مرگِ بی صدا همچنان جان می گیرد

عددها هر سال بزرگ تر می شود, آمارها سال به سال رشد می کند, نمودارهای مرگ و میر هر سال مثل دندانه های شکسته یک شانه بالا و پایین می شود چون هنوز مردم ایران دچار گازگرفتگی می شوند و اسم شان باز هم در فهرست قربانیان گاز منواکسیدکربن قرار می گیرد

عددها هر سال بزرگ‌تر می‌شود، آمارها سال به سال رشد می‌کند، نمودارهای مرگ و میر هر سال مثل دندانه‌های شکسته یک شانه بالا و پایین می‌شود چون هنوز مردم ایران دچار گازگرفتگی می‌شوند و اسم‌شان باز هم در فهرست قربانیان گاز منواکسیدکربن قرار می‌گیرد.

مرگ بی‌درد آرزوی خیلی‌هاست، مسموم شدگان با گاز منواکسیدکربن اگر آرزوی این مرگ را داشته باشند به خواسته‌شان می‌رسند چون همه چیز آن قدر سریع اتفاق می‌افتد که جای آه و ناله باقی نمی‌گذارد.

اما اگر منواکسیدکربن ناقص عمل کند، فرد مسموم شده نه در حین مسمومیت که تا پایان عمر از درد به خود می‌پیچد.

منواکسیدکربن گازی است کشنده، اما این آدم‌ها هستند که با بازی مرگبارشان با وسایل گرمازا یا ساخت خانه‌های ناامن، این گاز را تولید می‌کنند و در کمین جانشان می‌نشانند.

آمارهای سازمان پزشکی قانونی وحشت‌آور است، این آمارها سال به سال رشد می‌کند و در ماه‌های سرد سال اوج می‌گیرد، معمولا هم تهران رکورددار مرگ و میر است. پزشکی قانونی در سال ۹۰ نموداری را رسم کرد که نشان می‌داد آمار گازگرفتگی در استان‌های کشور چه قدر است.

در این نمودار تهران، بلندترین ستون را از آن خود کرد چون از مجموع ۸۴۵ فرد فوت شده، ۲۴۷ نفر ساکن تهران بوده‌اند.

البته سال قبل از آن یعنی سال ۸۹ تعداد کشته‌ها کمتر از این بود. در این سال در کل استان‌ها ۶۶۱ نفر مرگ با گاز منواکسیدکربن را تجربه کردند که ۱۸۷ نفرشان تهرانی بودند؛ یعنی رشدی ۳۲ درصدی درتعداد کشته شده‌ها که دست‌کمی از فاجعه ندارد.

● ماه پرخطر، استان آسیب‌پذیر

منواکسیدکربن ما را یاد زمستان و روزهای سرد می‌اندازد؛ همان روزهایی که آدم‌های یخ‌زده از سرما شعله بخاری را تا آخر بالا می‌کشند و در حالی که مچاله شده‌اند تن‌شان را به تن گرم بخاری می‌چسبانند و برای این‌که از روزنه‌ای بادی نیاید همه درزها را می‌گیرند.

با این‌که تهران زمستان‌های خیلی سردی ندارد اما بخاری‌ها جان آدم‌های بیشتری در این استان را می‌گیرد. می‌شود رقم بالای مرگ و میر در پایتخت را به جمعیت زیاد آن و تراکم بالایش ربط داد اما بی‌شک رعایت نکردن اصول ایمنی در تهران نیز مزید بر علت است.

پس از تهران، البرز بیشترین کشته با گاز منواکسیدکربن را دارد و پس از آن آذربایجان شرقی با ۷۱ کشته در سال ۹۰، استان‌های فارس (۵۰ کشته) و قزوین (۲۸ کشته) نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. درست برعکس استان‌های بوشهر، خراسان جنوبی، ایلام، سمنان، قم، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان و هرمزگان که در سال ۹۰ یا آمار کشته‌هایشان صفر بوده یا رقمی کوچک‌تر از ۱۰ قربانی.

