سامانه ضدموشکی امریکا در اروپای شرقی, اهداف پنهان و آشکار

پس ازگذشت یکسال ازخروج آمریکا ازقرارداد اِی بی اِم , قرارداد محدود کردن سیستم های ضد موشکی بالستیک تصویب شده درسال ۱۹۷۲م ,جورج بوش رئیس جمهورآمریکا برنامه سپر ضد موشکی را امضاء کرد این تصمیم مخالفت کشورهای مختلفی رابرانگیخت ,بصورتی که مخالفت چین درآن زمان از طریق سخنگوی وزارت خارجه این کشور اعلام گردید چین با این اقدام دولت امریکا درمنطقه موافقت نمی کند وواشنگتن باید پیامدهای منفی وتنش زای این اقدام نظامی گرانه بوش رامورد توجه ودقت نظر قراردهد

● مقدمه

پس ازگذشت یکسال ازخروج آمریکا ازقرارداد (اِی بی اِم)،(قرارداد محدود کردن سیستم های ضد موشکی بالستیک ) تصویب شده درسال ۱۹۷۲م ،جورج بوش رئیس جمهورآمریکا برنامه سپر ضد موشکی را امضاء کرد؛ این تصمیم مخالفت کشورهای مختلفی رابرانگیخت ،بصورتی که مخالفت چین درآن زمان از طریق سخنگوی وزارت خارجه این کشور اعلام گردید:چین با این اقدام دولت امریکا درمنطقه موافقت نمی کند وواشنگتن باید پیامدهای منفی وتنش زای این اقدام نظامی گرانه بوش رامورد توجه ودقت نظر قراردهد.دراین میان جدی ترین مخالفت از سوی روسیه صورت گرفت که دامنه آن به تهدیدات نظامی از سوی این کشور گسترش یافت .به دنبال اقدامات صورت گرفته ایالات متحده درماه ژانویه سال ۲۰۰۷به دوکشور لهستان وجمهوری چک ،که پیشتر از اقمار شوروی بودندودرحال حاضر از اعضای اتحادیه اروپا وناتوهستند،پشنهاد داد تایک سامانه دفاع موشکی شامل ۱۰ سکوی موشک رهگیر درلهستان ویک سیستم رادار درجمهوری چک درخاک آنها مستقر کند.واشنگتن هدف از استقرار این سیستم دفاع موشکی را،مقابله باتهدیدهای موشکی کشورهایی همچون کره شمالی وایران برای منافع ایالات متحده اعلام کرده است ،اما مقامات روسیه این ادعارا رد کرده اند.

● اهداف امریکا از نصب سپر موشکی

۱) کنترل قدرت موشکی روسیه وچین ودرنهایت ایران وکره شمالی

روسیه- مسکو به عنوان مخالف اصلی استقرار این چنین سامان های براین باوراست که تهران وپیونگ یانگ فاقد چنان توان موشکی هستند که بتوانند منافع واشنگتن رامورد هدف قراردهند. لذا به باورکرملین هدف استقرار چنین سامانه ای از سوی امریکا دراروپای شرقی ،کنترل وتسلط برسیستم های موشکی روسیه است وتهدیدی استراتژیک برای روسیه ؛زیرا توانایی های بازدارندگی موشکی مسکورا تضعیف می کند.

دراین راستا فرمانده ستادکل روسیه دراجلاس شورای ناتوکه با شرکت فرمانده های ستاد کل دربروکسل برگزارشد،استقرارسامانه دفاع ضد موشکی امریکا در اروپا رابه بهانه ایران ،غیر منطقی خواند و بار دیگر تاکید کرد که سیستم سپردفاع موشکی ایالات متحده در اروپا شرقی تهدیدی برای روسیه به شمار می آید. (بالویسفکی) گفت ،دراروپا امروز سامانه ای تاسیس می شود که روسیه ۱۵ سال پیش از آن امتناع ورزید ؛وی برای نمایندگان ناتو توضیح داد که دستیابی ایران به موشک هایی که بتواند تهدیدی برای اروپا به مشارآید ،چند دهه به طول خواهد انجامید . او تاکید کرد که کشورهای اروپای شرقی ، غرب و به خصوص امریکا خارج از میدان برد این موشک ها هستند.

