری و به خصوص مجالس پرجمعیت و در محیط‌های بسته مصرف آب آشامیدنی معمولا زیادتر است. متاسفانه در بعضی از تکایا که لوله‌کشی مستقیم آب آشامیدنی وجود ندارد آب در ظروف بزرگ ریخته شده و برای برداشت از آن از پارچ، ملاقه و یا وسایل دیگر استفاده می‌کنند که احتمال آلودگی چنین آبی زیاد است بنابراین آب باید یا مستقیما از لوله‌کشی استفاده شود و یا در ظروفی ریخته شود که دردار و احتمال آلودگی آن کمتر است. چنانچه در مناطقی از کشور آب بهداشتی در دسترس نباشد، باید آب را گندزدایی کرد. به این شکل که در مخازن آب به ازای هر مترمکعب یعنی هر هزار لیتر آب، یک قاشق مرباخوری معادل پنج گرم پرکلرین ریخته و پس از مدت نیم ساعتمورد استفاده قرار داد. آب باید حتما در لیوان‌های یکبار مصرف در اختیار عزاداران قرار گیرد.

● بهداشت چای

همان‌طور که می‌دانید چای پررنگ زیان بخش است بنابراین تا می‌توانید چای کم‌رنگ بنوشید. گاهی به عنوان تقلب‌ چای مصرف شده را خشک کرده مجددا پس از مخلوط کردن آن به رنگ آن را با چای سالم مخلوط می‌کنند. یک راه آسان برای تشخیص این تقلب این است که در یک لیوان مقداری آب سرد ریخته، سپس کمی از چای خشک را روی آن بریزید به طوری که چای روی آب بماند. اگر از ذرات چای به سرعت رنگی شبیه رشته خارج شد دلیل بر تقلب چای است.

● بهداشت شیر

اگر از شیر استفاده می‌شود، لازم است یا از شیر پاستوریزه و سالم استفاده شود و یا در غیر این صورت آن را قبل از توزیع به خوبی جوشاند. به این صورت که شیر را در ظرفی ریخته و حرارت دهید، وقتی به نقطه جوش رسید مدت ۱۵ دقیقه شیر را به آرامی در حال هم زدن بجوشانید. جوشاندن شیر یا استفاده از شیر پاستوریزه مطمئن خطر ابتلای میهمانان مجالس حسینی را به بیماری تب مالت و سل برطرف می‌کند ضمن اینکه شیر یا مایعات دیگر باید در مخازنی ریخته شود که شیر برداشت دارد و ظرف دیگری وارد آن نمی‌شود. برای توزیع مایعات داغ بهتر است از لیوان‌های یکبار مصرف کاغذی استفاده شود.

● بهداشت‌گوشت

پرورش و ذبح دام سالم، شرایط ویژه‌ای مثل اعمال واکسیناسیون، شرایط بهداشتی محل نگهداری دام، معاینه دام به وسیله پزشک قبل و پس از ذبح و اعلام سلامت گوشت مردم از بیماری‌های دامی و سپس عرضه و مصرف گوشت سالم را می‌طلبد. گوشت گوسفند یا مرغ به صورت دام زنده یا غیر زنده باید از مرکز مجاز تعیین شده توسط مراکز دامپزشکی خریداری شود تا سلامت آن توسط دامپزشک تایید شده باشد.

ذبح و کشتن دام باید در محلی تمیز و عاری از آلودگی انجام شود. ضمن آنکه ذبح دام در خیابان موجب آلودگی و انتقال بیماری‌ها از خاک به دام می‌شود. خون باید به طور کامل از بدن دام خارج و سپس محل ذبح به دقت شستشو داده شود تا پای عزاداران وارد آن نشده و خونابه به همه جا پخش نشود. چربی گوشت باید به‌طور کامل از آن جدا شود. در مورد مرغ باید پوست آن کنده شود تا از ورود چربی زیاد به غذا جلوگیری شود.