ماه‌های سال هم بر تعداد کشته‌های گاز منواکسیدکربن اثر می‌گذارد به طوری که نمودار مقایسه مسمومیت با این گاز در ۱۲ ماه سال ۸۹ نشان می‌دهد که بیشتر مرگ و میرها در بهمن اتفاق می‌افتد و ماه‌های دی و اسفند در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

مرگ و میر در ماه‌های سرد توجیه‌شدنی است اما عجیب این است که در ماه‌های گرم سال حتی در اوج گرمای تیر و مرداد نیز عده‌ای قربانی گاز منواکسیدکربن می‌شوند، به طوری که نمودار سال ۸۹ نشان می‌دهد در سه ماه تابستان ۴۴ نفر به این طریق مرده‌اند.

● مردان بیشتر می‌میرند

همان طور که زنان سن امید به زندگی شان بیشتر از مردان است به همان نسبت نیز کمتر قربانی گاز منواکسیدکربن می‌شوند، به چه دلیل معلوم نیست، ولی زن‌ها کمتر قربانی گازگرفتگی می‌شوند.

آمارهای پزشکی قانونی نشان می‌دهد مردها همواره بیشتر از زنان قربانی گاز مسموم کننده CO۲ می‌شوند به طوری که در سال ۹۰، ۲۲۷ زن در مقابل ۶۱۸ مرد در کل کشور به این طریق مرگ را تجربه کرده‌اند. رشد مرگ و میر مردان نیز بیشتر از زنان است چون در سال ۸۹، تعداد زنان فوت شده ۱۷۷ نفر بود که در سال بعد به رقم ۲۲۷ نفر افزایش یافت و مردان که در سال ۸۹، ۴۸۴ قربانی داده بودند تعدادشان در سال ۹۰ به ۶۱۸ نفر رسید.

● مرگ به خاطر هیچ

گاز منواکسیدکربن تا به حال خانواده‌های زیادی را داغدار کرده و بعید نیست با وجود هشدارهای فراوان، سال به سال بر تعداد خانواده‌های داغدار اضافه شود. پرونده‌های مرگ قربانیان احتراق ناقص سوخت را که بازخوانی می‌کنی ته آن چیزی نیست جز بی‌احتیاطی و زندگی ناامن.

گفته می‌شود از زمانی که یارانه‌های سوخت حذف شد مردم برای این‌که در هزینه‌های گاز و نفت صرفه‌جویی کنند بیشتر از قبل روزنه‌های خانه‌هایشان را با پارچه و درزگیر گرفتند و راه ورود اکسیژن به خانه را بیشتر سد کردند.

با این‌که مردم به‌زعم خودشان با این روش به صرفه‌جویی در هزینه‌ها رو آوردند اما مثل هر سال باز هم از دودکش‌های غیراستاندارد و وسایل گازسوز بدون دودکش استفاده کردند و با این‌که خطرات این کار را شنیده بودند باز مرتکب اشتباه شدند.

حتی بعضی‌ها در این میان دست به ابتکار عمل نیز زدند و با روشی که فکر می‌کردند خلاقانه است از شعله‌های اجاق گاز و پلوپز برای گرم کردن خانه استفاده کردند، غافل از این‌که اگر این وسایل برای گرم کردن خانه مناسب بود دیگر هیچ وقت بخاری و انواع وسایل گرمازا اختراع نمی‌شد.

اما بعضی از قربانیان گازمنواکسیدکربن بیگناه به خواب ابدی رفتند چون آنها نه از آن دست افرادی بودند که خانه را با پلوپز گرم کنند و نه از آن دست آدم‌هایی که به نصب صحیح دودکش و لوله بخاری بی‌اعتنا هستند.

کارشناسان آتش‌نشانی می‌گویند علت اصلی مرگ مردم با گاز منواکسیدکربن این است که دودکش‌های ساختمان‌های مسکونی هنگام ساخت خانه به درستی پیش‌بینی نشده است.