چین - نگرانی پیونگ یانگ به عنوان یکی از مخالفین طرح امریکا از آنجا است که سیستم ضد موشکی امریکا درآسیا و اقیانوس آرام ،جزیره ۳۶هزار کیلومترمربعی تایوان رانیز تحت پوشش خود قرارمی دهد ودرهمان حال ،ساختار دفاع موشکی ژاپن رانیز تقویت خواهدکرد.سخنگوی وزارت خارجه چین هشدار داد که شرق آسیا به امریکا تعلق ندارد که هرچه خواست بدان عمل کند.

ایرن- به نظر گروهی دیگر از کارشناسان امریکا یک موضوع حل نشده درخاور میانه دارد و آن ایران است ؛چون اختلا ف با ایران حل نشده وتهران دارای توان نظامی است .امریکا یی ها مجبورشده اند بیش از پیش بینی قبلی نیروی نظامی درخاورمیانه مستقر کنند واز طرف دیگر دراستقرارسامانه دفاع موشکی دراروپای شرقی سیستم ها رابه گونه ای تنظیم کنند که ایران راهم شامل شود ودربرابر روسیه نیز که یک تهدید پویا برا ی امریکا به شمار می رود،هرزمان که خواستند به عنوان ابزار دیپلماتیک از آن استفاده کنند،و برپایی این سامانه رابه بهانه ایران مشروع جلو دهند.

کره شمالی – دراین راستا دردهه نود تنش وتهدید ازجانب کره شمالی بهانه لازم را برای واشنگتن برای خروج از (اِی بی اِم) یا قرارداد محدود کردن سیستم های ضد موشکی بالستیک رافراهم نمود.

۲) کشاندن روسیه به سمت مسابقه تسلیحاتی

به نقل از خبر گزاری اینترفکس روسیه ،ژنرال (بیکلای سولوتسف)گفت :اگر ایالات متحده چنین اقدامی کند (نصب سیستم ضدموشکی )نیروهای راهبردی موشکی روسیه می توانند اقدامات کافی برای خنثی کردن تهدیدی که علیه فدراسیون روسیه ایجاد شود اتخاذ کنند.

ازنظر کارشناسان یکی از اهداف سپرموشکی امریکا استفاده از آن به عنوان محرک بر ضد روسیه است ، وبه سبک دوران جنگ سرد مسکو را به مسابقه تسلیحاتی سنگین بکشاند و روسیه را از آن استقلال ملی وبهبود وضعیت اقتصادی که درسال های اخیر به آن دست یافته است دور کند وباردیگر روسیه را به یک چرخه آشفتگی اجتماعی ناشی از رقابت تسلیحاتی بکشاند.

به نقل از رسانه های روسیه ،پوتین دریک کنفرانس خبری پس از مذاکرات با رئیس جمهور چک درکرملین گفت که هدف ازاستقرار این سامانه کنترل روسیه تا کوه های اورال است واضافه کرد که پاسخ متقابلی به آن از سوی روسیه داده خواهدشد.

۳) تشکیل اروپای بزرگ درجهت تغییر موازنه قدرت به نفع آمریکا

الف) جایگاه کشورهای پیرامونی روسیه دراروپای بزرگ

بعد از فروپاشی شوروی امریکا براساس الگوی تک قطبی وقدرت مرکزی وپیرامونی طرحی راتنظیم کرده است که سایر بازیگران بین المللی دراین الگو مشخص شده اند وهر قدرتی درون این الگو امکان بازی دارد ولی خارج از آن برای امریکا غیر قابل قبول است براین اساس قدرت رقیبی مانند روسیه دیگر قابل تحمل نمی باشد .

