راهكار كاهش مصرف بنزین

در كشورهای دیگر حتی روی سوخت‌های GTL و بیودیزل در حال كاركردن هستند، ولی در ایران متاسفانه هنوز در گازسوز كردن خودروها كه تكنولوژی پیچیده‌ای هم ندارد، مطابق برنامه عمل نشده است.

هومان دولتشاهی - كارشناس انرژی ضمن بیان مطلب فوق افزود: نیاز به ساخت پالایشگاه در كشور احساس شده است؛ چرا كه مجبوریم نفت را به صورت خام فروخته و فراورده‌ آن - بنزین - را با قیمت جهانی خریداری كنیم؛ البته بهتر است این كار را به بخش خصوصی واگذار كنیم.

وی با بیان این كه امروزه دولت هم به فكر ساخت پالایشگاه‌های جدید و هم به فكر توسعه آنهاست، افزود: سالانه میلیاردها دلار یارانه برای انرژی (حدود نیمی از بودجه دولت) پرداخت می‌شود؛ در حالی كه با این یارانه‌ بنزین می‌توان خودروهای سبك كم‌مصرف را با قیمتی بسیار ارزان‌تر در اختیار دارندگان خودروهای فرسوده گذاشت و خیلی كارهای عمرانی از قبیل سرمایه‌گذاری برای بهبود زیرساخت‌های رفاه اجتماعی داشته باشیم. الان سالهاست كه وزارت نفت و شركت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در تلاشند كه این یارانه برداشته و قیمت بنزین واقعی شود؛ ولی به دلایل مختلفی از جمله احتمال افزایش تورم و وارد آمدن ضربه اقتصادی به اقشار آسیب پذیر، متاسفانه مجبور به ثبات قیمت‌ها و واردات بنزین هستند.

وی در ادامه به مصوبه واردات بنزین اشاره كرد و گفت: به نظر من واردات ۲.۵ میلیارد دلاری بنزین برای شش ماهه دوم امسال راه‌حل و درمان موقتی برای آن بوده و كار درستی هم نبوده است؛ ولی كسانی هم كه آن را به تصویب رسانده‌اند، سعی در وارد نشدن ضربه اقتصادی به قشر ضعیف را داشته‌اند كه در كوتاه مدت مرهمی بر زخم موجود بوده و با توجه به افزایش سفرهای بین شهری و درون شهری در هفته های آخر سال و افزایش مصرف در فصل زمستان، به طور حتم این بودجه نیز جوابگوی مصرف موجود نبوده و مجبور به واردات بیشتری نیز هستیم.

این مشاور نفتی اظهار داشت: پیامد افزایش تقاضای بنزین افزایش مصرف آن است و یكی از علل رشد سالانه مصرف بنزین رشد تولید خودرو در ایران است. در حال حاضر سالانه یك میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید می‌كنیم و خودروهایی كه وارد این چرخه می‌شوند، بیش از خودروهای فرسوده‌ای است كه از رده مصرف خارج می‌شوند. در شرایط فعلی نیز هیچ منعی برای جلوگیری از مصرف زیاد سوخت نداریم و با توجه به ثبات نسبی قیمت بنزین و رشد نرخ تورم در چند سال اخیر مشاهده می‌شود كه قیمت واقعی آن سالانه نیز كاهش می‌یابد.

وی ادامه داد: به دلیل ارزان بودن بنزین، قاچاق آن به‌ویژه در سال‌های اخیر رشد كرده است و با توجه به قیمت فعلی بنزین، انگیزه بیشتری برای قاچاق سوخت در كشور ایجاد شده و همه این عوامل به نوعی افزایش مصرف را موجب شده است.

دولتشاهی تصریح كرد: درست است كه سرانه تعداد خودرو برای هر ایرانی نسبت به كشورهای صنعتی زیر استاندارد جهانی است؛ ولی در همان كشورها ناوگان عمومی (مترو، اتوبوس، تراموا و ...) رشد بسیار خوبی داشته است و تردد خودروهای تك سرنشین در آنجا محدود است. در كشورهای صنعتی مشوق‌های خوبی برای استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی وجود دارد و حتی استفاده از خودروهای شخصی در آنجا برای مردم صرفه ندارد.

