همسایه باران

بررسی مجموعه شعر از جنس باران سروده رضا اسماعیلی

مجموعه شعر «از جنس باران» سروده شاعر و نویسنده متعهد و انقلابی کشورمان رضا اسماعیلی متولد (۱۳۳۶) از تهران است. این مجموعه که دربرگیرنده ۵۰ قطعه شعر و در قالب های غزل، مثنوی، چهارپاره و رباعی است به رهبر فقید انقلاب، امام خمینی(ره) تقدیم شده است.

«از جنس باران» با شمارگان ۳۰۰۰ نسخه و در ۹۶ صفحه توسط موسسه چاپ و نشر عروج به تمامی دوستداران و محبان ولایت و رهبری پیشکش شده است.

رضا اسماعیلی چهره آشنای ادبیات و شعر انقلاب پیش از این مجموعه ادبی، «صد خاطره، صدکلام» را نیز به پیشگاه ملکوتی امام فرزانه انقلاب تقدیم نموده بود و در عاشقانه های سرخ هم که شامل آخرین سروده های حماسی این شاعر متعهد و پرکار است به موضوع فرهنگ ایثار و مقاومت در جریان دفاع مقدس پرداخته است.

اشعاری که در مجموعه «از جنس باران» گردآوری شده است به دو گروه تقسیم می شوند: یک بخش اشعاری است که قبل از ارتحال امام(ره) سروده شده و در آنها مقاطع حساس تاریخی بازنمایی شده اند و بخش دوم اشعاری است که پس از ارتحال ایشان سروده شده و بیان کننده تأثیر و تألم جانگدازی است که ارتحال امام(ره) بر قلب آحاد مردم وارد آورد.

قالب های مورد استفاده در این کتاب علاوه بر قالب های نیمایی و سپید، قالب های غزل، مثنوی، چهارپاره، رباعی و دوبیتی است البته در قالب های کلاسیک تلاش شده زبان، امروزین و معاصر باشد و به اصطلاح اشعار به سبک و سیاق نئوکلاسیک هستند. در این اشعار تلاش شده ابعاد مختلف شخصیت حضرت امام خمینی(ره) مورد واکاوی و موشکافی ادبی قرار گیرد. از جمله آن صفات و ابعاد: ساده زیستی، مردم باوری، اعتقاد به مردم سالاری دینی، دینی، اعتماد به نفس و خودباوری، پایمردی در راه هدف، فضیلت های انسانی، تقوا و خلوص نیت است که البته تمام اینها فقط گوشه ای از ابعاد شخصیتی حضرت امام(ره) است.

در مقدمه ای بسیار باشکوه و موجز اسماعیلی چنین آورده است: سخن گفتن از مردمی که روزگار از درک حضور او به خود می بالد، کار آسانی نیست، مردمی که دست تاریخ معاصر، به ارتفاع فهم او نمی رسد و زبان زمین از تکلم کرامات او عاجز و از وصف او ناتوان است! به راستی آن «مرد» که بود؟! مردی که با آمدنش، بار دیگر خودکامگان شب پرست برآشفتند و دژخیمان آدمی خوار کینه اش را به دل گرفتند، تفنگ ها- خشماگین- برای تیر باران نامش به تکاپو افتادند!!

او روح خدا در کالبد زمان بود. مردی زلال و آفتابی که یک روز از مشرق حقیقت طلوع کرد، خواب بت های زمانه را برآشفت و در گوش اسیران شب، صلای «رهایی» سر داد.

... مردی آمد، مردی از جنس آسمان، با ردایی نورانی و قفس ها فرو ریخت، ناگهان آسمان پر از صدای روشن بال پرندگان شد. مردی آمد، از جنس باران، از سمت لبخند رنگین کمان و ما قطره قطره به «دریا» پیوستیم و «دریا» شدیم:

آمد از لبخند باران، آمد از اشراق رود

مردی از آیینه روشن تر صداقت تاروپود

کیست این؟ یک شمس دیگر، وارث تیغ و غزل

کیست این؟ یک روح شرقی، وارث عشق و سرود

از جمله غزلیات این دفتر «امام آینه ها»، «خطبه های بهار»، «زمزمه ی خوبی ها»، «قیام پنجره ها» و «روح سبز باران است!

