کمبود روی به کوتاهی قد می انجامد

عنصر روی از اوایل دهه ۱۹۰۰ به عنوان ماده ای مغذی شناخته شد اولین تحقیقات کمبود روی در انسان مربوط به اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ است که نشان داد تعویق رشد, ضایعات پوستی و نارسایی بلوغ جنسی درنوجوانان پسر ایرانی ومصری مربوط به کمبود روی است

عنصر روی از اوایل دهه ۱۹۰۰ به‌عنوان ماده‌ای مغذی شناخته شد. اولین تحقیقات کمبود روی ‌در انسان مربوط به ‌اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ است که نشان داد تعویق رشد، ضایعات پوستی‌و نارسایی بلوغ جنسی درنوجوانان پسر ایرانی ومصری مربوط به کمبود روی است.

مقدارروی‌دربدن ۵/۱ تا ۵/۲ گرم‌است و بخش ‌اعظم آن در عضلات، استخوان‌ها و کبد تجمع یافته‌وبخش‌کوچکی نیزدر ناخن، پوست ومو یافت می‌شود. عنصرروی دربدن نقش مهمی درساختمان بیش از ۳۰۰ آنزیم داردوکمبود آن می‌تواند اختلالات‌متعددی در متابولیسم وعملکرد ارگان‌ها ایجاد می‌کند.

مکانیسم عمل ریز مغذی روی شامل تأثیر بر سنتزDNA ، سنتز RNA و تقسیم سلولی است و همچنین با هورمون‌های مهم ‌رشد استخوان مانند سوماتومدین C ، استئوکالسین، تستوسترون، هورمون‌های تیروئیدی و انسولین تاثیر متقابل دارد. عنصرروی اساساً به سوخت وساز استخوان مرتبط‌می‌شود بنابراین تاثیر منفی بر رشد ونمو دارد. غلظت روی در استخوان در مقایسه با سایر بافت‌‌ها بسیار بیشتر است. عنصر روی تاثیر ویتامین Dرا درسوخت وساز استخوان از طریق فعال‌سازی سنتر DNAدر سلول‌های استخوانی افزایش می‌دهد. نیاز به عنصر روی در دوران کودکی به علت رشد سریع حیاتی است. دیده شده است که مکمل روی تاثیر مثبتی بر رشد کودکان دچار کوتاه‌ قدی تغذیه‌ای داشته است. از دیگر نقش‌های روی مواردی مانند تولید مثل، سلامت پوست، نموعصبی رفتاری و مقاومت بدن دربرابر ابتلا به بیماری‌ها است.

● عوارض و پیامدهای کمبود روی

کمبود روی در کودکان می‌تواند سرعت رشد را کاهش دهد. همچنین، کمبود روی با تغییراتی در حس بویایی و چشایی همراه است و سبب بی‌اشتهایی و کاهش‌وزن می‌شود. مطالعات متعددی نشان ‌داده ‌است که‌ عنصر روی‌ بر قدرت‌ یادگیری ‌تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای دارد و مشکلاتی در قسمت حافظه و یادگیری در کودکان متولد شده از حیواناتی که دچار کمبود روی بوده‌اند، نشان داده است. کمبود روی در دوران بارداری عوارضی همچون سقط‌‌جنین، نقص عضو مادرزایی، وزن کم ‌در زمان تولد و زایمان دیر یا زودهنگام را به دنبال دارد. به دلیل ‌نقش روی برسیستم ایمنی، کمبود آن، مقاومت در برابر بیماری‌ها را کاهش‌می‌دهد و به ویژه در کودکان موارد ابتلا به بیماری‌های شایع دوران کودکی از جمله بیماری‌های تنفسی واسهالی افزایش می‌یابد. کودکان دچار کمبود روی ‌بیشتر در معرض عفونت‌ها قرار دارند. تاخیر در بلوغ جنسی از دیگر عوارض ‌کمبود روی به ‌شمار می‌رود.

● مقدارمورد نیاز

میزان نیاز روزانه بابرآورد ۴۰درصد جذب روی از غذا براساس جیره غذایی توصیه شده ۱۵ میلی‌گرم و براساس توصیه سازمان بهداشت جهانی وسازمان خوارباروکشاورزی (فائو) روزانه ۵/۵ میلی گرم اعلام شده است.