درجمهوری های جداشده از شوروی ابتدا افراد متمایل به واگرایی از روسیه به قدرت رسیدند. اما ضرورت های و واقعیت های عینی که همکاری با روسیه رامی طلبید ،سبب شد درروابط با مسکو تجدید نظر کنند.دراروپای شرقی نیز کما بیش این روند حاکم بوده است . امریکا سعی دارد این منطقه پیرامونی روسیه را که شامل خارج نزدیک ،اروپای شرقی قفقاز وآسیای مرکزی می شود رابرای همیشه از روسیه جدانماید.امریکا همچنین اعلام کردکه قصد دارد سامانه موشکی دیگری درجمهوری های قفقاز بنا کند.

دراین خصوص گفته می شود که آذربایجان ،گرجستان ،ارمنستان ازکشورهای بالغوه برای این منظور درنظر گرفته شده اند .

برهمین اساس استقرار سامانه دفاع موشکی دراروپای شرقی اقدامی دیگر برای مرز بندی وجداکردن کشورهای پیرامونی روسیه از مسکو محسوب می شود به گونه ای که امکان وابستگی بیشتر درآینده به مسکو وجود نداشته باشد .طرح دفاع موشکی دراروپای شرقی نشان می دهد که ازبین رقبا و مخالفین کنونی امریکا ،روسیه نسبت به چین وایران یک تهدید بالفعل قلمداد می شود.

پینوند کشورهای اروپای شرقی به پروژه امریکا واستقرار واحدهای نظامی درکشورهای اروپای شرقی وهمکاری باایالات متحده باعث ایجاد شکاف بیشتر بین این کشورها وروسیه خواهد شد ،و وابستگی بیشتر به امریکا رادرپی خواهد داشت وبه تشکیل اروپای بزرگ به عنوان ابزاری دردست امریکا خواهد شد .

ب) جایگاه ناتو دراروپای بزرگ وهژمونی جهانی امریکا

امریکا سعی دارد دربرنامه خود ،ناتورا به بازوی شورای امنیت تبدیل کند .امریکا چون از شورای امنیت به عنوان ابزار درجهت استقرار ساختار جدید جهانی استفاده می کند وبه موارات آن نیاز دارد،یک ابزار نظامی به ظاهر غیر امریکایی نیز دراختیار شورای امنیت قراردهد.

درخصوص ماموریت وگسترش ناتو،بایدگفت این سازمان درآینده به سمت خاورمیانه کشانده خواهد شد وبااستفاده از کشورهای میانه رو منطقه همانند عربستان به ایفای نقش می پردازند .به طور کلی می توان گفت ناتو درحال تغییر ماهیت ،ماموریت وساختار خود درجهان است .کشورهای اروپای شرقی دراین دگرگونی از عوامل اصلی به حساب می آیند.

ج) استفاده از ابزارهای دفاعی غیر انسانی

امریکا دربرپایی سامانه دفاع موشکی درکشورهای اروپای شرقی به نوعی دنبال تغییر حوزه استقرار نیروهای نظامی دربرخی از نقاط جهان واستفاده از ابزار های دفاع غیر انسانی وکاهش نیروها از اروپا وافزایش آن درخاورمیانه است .تغییر مرکز فرماندهی امریکا از پایگاه (دیه گو گارسیا )به قطر دراین راستا قابل ارزیابی است .

● اقدامات روسیه درماقبله باامریکا

روسیه درمقابله باامریکا از پتانسیل های شوروی برخوردار نیست ،لذابرتوانایی های خود تاکید خواهد کرد.

