نماد حیات طیبه

در سوگ آیت الله العظمی بهجت

اگر واژه انسان از ماده انس باشد - چنانچه پاره ای لغت شناسان بر این باورند ق… هر فقدانی برای او گران است و در عین حال تذکاری بدین نکته که در پس هر انسی، فراقی است و در نهایت در پس همزیستی با جهان روی بر گرفتن از آن. لیک پاره ای از جدایی ها آنچنان تلخ و ابعاد و آن تا حدی گسترده اند که خامه در ترسیم ابعاد آن ناتوان است و قلم متحیر از اینکه کدامین یک از دانسته های خویش را بر کاغذ آورده و صاحب این قلم اینک چنین حالتی دارد.

بی تردید در این آغازین ساعات انتشار خبر رحلت حضرت آیت الله العظمی بهجت فومنی (قدس الله نفسه الزکیه) هیچ قلمی را یارای آن نخواهد بود که به توصیف هر آنچه از حیات طیبه آن یگانه فاتح مراتب عرفانی و مهذب نفوس بپردازد، بویژه که نگارنده قرین این توفیق بوده باشد که دستکم ماه ها یا سال هایی از عمر خویش را در قم و با دلبستگی به مکتب خُلقی و سلوک آن راحل عظیم سپری کرده باشد. با این همه این قلم سعی دارد تا تنها بتواند برخی از تصاویری را که در این ساعات نخستین دریافت خبر در ذهن او در رفت و آمد است، بر قلم آورد.

برای هر طلبه نوجوان و تازه وارد در حوزه، آوازه دیرپای مکتب و مکانت عرفانی آیت الله العظمی بهجت که سابقه ای به درازای نیم قرن داشت، جذاب و محمل کنجکاوی بود. پس از آن یافتن مسجد فاطمیه ق€… محل اقامه نمازهای جماعت آن حضرت ق… که در محله گذر خان و نزدیکی حرم حضرت معصومه (س) واقع شده است، برای هر جوینده مشتاقی هدف دوم بود که به سهولت انجام می گرفت.

نگارنده تا جایی که به خاطر دارد هماره از دو ساعت پیش از اقامه نماز مغرب و عشا، مسجد فاطمیه محل حضور مؤمنان مشتاقی بود که از ساعت ها قبل می آمدند تا بتوانند در نماز جماعت جایی داشته باشند. چرا که نماز او به ویژه تضرعی که در جای جای آن با بغض و گریه های سوزناک از خشیت الهی همراه بود، روح را صیقل می داد و زنگارهای آن را می زدود. استخاره های حقیقت نمای آیت الله بهجت نیز - که از یک سو از باطن پرخلوص او نشان داشت و از سوی دیگر جلوه ای از دستگیری مردان خدا از بندگان او بود- از اشتغالات دائمی ایشان بود، چیزی که تا پایان حیات طیبه خود آن را ترک نگفت و دیگر صالحان را نیز بدان تشویق می نمود.

نگارنده از یکی از مراجع عظام کنونی حوزه شنیدم که ایشان در مقطعی درصدد ترک گفتن استخاره برای مردمان بود اما آیت الله بهجت با نهی موکد به او فرموده بود یکی از کارهایی که امید می بریم مورد قبول حضرت حق قرار گرفته باشد همین استخاره هاست که گره گشای مشکلات مردمان تواند بود. گذشته از این، آن یار سفر کرده به تمامی، معلم «دعا» در تمامی ابعاد و جوانب آن به شمار می رفت. چه بسیار مردمانی که با ارائه طریق او، دعا را با تمام بایسته های آن می آموختند و به سرعت به سرمنزل مقصود می رسیدند و چه بسیار بزرگانی که در دعا برای تحقق حاجات خویش بدو پناه می جستند. شاگردان امام راحل به ویژه آنان که در تنگناهای پس از پیروزی انقلاب از صحابی آن بزرگوار بودند، موارد فراوانی از ارجاعات آن حضرت به آیت الله بهجت و نیز تشویق دیگران به آموختن از مشهودات عرفانی آن بزرگوار را به خاطر می آورند.چیزی که از چشم پاره ای از بدخواهان انقلاب در حوزه نیز پنهان نمی ماند، آنان اگرچه سعی داشتند تا این رابطه را با در آمیختن به طنز ملوث گردانند، اما همان ساخته ها و بافته های آنان نیز به شکلی قهری و ضمنی نمایانگر باطن پرحقیقت و رابطه ناب او با عالم ماورا بود. اساساً او از حامیان شاخص اما بی هیاهوی نظام و رهبری در حوزه بود و در موارد فراوانی حمایت خویش را از نظام به همراه نصایح و تذکرات به گوش مسؤولان می رساند. او به نیکی دریافته بود که عامل توفیق انقلاب در عبور از بسیاری از گذرگاه ها، حفظ خلوص و تقوای مسؤولان است و آن گاه زنگ خسران و شکست به صدا درمی آید که دنیاطلبی فضا را بر دین مداری متولیان امور ضیق نماید، چیزی که به صراحت پس از رویداد «کنفرانس برلین» در جمع پاره ای از طلاب و معترضین بیان فرمود.

با این همه دریغ دارم تا در پایان این غمنامه از ذکر نکته ای دریغ ورزم، چیزی که داروی بسیاری از دردهای جامعه مذهبی ماست. او به رغم مکانت والای معنوی و عرفانی، هماره از شائبه شهرت طلبی و دکانداری به دور بود. در سالیان اخیر که وصف سلوک ناب او زبانزد همگان گشته بود، عده ای برخی رهنمودهای عرفانی ایشان را به ضمیمه خاطرات خویش منتشر ساختند که به گفته فرزند ارجمندش، به شدت موجب آزردگی خاطر او شدند.

با اینکه اطرافیان تا سر حد امکان سعی داشتند این گونه کتب را از معرض دید او پنهان دارند، اما ایشان از نشر آن مطلع و زبان به سرزنش نویسندگان و ناشران آن گشوده بود. آن بزرگ در تصدی مرجعیت نیز چنین رفتاری از خود نشان داد. با اینکه در مقطعی به عنوان مرجع مطرح گشت که اقران او دستکم دو دهه قبل از آن، مطرح می شدند، تا مدت ها از نشر رساله خویش امتناع ورزید و پس از اصرار فراوان آن را بدون هرگونه لقبی انتشار داد، چیزی که نمونه آن در ذهن کمتر کسی یافت می شود.

و کلام آخر اینکه اگر رحیل نادره مردانی چون آیت الله العظمی بهجت، ما واماندگان در کوی دنیاگرایی را لختی به خویشتن آورد و پاره ای از فضیلت های فراموش شده را ناخودآگاه تداعی بخشد، خود رویدادی مغتنم و جلوه ای دیگر از حیات طیبه مردانی است که هرازگاه و با فاصله فراوان در این دنیای پرآشوب ظاهر می شوند.

محمدرضا کائینی