سینما از تلویزیون سوژه قرض می گیرد

مجموعه های تلویزیونی جذابیت های خاص خود را برای تماشاگران ویژه خویش دارند

مجموعه‌های تلویزیونی جذابیت‌های خاص خود را برای تماشاگران ویژه خویش دارند. خالقان این مجموعه‌ها، قصه‌های آنها را به گونه‌ای می‌نویسند که در چارچوب قواعد تلویزیونی است و برای بیننده برنامه‌های تلویزیونی جذابیت خاصی دارد. برعکس فیلم‌های سینمایی که کارگردان حرف اصلی را هنگام ساخت و تولید آنها می‌زند، در مجموعه‌های تلویزیونی، خالقان قصه و کاراکترهای آن هستند که از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. خالقان این قصه‌ها هستند که باعث به وجود آمدن و خلق یک قصه سرگرم‌کننده می‌شوند.

آنها در طول دهه‌های گذشته، قصه‌های خود را به گونه‌ای خلق می‌کردند که بتوانند تماشاچی را برای هفته‌های متمادی و متوالی سرگرم نگه دارند. این قصه‌ها همیشه به دو شیوه روی صفحه کوچک تلویزیون تعریف شده‌اند. در شکل اول هر قسمت مجموعه دارای یک قصه مستقل است و در شکل دوم، ماجراهای قصه دنباله‌دار هستند و یک موضوع واحد را تکرار می‌کنند؛ اما در هر دو صورت، آنها از یک قاعده کلی پیروی کرده و می‌کنند. حال و هوای آنها باید متناسب با شرایط خاص صفحه کوچک تلویزیون باشد.

● جذابیت تلویزیون برای سینماگران

صنعت سینما پس از عمومیت یافتن تلویزیون به سراغ چیزهایی مثل رنگ، شیوه سه‌بعدی و پرده عظیم رفت تا بتواند از پس رقابت با تلویزیون برآید. صنعت تلویزیون هم تلاش کرد تا با ساخت برنامه‌ها و مجموعه‌های جذاب، تماشاگران سینما را جذب خود کند و بیننده بیشتری را به خود اختصاص دهد. در تمام سال‌هایی که دو رسانه سینما و تلویزیون با یکدیگر رقابت می‌کردند، کمتر کسی فکر می‌کرد که صنعت سینما برای خلق محصولات جدید خود به سراغ منبعی به نام رسانه تلویزیون برود و از سوژه‌های مطرح تلویزیونی برای تولید فیلم‌های خود کمک بگیرد، اما شرکت‌های فیلمسازی که در طول دهه‌های گذشته روی رسانه تلویزیون سرمایه‌گذاری کرده و در کنار تولید محصولات سینمایی به کار ساخت مجموعه‌های تلویزیونی هم پرداخته‌اند، مدت‌ها از خود می‌پرسیدند چرا نباید نسخه‌های سینمایی محصولات موفق تلویزیونی خود را تهیه کنند.

آنها به این پرسش پاسخ مثبت دادند و تصمیم گرفتند به این تصور جامه عمل بپوشانند، اما رسیدن به این واقعیت که می‌توان نسخه‌های سینمایی محصولات تلویزیونی را تهیه و تولید کرد، مدت زمانی وقت می‌برد. نکته اصلی و اساسی این بود که چگونه باید به تولید این گونه محصولات پرداخت که بینندگان سینما حاضر باشند برای تماشاگران آن پول پرداخت کنند؟ مجموعه‌های تلویزیونی نه‌تنها با حال و هوای این رسانه ساخته می‌شدند، بلکه به صورت مجانی در معرض دید تماشاگران قرار می‌گرفتند. تهیه‌کنندگان سینمایی این آثار می‌دانستند که از یک سو باید به این قصه‌ها حال و هوایی متناسب با سینما بدهند و از سوی دیگر، جذابیت‌های بکر و تازه‌ای را به آنها اضافه کنند که بتوانند تماشاگران را داوطلبانه از جلوی صفحه کوچک تلویزیون به سمت سالن تاریک سینماها بکشانند.