۱) فعال شدن سیستم جاسوسی روسیه دراروپا وامریکا به گستردگی دوران جنگ سرد وجمع آوری اطلاعات حساس ؛براساس گزارش مرکز(اِس وی آر)که از گذشته به عنوان شاخه خارجی ک.گ.ب شناخته می شد ،هم اکنون درحال استفاده ازمنابع اطلاعاتی ناشناخته درامریکا به منظور به دست آوردن اطلاعات حساس درباره طرح های نظامی وفناوری های برتر امریکا است .

۲) فعال سازی وشدت دادن به جنگ روانی ورسانه ای ،باتاکید بربه چالش کشیدن طرح های امریکایی درافکارعمومی جهان .

۳) اقدام به بهبود سیستم موشکی وضد موشکی خود وبالا بردن توان بازدارندگی درجهت توازن قدرت با امریکا .

۴) فعال کردن وبهبود دوباره یگانهای زیر دریای که بعد از جنگ سرد با رکود مواجه شده بود .شروع وفعال کردن گشت های منطقه ای توسط این یگان ها خصوصا درمنطقه آلاسکا به همراه پروازهای هواپیماهای استراتژیک که از سویی موجب حساسیت امریکا می گردد واز طرفی ردیابی زیر دریایی های روسی از نظر فنی دراین منطقه برای ایالات متحده دشوار می باشد.

۵) تلاش برای یار گیری وارتباط بین المللی توسط روسیه ازمیان کشورهاوکروه هایی که به نوعی باامریکا دارای چالش هستند، به همراه پیگیری ایجاد سازمانها وائتلاف های منطقه ای ،به دنبال بالابردن وزن بین المللی خود .

● جمع بندی ونتیجه

به نظر می آید امریکا اصراربه نصب این سامانه ضدموشکی دارد.رایس وزیر امور خارجه ایالات متحده درگفت وگویی اعلام کرد که مخالفت روسیه با نصب سپر ضد موشکی بی فایده است ودر هر حال امریکا این سامانه را فعال خواهد کرد .واشنگتن هزینه های این اقدام رانیز درحد بالا پذیرفته است ، ازجمله شروع وشدت جنگ سرد میان خود وجانشین شوروی وبلوک شرق سابق (روسیه ) .

برنامه ریزی امریکا درقرن ۲۱ براساس تبدیل شدن به قدرت مسلط جهانی استوار است ومحوریت امریکا درراس هرم قدرت نظام جهانی می باشد .دراین استراتژی کنترل سه منطقه مهم خاورمیانه ،چین وروسیه درکانون توجه ایالات متحده قراردارد.

اقدامات روسیه مستلزم اختصاص بوجه های کلان به این طرح ها می باشد .روشن است که اقتصاد روسیه بعد از آشفتگی که به تازگی پشت سر گذاشته است ،بامشکلاتی درجهت تامین هزینه اقدامات جدید مسکو مواجه خواهد شد ؛فضای رقابتی موجود واحساس تهدید از سوی مسکو نسبت به استقرار سیستم سپر دفاع موشکی به میزانی که این برآورد واقعی تلقی شود ،این کشوررابه نوعی واکنش وادارخواهد کرد .

درعرصه رقابت تسلیحاتی برای تقویت حداقل های ابزاری درمقابل تهدیدات احتمالی امریکا وعرصه رقابت سیاسی ودیپلماتیک پیش روی روسیه خواهد بود تا خود راباشرایط جدید امنیتی تنظیم نماید .

رویکرد رقابت تسلیحاتی باتوجه به پتانسیل قدرت مالی وتوانمندی های ملی روسیه امکان گستردگی درتمامی زمینه های تسلیحاتی رانخواهد داشت وحداقل باید شامل عرصه های هسته ای ،موشکی ،زیر دریایی،ناوگان دریایی ،هواپیماهای پیشرفته وعرصه های الکترونیک شود .درعرصه دیپلماتیک روسیه ناچاربه نوعی تعامل فعال درمحیط های چالشی برای سیاست های آمریکا است .

ابوالفضل کاهه