● روغن

برای سرخ کردن حتما باید از روغن‌های مخصوص سرخ‌کردنی و برای پخت و پز از روغن‌ مخصوص پخت و پز استفاده شود. توصیه می‌شود برای پخت غذا ترجیحا از روغن‌های جامد استفاده نشود. همچنین به روغن حرارت زیاد داده نشود زیرا در روغنی که زیاد داغ شود یا بیش از یک بار برای سرخ کردن مورد استفاده قرار گیرد یک ماده سمی به نام آکرولئین و مواد زیان‌بخش دیگر به وجود می‌آید. از داخل کردن قاشق مرطوب به روغن خودداری کنید. روغن را دور از نور آفتاب قرار داده و در ظروفی نگهداری کنید که نور به روغن آسیب نرساند.

● ظروف یک‌بار مصرف

در مجالس بزرگی همچون مجالس عزاداری محرم استفاده از ظروف یکبار مصرف به ظروف دیگر ارجحیت دارد اما جنس ظروف یکبار مصرف به خصوص اگر غذا چرب و داغ باشد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید حتما از جنس فوم یا کاغذی باشد و حالت طلق شفاف که از جنس پلیمر است نباشد زیرا پلیمر می‌تواند منومر آزاد کند. بررسی‌ها نشان داده است منومر در کوتاه‌مدت موجب افسردگی شده و در درازمدت نیز سرطان‌زا است. باید توجه داشت که استفاده از ظروف یکبار مصرف شفاف و بی‌رنگ، برای نوشیدنی‌های داغ مانند قهوه و چای اصلا مناسب نیست چرا که حرارت بالا سبب آزاد شدن بعضی مواد آلی و ترکیبات شیمیایی موجود در دیواره آنها و انتقال آن به نوشیدنی می‌شود و ورود این مواد و ترکیبات به بدن عامل بروز بعضی از سرطان‌هاست. این ظروف توانایی نگهداری از رنگ را هم ندارند بنابراین با ریختن غذا و نوشیدنی داغ درون این ظروف، لایه‌ای از رنگ داخل محتویات حل و وارد بدن می‌شود که آن نیز سرطان‌زاست. از طرفی متاسفانه رواج استفاده از ظروف یکبار مصرف سبب شده است تا برخی افراد پس از صرف غذا آن را در محیط انداخته و موجب آلودگی و ایجاد مناظر زشت و نازیبا شوند. ظروف یکبار مصرف پس از مصرف باید در کیسه‌های بزرگ ریخته شده و به صورت مجزا و تفکیک شده جمع‌آوری شوند. فراموش نکنید ظروف یکبار مصرف، یک بار مصرف هستند و نباید چند بار از آنها استفاده کرد. چنانچه در بعضی اماکن از ظروف دایمی استفاده می‌شود باید پس از هر بار استفاده، ظروف کاملا شستشو داده شده و سپس به طور کامل با یک دستمال تمیز خشک شوند. تحقیقات نشان می‌دهد باقی ماندن طولانی‌مدت آب روی ظروف غذا عاملی برای رشد و تکثیر میکروب‌ها روی آنها است.

● سیب‌زمینی

برای خرید سیب‌زمینی سعی کنید از سیب‌زمینی‌هایی که به مدت طولانی انبار شده‌اند، خریداری نکنید زیرا انبار کردن سیب‌زمینی به خصوص در مقابل نور سبب جوانه زدن آن می‌شود و جوانه زدن سیب‌زمینی یا لیز و خراب شدن آن موجب ایجاد سم خطرناکی به نام سولانین می‌شود. این سم در کوتاه‌مدت مشکلات گوارشی ایجاد کرده و در درازمدت مشکوک به سرطان‌زایی است بنابراین در صورت مشاهده چنین سیب‌زمینی‌هایی قسمت‌های سبز و یا خراب آن را جدا کرده و دور بریزید.

● میوه و سبزی

در این ایام استفاده از میوه و به خصوص سبزی افزایش چشمگیری دارد بنابراین شستشوی کامل و گندزدایی آنها از اهمیت بالایی برخوردار است و باید طی مراحل زیر تمیز شود:

▪ گل‌گیری و پاک کردن آنها

▪ شستن با آب تمیز

▪ قرار دادن آنها در آبی که دارای چند قطره مایع ظرف‌شویی باشد. به ازای هر لیتر آب دو تا سه قطره و به مدت سه دقیقه کافی است. این مرحله به جداسازی تخم انگل از سبزی‌ها کمک می‌کند.