● پیشتازان فضا در سینما

صنعت سینما از مدت‌ها قبل در فکر برگردان سینمایی محصولات موفق تلویزیونی خود بوده است، اما نگرانی در ارتباط با عدم استقبال تماشاگران از این فیلم‌ها، دلیل و مانع اصلی برای تولید نسخه‌های سینمایی این نوع محصولات بوده است. سوالی که تحلیلگران اقتصادی سینما از مسوولان کمپانی‌های فیلمسازی می‌پرسیدند، چیزی بود که ذهنیت آنان را اشغال کرده بود. این سوال خیلی ساده این نکته را مطرح می‌کرد که چرا تماشاگران سینما باید به تماشای ماجراجویی‌هایی بنشینند که می‌توانند آنها براحتی روی صفحه کوچک تلویزیون خانگی خود ببینند. اما تهیه‌کنندگان مجموعه علمی ـ تخیلی و ماجراجویانه «سفرهای ستاره‌ای» (که در ایران با نام «پیشتازان فضا» پخش می‌شد)‌ جزو اولین کسانی بودند که این تابو را شکستند و اولین نسخه سینمایی قصه مجموعه موفق خود را در سال ۱۹۷۹ تهیه و تولید‌ کردند. این فیلم در شرایطی اکران عمومی شد که هنوز پخش مجموعه تلویزیونی آن ادامه داشت.

ساخت نسخه سینمایی سفرهای ستاره‌ای در چنین شرایطی نشان می‌داد که سازندگان آن به موفقیت کار خود اطمینان کامل دارند. البته ساخت نسخه سینمایی سفرهای ستاره‌ای کار چندان مشکلی نبود. نه‌تنها عموم بینندگان با قصه و کاراکترهای ریز و درشت آن آشنایی داشتند، بلکه تمام دکورها و لباس‌های مجموعه می‌توانست در خدمت تولید نسخه سینمایی قرار گیرد.

● ماموریت غیرممکن به قسمت ۴ رسید

اما تهیه‌کنندگان بقیه مجموعه‌های تلویزیونی به اندازه سازندگان سفرهای ستاره‌ای جرات و جسارت آن را نداشتند که در همان زمان پخش عمومی کارهای خود، دست به تولید نسخه سینمایی آنها بزنند. در عین حال، هنوز صنعت سینما در آن دوران جسارت کافی را برای انجام چنین کاری به دست نیاورده بود. به همین دلیل، سیستم دوباره‌سازی سینمایی محصولات موفق تلویزیونی در دهه ۸۰ به صورت یک سیستم عمومی و متداول درنیامد. اواسط دهه ۹۰ تام کروز بازیگر مطرح سینما که از طرفداران مجموعه موفق دهه شصتی تلویزیون «ماموریت غیرممکن» (که در ایران با نام «بالاتر از خطر» پخش شد)‌ بود، تصمیم گرفت امتیاز برگردان سینمایی آن را خریداری کند. او در کنار تهیه نسخه سینمایی ماموریت غیرممکن قصد داشت نقش اصلی آن را نیز بازی کند. شرکت فیلمسازی او با مشارکت کمپانی پارامونت این امتیاز را خریداری کرد. کروز در همان زمان اعلام کرد قصد دارد ماموریت غیرممکن را به یک مجموعه فیلم موفق سینمایی تبدیل کند.

تولید نسخه سینمایی به کارگردانی برایان دی پالما در شرایطی آغاز شد که مجموعه اصلی در فاصله سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۳ پخش شده بود. نقش اصلی مجموعه را پیتر گریوز ـ که سال گذشته در ۸۶ سالگی درگذشت ـ ۱۶۸ اپیزود را به عهده داشت. در ۷۶ اپیزود اول مجموعه، زوج باربارابین و مارتین لاندو (که موفق‌‌ترین زوج تلویزیونی دوران خود شدند)‌ نقش مقابل گریوز را بازی کردند و پس از آن، جای خود را به چند بازیگر تازه‌وارد سپردند. ماموریت غیرممکن تام کروز صاحب قسمت‌های دوم و سومی هم در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۶ شد که توسط جان وو و جی‌جی آبرامز کارگردانی شدند. اما برخلاف سفرهای ستاره‌ای سینمایی که اقتباسی وفادارانه از مجموعه تلویزیونی آن بودند، فیلم‌های تام کروز فاصله زیادی با مجموعه تلویزیونی آن داشت.