● منابع غذایی روی

روی درتمام مواد غذایی حیوانی و گیاهی که ‌منبع خوب پروتئین هستند‌، وجوددارد. منابع غنی روی‌عبارتند از: صدف، جگر‌ و انواع گوشت‌ها به ویژه گوشت قرمز‌ (گوشت‌مرغ ‌و ماهی ‌هم حاوی روی هستند اما میزان روی‌ در گوشت‌ قرمز ‌بیشتراست)، تخم‌مرغ، حبوبات مانند لوبیا‌ و عدس، غلات سبوس‌دار، شیر و موادلبنی، انواع مغزها مانند بادام‌زمینی، گردو، بادام و فندق، به طور کلی قابلیت جذب روی‌ از منابع حیوانی بیشتر از منابع گیاهی است و در صورتی‌که قسمت اعظم‌ روی‌ دریافتی از منابع گیاهی است‌ و در صورتی که قسمت اعظم روی دریافتی از منابع گیاهی تامین شود نیاز به این مغذی افزایش می‌یابد. به‌ طور ‌کلی قابلیت‌ جذب روی از گوشت چهار برابر غلات ‌است. فیبر وفیتات از مهم‌ترین عوامل کاهش‌ جذب روی از رژیم غذایی ‌هستند و درصورتی که مقدار ‌کمی ‌پروتئین ‌حیوانی در وعده غذایی وجود داشته ‌باشد، جذب روی از غذا‌های ‌حاوی فیتات افزایش می یابد. میزان جذب روی بسته به وضعیت روی فرد از ۱۵ تا ۴۰ درصد متفاوت است. درافرادی که دچارکمبود روی هستند میزان جذب روی افزایش می یابد. جذب روی در دوران بارداری و شیردهی نیز افزایش می‌یابد.

● روش‌های کنترل کمبود روی

به طورکلی، پیشگیری و کنترل کمبود روی‌ نیز مانند هر ریزمغذی دیگری مستلزم ‌به کارگیری ‌استراتژی‌‌های غنی‌‌سازی موادغذایی، مکمل‌یاری، آموزش‌ تغذیه و اصلاح‌ رفتارهای‌ غذایی ‌می‌باشد. غنی‌سازی موادغذایی ‌عمده از جمله آرد، انواع ‌غلات صبحانه، ماکارونی و غذاهای تجارتی کودک درسایر کشورها به اجرا گذاشته شده‌است. مکمل یاری‌روی درکودکان مبتلا به بیماری‌های ‌اسهالی ‌توصیه ‌شده‌ است. همچنین، مکمل یاری روی به‌ میزان یک‌ میلی‌گرم به ‌ازای هر کیلوگرم ‌وزن بدن‌ در کودکان‌ دچار کمبود ‌روی‌ خفیف‌ توصیه شده است و درموارد کمبود شدید روی، این‌ میزان به روزانه ۳ تا ۴میلی‌گرم روی به ازای هرکیلوگرم وزن بدن افزایش می‌یابد. دربزرگسالان، مصرف طولانی مدت مکمل روی به مقدار بیشتر از ۱۵ میلی گرم در روز توصیه نمی‌شود.

● چیپس و کودکان

امروزه چیپس سیب‌زمینی و چیپس ذرت از تنقلات مورد علاقه بسیاری از کودکان است، البته اسم بچه‌ها بد در رفته ‌است و بزرگسالان هم‌ عاشق این خوراکی‌ها هستند. مصرف تنقلات نه تنها بد نیست بلکه متخصصان تغذیه آن را توصیه می‌کنند، به جای اینکه ‌ما ۳ وعده غذای پرحجم ‌و سنگین ‌را در طول روز نوش‌جان کنیم بهتر است به جای آن، چند وعده غذای کم حجم‌تر اما سالم و مفید درطول روز میل کنیم که شوق ناخنک‌ زدن ‌ما را هم بیشتر کند.