▪ خارج کردن کف از سطح آب و شستن مجدد آن با آب تمیز

▪ ضدعفونی کردن سبزی‌ها: به این طریق که آنها را در یک ظرف آب ۲۰ لیتری که دو قاشق مرباخوری حدود ۱۰ گرم پرکلرین در آن ریخته شده به مدت ۱۵ دقیقه می‌ریزیم.

▪ شستن و آب‌کشی با آب تمیز

هر گونه پخت و پز باید در مکان‌هایی صورت پذیرد که دارای شرایط بهداشتی است. کلیه افرادی که در تهیه، طبخ، توزیع و شستشوی ظروف دخالت دارند باید بهداشت فردی را با توجه به اصول آن به طور جدی مراعات کنند. این افراد باید سالم و عاری از هر گونه بیماری باشند. برای اطمینان از این امر افراد دخیل در امر آشپزی باید آزمایش‌های سرولوژیک شامل آزمایش خون، ادرار و مدفوع را انجام داده و آلودگی خونی یا انگلی نداشته باشند و نسبت به دریافت کارت معاینه پزشکی به صورت رایگان اقدام کنند.

آشپز و کمک‌های او باید از دست‌کش‌های یکبار مصرف، کلاه و روپوش استفاده کرده و با توجه به فصل سرما و شیوع بالای سرماخوردگی از ماسک برخوردار باشند زیرا در غیر این صورت می‌توانند با هر سرفه‌ای که می‌کنند یا دست آلوده‌ای که به مواد غذایی می‌زنند سبب انتقال عوامل بیماری‌زا به دیگر افراد شوند.

تمام قسمت‌های آشپزخانه باید کاملا پاکیزه و به دور از هر گونه آلودگی باشد. این پاکیزگی شامل قاب‌دستمال‌ها و دم‌کنی‌ها و تمام وسایل پخت و پز از جمله چرخ‌گوشت، تخته گوشت و اجاق گاز و ... می‌باشد. کاردها باید فاقد درز در دسته و کفگیرها باید یک تکه و فاقد میخ و پرچ باشد. بهتر است تخته گوشت پس از شسته شدن نمک‌سود شود یعنی مقداری نمک روی سطح آن پاشیده و پس از مدتی شسته و خشک شود. بهترین ماده برای ضدعفونی‌ کردن وسایل آشپزخانه استفاده از یک قاشق چای‌خوری پرکلرین در ۲۰ لیتر آب است.

چنانچه از دیگ‌های مسی برای طبخ غذا استفاده می‌شود حتما باید آنها را پیش از استفاده با قلع خالص سفید کنند. گاهی ممکن است به دلیل تقلب یا بی‌اطلاعی از مخلوط قلع و سرب برای سفید کردن استفاده شود که به شدت خطرناک است زیرا این عنصر می‌تواند پس از ورود به غذا در درازمدت سبب ایجاد مسمومیت شود. در صورتی که ظروف مسی قلع‌اندود نشده باشد، ورود یون مس به غذا در طولانی‌مدت سبب تاثیر نامطلوب بر احشا و اندام داخلی بدن شده و ذخیره شدن آن در کبد به مرور به از کار افتادن این عضو کمک می‌کند.

شستشوی استکان‌ها با آب و مواد شوینده ضروری است. چنانچه استکان‌ها را در ظرف بزرگی قرار دهید و داخل آن به ازای هر ۱۰ لیتر آب یک قاشق مرباخوری (۵ گرم) پرکلرین بریزید، پس از ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت هم آنها را ضدعفونی کرده و کدورت و تیرگی را برطرف کنید. گاهی دیده می‌شود استکان‌ها را در داخل ظرفی ریخته و در آن ظرف مقداری آب می‌ریزند و پس از پاک شدن رنگ‌ چای دوباره از آن استفاده می‌کنند. این کار سبب انتقال مجموعه‌ای از آلودگی‌ها می‌شود که با تماس دهان افراد به استکان‌ها به دیگر افراد منتقل می‌شود و هرگز سزاوار نیست که از نمازگزاران و عزاداران اهل بیت(ع) با ظروف آلوده پذیرایی شود.

مریم منصوری