با این حال، این فیلم‌ها با استقبال تماشاگران روبه‌رو شدند و این روزها بحث تولید قسمت چهارم آن است. با وجود موفقیت بالای نسخه سینمایی ماموریت غیرممکن، صنعت سینما هنوز سیستم تولید نسخه‌های سینمایی مجموعه‌های موفق تلویزیونی را در دستور کار خود قرار نداده است و این در حالی است که هرچند وقت یکبار، صنعت سینما تولید نسخه جدید سینمایی یکی از کارهای پربیننده تلویزیونی را اعلام می‌کند. اما اکثر این پروژه‌ها در حد حرف باقی‌مانده و هیچ‌یک هنوز رنگ واقعیت به خود نگرفته‌اند. شاید یکی از دلایل این باشد که صنعت سینما هنوز هم با تردید و نگرانی به این مساله نگاه می‌کند.

اهالی سینما برای این ترس و نگرانی خود دلیل موجهی نیز دارند. آنها در مقابل موفقیت نسبی نسخه‌های سینمایی مجموعه‌های ماموریت غیرممکن و سفرهای ستاره‌ای، عدم موفقیت مالی و انتقادی فیلم‌هایی مثل «مریخی محبوب من»، «پرونده‌های مجهول» و «خانواده فلینستن‌ها» را مثال می‌زنند که همگی براساس قصه‌های مجموعه‌های موفق تلویزیونی ساخته شده‌اند.

● عصر حجری‌ها در سینما

«مریخی محبوب من» در فاصله سال‌های ۱۹۶۳ تا ۱۹۹۶ نمایش موفقیت‌آمیزی در تلویزیون داشت و ری والتسن در نقش عمو مارتین در ۱۰۷ اپیزود این مجموعه، به صورت یکی از محبوب‌ترین کاراکترهای تلویزیونی دوران خود درآمد. اما نسخه سینمایی این کمدی فضایی در سال ۱۹۹۹، یک فاجعه کامل بود. دانیل پتری کارگردان آنچنان بلایی بر سر قصه و کاراکترهایی که جان لی گرین خلق کرده بود آورد که راه را برای تولید قسمت دیگری از آن بست. همین اتفاق برای «خانواده فلینستن‌ها» (که در ایران با نام «عصر حجر» به نمایش درآمد)‌ افتاد.

انیمیشن محبوب جوزف باربارا، انیماتور مشهور تلویزیونی که در فاصله سال‌های ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۶ در ۱۶۷ اپیزود پخش شد (و یک رکورد برای پخش و نمایش یک مجموعه انیمیشنی خلق کرد)‌ در سال ۱۹۹۴ به صورت یک فیلم زنده سینمایی ساخته شد. با آن که نسخه سینمایی این قصه با هزینه ۴۵ میلیون دلاری خود ۱۳۰ میلیون دلار در آمریکای شمالی فروش کرد، ولی منتقدان نقدهای منفی زیادی برای آن نوشتند و گفتند این فیلم، خاطره خوش مجموعه تلویزیونی کارتونی آن را مخدوش کرده است.

هر دو گروه منتقدان تلویزیونی و سینمایی عقیده دارند صنعت سینما اگر احساس کند نسخه سینمایی یک مجموعه تلویزیونی می‌تواند برایش سودآور باشد، حتما دست به تولید سینمایی آن مجموعه خواهد زد. به گفته آنها، این روزها ترس و تردید تهیه‌کنندگان سینمایی کاهش می‌یابد و همین مساله راه را برای تولید تعداد بیشتری فیلم سینمایی هموار می‌کند.

رویترز

مترجم: کیکاووس زیاری