وی خاطرنشان كرد: سرمایه کشور به شکل یارانه بنزین در حال حاضر بیشتر به قشری تعلق می‌گیرد كه اكثرا نیازی به یارانه ندارند و بودجه‌ای كه باید هزینه عمران و صنعت كشور شود، در حال دود شدن است. قیمت پایین بنزین نیز انگیره زیادی برای مصرف آن به وجود می‌آورد و صرف نظر از آلودگی هوا و اثرات منفی ناشی از آن، قیمت باید به نحوی تنظیم شود كه مصرف‌كنندگان تشویق به استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی شوند و این كار باید در یك برنامه میان مدت انجام شود تا دولت هم فرصت توسعه این ناوگان عمومی را داشته باشد. این قیمت باید در یك زمان پنج یا ۱۰ ساله واقعی شود؛ زیرا این كار در كوتاه مدت آثار تورمی بالایی دارد و شاخصی برای تعیین قیمت سایر كالاهای كشور است.

وی در خصوص راه‌كارهای كاهش قیمت بنزین تصریح كرد: این كار باید در قالب دوره كوتاه مدت، بلندمدت و میان مدت پیگیری شود. در بحث كاهش مصرف در كوتاه مدت، افزایش سریع ناوگان حمل‌ونقل گام نخست است. قدم بعدی توسعه محدوده ممنوعه طرح ترافیك است؛ اقدام دیگر اولویت پلاك‌گذاری خودروهای سبك كم مصرف است كه همه اینها در یك بازه زمانی یك یا دو ساله باید صورت پذیرد.

دولتشاهی ادامه داد: خروج خودروهای فرسوده و سنگین پرمصرف از چرخه در این راستا مدنظر هستند. باید دید سالانه چند میلیارد دلار یارانه بنزین داده می‌شود با این پول می‌توان چه تعداد خودرو كم‌مصرف كوچك تولید و یا وارد كرد و با قیمتی حتی بسیار ارزان‌تر از قیمت تولید در اختیار دارندگان خودروهای فرسوده گذاشت؛ یعنی یارانه‌ای كه دود می‌شود به كسانی برسد كه نیازمندان واقعی آن هستند. همچنین باید ایستگاه‌های گاز CNG و استفاده از آن در خودروها را گسترش داد؛ به نحوی كه دیگر به تاكسی‌ها بنزین ارائه نشود.

وی اضافه كرد: در بخش میان مدت باید افزایش قیمت بنزین مدنظر باشد كه از طرفی بتوان از واردات جلوگیری كرد و از طرف دیگر باید به بهبود و توسعه پالایشگاه‌ها در كشور پرداخت. در این زمان عادلانه كردن یارانه باید در دستور كار قرار گیرد. همچنین باید مقوله فرهنگ‌سازی را گسترش داد؛ به طوری كه صاحب گواهینامه باید آگاهی‌های اولیه را در خصوص نحوه رانندگی كه مصرف كم سوخت را در پی دارد، تنظیم موتور، انژكتور و باد لاستیك فرا گیرد. به عنوان مثال اگر باد خودرو تنظیم نباشد شاید مصرف حدود ۱۰ درصد افزایش یابد.

این كارشناس انرژی، راهكارهای كاهش مصرف بنزین در بلندمدت را توسعه ناوگان شهری و بین شهری عنوان كرد و گفت: امروزه ۹۰ یا ۹۵ درصد حمل و نقل کشور از طریق جاده‌ها انجام می‌شود و اگر حمل و نقل مسافر و بار با سیستم ریلی صورت گیرد، در هزینه مصرف سوخت كاهش چشم‌گیری صورت می ‌گیرد. همچنین باید ناوگان داخلی مترو و اتوبوس را در یك برنامه بلندمدت گسترش دهیم و هوشمند كنیم.

وی خاطرنشان كرد: برای رفتن به سمت سوخت‌های جایگزین مثل گازوئیل و گاز باید سیستم تولید خودرو در کشور دگرگون و متناسب شود. متاسفانه هنوز در CNG سوز كردن خودروها كه تكنولوژی پیچیده‌ای هم ندارد از برنامه عقب هستیم. در كشورهای دیگر حتی روی سوخت‌های GTL و بیودیزل در حال كاركردن هستند، ولی در ایران این پروژه‌ها در حد آزمایشی است.

وی با اشاره به بالا بودن درصد گوگرد موجود در گازوییل كشور اظهار كرد: توجه زیاد به بهبود کیفیت بنزین و فرسودگی و به روز نبودن سیستم پالایشگاهی از جمله دلایل آن است. گازوئیل كم‌گوگرد توزیعی در کشور حاوی ۵۰۰ PPM است كه این رقم در گازوئیل اروپا PPM ۵۰ و حتی در برخی به ۵ PPM می‌رسد.

گفتنی است، طبق آمار منتشر شده اخیر میزان گوگرد موجود در گازوئیل ایران ۱۶ برابر استاندارد جهانی آن برآورد شده است.