به گفته آنها انتهای هر دودکش باید حداقل یک متر از سطح بام و حداقل یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته باشد و کلاهکش حتما به شکل H باشد در حالی که این نکات در بیشتر ساختمان‌ها رعایت نمی‌شود و سبب می‌شود تا عملکرد دودکش معکوس شود و محصولات ناشی از احتراق به داخل فضای خانه پس بزند.

در این میان استفاده نادرست از پنجره‌های دوجداره نیز عاملی برای بروز خطر شناخته می‌شود یعنی ساختمان‌هایی که از پنجره دوجداره فقط واژه‌ای برای پز دادن و بزرگ‌نمایی دارد، بدون آن‌که به سیستم تامین هوا مجهز باشد.

در ساختمانی که پنجره‌هایش دوجداره است باید دریچه تامین هوای تازه وجود داشته باشد همچنین در این ساختمان‌ها باید از وسایل حرارتی خاص استفاده شود که اکسیژن مورد نیازش را از طریق این دریچه و از فضای بیرون خانه تامین ‌کند.

اما کمتر مهندس ناظری پیدا می‌شود که به این نکته در حین ساختمان‌سازی توجه کند و کمتر خانه‌ای در بین ۱۶ میلیون واحد مسکونی در سراسر کشور وجود دارد که سیستم دودکش و تهویه هوای آن بی‌ایراد باشد.

همین است که هر سال آمار کشته‌های مسمومیت با گاز منواکسیدکربن بیشتر از سال قبل می‌شود و همین است که روزهای سرد حتی روزهایی با گرمای بالای ۴۰ درجه در کشور یادآور مرگ عزیزانی است که از خواب به خوابی ابدی می‌روند و قامت بی جانشان یک چوب‌خط دیگر به چوب‌خط کشته‌های کشوری گاز منواکسیدکربن اضافه می‌کند.

● منواکسیدکربن چیست و چه می‌کند؟

سردرد، سرگیجه، تهوع، استفراغ، درد شکم، بیهوشی، تشنج و سرانجام اغما؛ گاز منواکسیدکربن که در فضا پخش شود کار از سردرد شروع می‌شود و به اغما می‌رسد.

منواکسیدکربن گازی بی‌رنگ و بی‌بو است و از سوختن ناقص نفت و گاز در محیط‌های دربسته و بی‌اکسیژن به‌وجود می‌آید. اگر در یک مکان، آبگرمکن یا بخاری‌های فرسوده وجود داشته باشد یا وسایل گرمازایی موجود باشد که نقص فنی دارد و دودکش آن مشکل‌دار است، تولید گاز منواکسیدکربن حتمی است. عمل سوختن زمانی کامل است که در فضا اکسیژن کافی وجود داشته باشد.

وسایل گرمازا طوری طراحی شده که هوای مورد نیازشان باید از محیط تامین شود و گاز‌های ناشی از سوختن نفت یا گاز (مثل گاز کربنیک و منواکسیدکربن) باید در خارج از محیط تخلیه شود.

در وسایل گرمازا در صورتی که دودکش بدون نقص باشد عمل تهویه دود بخوبی انجام می‌شود، اما در وسایلی که شعله باز یا دودکش ناقص دارد تخلیه گازهای حاصل از سوختن در فضا پخش می‌شود که این وضع در مکان‌هایی که تمام منافذ آن بسته شده است تشدید می‌شود.

منواکسیدکربن مسموم‌کننده است چون این گاز ۲۵۰ برابر بیشتر از اکسیژن تمایل به ترکیب با هموگلوبین خون دارد، به این ترتیب که با بالا رفتن درصد گاز منواکسیدکربن در فضا، اکسیژن‌رسانی به بافت‌های مختلف بدن بویژه مغز و قلب مختل می‌شود و ایجاد مسمومیت می‌کند.

مسمومیت با گاز منواکسیدکربن معمولا کشنده است اما کسانی که بعد از مسمومیت، زنده می‌مانند تا مدت‌ها از عوارض این مسمومیت همچون نقص سیستم عصبی و روانی همچون فلج عضوی یا اختلال قوای مغزی رنج می‌برند.

مریم خباز