چیپس‌ و ماست موسیر و صدای دلنشین خردشدن قطعات ‌چیپس زیر دندان‌ها دهان هر کسی را آب می‌اندازد. اما این چیپس‌های آماده‌، دارای چربی‌های ترانس‌هستند که این چربی‌ها در دیواره‌ رگ‌ها جمع می‌شوند و گرفتگی رگ‌ها را به وجود می‌آورند. درضمن این چربی‌ها کلسترول بد خون (LDL ) را بالا می‌برند. بهتر است اگر عاشق چیپس هستید و نمی‌توانید از آن دست‌ بکشید، آستین‌ها را بالا بزنید و خودتان در خانه آن را تهیه کنید، در این صورت هم چربی‌های صنعتی را وارد بدن خود نمی‌کنید و هم می‌توانید میزان چربی ‌مصرفی را به دلخواه خودتان تنظیم کنید. اما فکر نکنید خیلی کار سخت وطاقت فرسا‌یی انجام داده‌اید وزود تنبلی، شما را به سراغ سوپرمارکت سر خیابان‌تان بفرستد، چون چیپس اصلا به همین روش خانگی شما برای اولین بار تهیه شد.

● تاریخ چیپس

یک آشپز آمریکایی در شهر نیویورک در سال ۱۸۵۳، یک روز که سیب‌زمینی سرخ کرده خود را به مشتری‌اش عرضه‌کرد با اعتراض او روبه‌رو شد. مشتری او چون برش‌های سیب‌زمینی خیلی ضخیم بود‌، سیب‌زمینی‌ سرخ کرده را نپسندید. این آشپز از آن پس تصمیم گرفت برش‌های بسیار نازک در سیب‌زمینی ایجاد کند و سپس آن را در روغن سرخ‌ کند و به این شکل اولین چیپس ساخته ‌شد و طرفداران خاص خودش را پیدا کرد. این چیپس‌های اولیه هیچ‌ طعمی نداشت و حتی نمک هم‌ به آن اضافه نمی‌شد. بعدها کارخانه‌های گوناگون چیپس‌هایی با طعم‌های مختلف پیاز، پنیر و سرکه نمکی تهیه کردندو ادویه‌های متفاوت رابه‌آن افزودند. چیپس‌های خاصی به نام (pnngles) در بازار وجود دارد که همگی هم‌شکل و هم‌اندازه‌اند. برای تهیه این چیپس‌ها سیب‌زمینی را به شکل خمیر فشرده درمی‌آورند و سپس در قطعات هم شکل و اندازه برش داده و سرخ می‌کنند.

● با استعدادها و بی‌استعدادها

شاید شما‌ هم متوجه شده باشید ‌بعضی افراد هر قدر هم چیپس و تنقلات مصرف‌ می‌کنند چاق نمی‌شوند، اما بعضی دیگر حتی اگر آب‌ هم بخورند چاق می‌شوند، دانشمندان آمریکایی دریافتند که این افراد با وجود اینکه همه نوع غذا و شکلات و چیپس می‌خورند سطح کلسترول خون‌شان افزایش نمی‌یابد و این مطلب به خصوصیات ژنتیکی این افراد مربوط می‌شود. به هر حال بعضی افراد که این خصوصیات ژنتیکی را ندارند، باید دقت بیشتری در تغذیه خود بکنند. اگر شما از رژیم غذایی خاصی پیروی می‌کنید و کنار گذاشتن تنقلات برایتان بسیار دشوار است اصلا لازم نیست یکباره آنها را کنار بگذارید. برای مثال می‌توانید یک‌ بسته چیپس را در طول سه روز مصرف کنید و هربار فقط به خودتان اجازه دهید یک‌سوم آن‌را میل کنید.

همچنین چیپس‌های بدون چربی هم در بازار است که می‌توانید از آنها استفاده کنید. هر ۲۰ عدد چیپس چربی‌دار معمولی ۲۲۰ کالری انرژی دارد که اگر شما یک ساعت با سرعت متوسط پیاده‌روی کنید ۳۰۰ کالری انرژی مصرف می‌کنید، پس حدودا برای از دست دادن این کالری‌های اضافی باید یک ساعت پیاده‌روی کنیم، اما آیا ما این کاررا انجام می‌دهیم؟