غزل «روح بستر باران» غزلی است که عمر آن با عمر انقلاب برابری می کند و اولین شعری است که اسماعیلی برای امام(ره) سروده است. چنانچه در توضیح آن آورده است: تعلق خاطر من به این غزل به خاطر تداعی خاطراتی است که از آن روزهای سبز دارم روزهایی که من جوانی ۱۸ ساله بودم و برای اولین بار طعم شیرین وحدت، همدلی و یکی شدن را چشیدم. این غزل یادگار روزهای خوب پیروزی است. روزهای «مرگ بر شاه»، روزهای «درود بر خمینی» و روزهای «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»

مطلع غزل چنین است، و در پایان چنین نغمه سرایی می کند:

و در پایان چنین نغمه سرایی می کند:

تو روح عشق و ایمانی خمینی

طلوع فجر قرآنی خمینی

تو نخل سبز نخلستان خونی

حماسه ساز دورانی خمینی

تو گلخند شفق بر عرصه خاک

تو خورشید فروزانی خمینی

همین یک جمله کوتاه و گویا

به وصفت بس، تو انسانی خمینی

بخش دوم سروده های این مجموعه شامل مثنوی هایی از جمله «نسیم دست های آن پدر کو؟!»، «یاد باد آن روزگاران یاد باد» و «غروب و بغضی سرخ...» است.

مثنوی های این مجموعه نیز همچون دیگر سروده های آن سرشار از درک و احساس و بینش عمیق مذهبی و انقلابی اسماعیلی است که در قالب الفاظ و عبارات و تصاویری بسیار موزون، لطیف و هماهنگ به رشته نظم درآمده است.

اندیشه و آگاهی عمیق و جامع او به مسایل اجتماعی و فرهنگی و مذهبی به اشعارش روحی اجتماعی- مذهبی بخشیده است. از طرفی زبان نرم و لطیف شعر او به دور از دشواری ها و پیچیدگی های لفظی و معنایی مجموعه ای منسجم و پخته و ارزشمند پدید آورده است.

چهارپاره های این دفتر با عناوین «نماز امام»، «مهر وطن» و «همسایه ی باران» در حوزه شعر نوجوان قرار می گیرد. در این سروده ها اسماعیلی با سادگی و شیوایی خاصی به بیان اخلاق و فضایل امام خمینی(ره) پرداخته است و بهترین و جامع ترین الگوی اخلاقی و رفتاری را به نوجوانان و نونهالان وطن اسلامیمان معرفی می کند. چهارپاره های او که سرشار از عطر و بوی ایمان و وارستگی امام خمینی است بهترین معرف و بازگوکننده فضایل و ویژگی های آن امام همام است. چنانچه در سروده «نماز امام» با زیبایی هر چه تمام تر سیره عملی ایشان را چنین بازگو می کند:

...

از باغ نماز او فرشته

گل های سپید نور می چید

در آبی آسمان قلبش

خورشید خلوص می درخشید

هنگام قنوت لانه می ساخت

بر شاخه ی دست او، کبوتر

تا بود، زمین و آسمان بود

از یاس نماز او، معطر

روزی که از این جهان سفر کرد

در حال نماز و راز بود او

با بال نماز، پر زد و رفت

تا باغ بهشت، چون پرستو

بخش پایانی این دفتر نیز شامل نو سروده هایی با عناوین «ای باور سپید...!»، «ای شمایان که بی شمارانید»، «بر سفره ی سخاوت خورشید» و «سند سرخ پیروزی» است که به حضرت امام(ره) و شهدای انقلاب تقدیم شده است.

رضا اسماعیلی در سروده های پایانی دفترش که در قالب مثنوی سروده است با ترکیبی از واژگان پربسامدی همچون: «ایمان، عشق، قیام، پیروزی و رسالت» به مضمون و محتوای کلامش سبک و سیاق خاصی بخشیده است، از این رو می توان اشعار او را با عنوان اشعار وطنی معرفی نمود.

سروده های این دفترکه مشحون از عشق و ارادت و دلدادگی این شاعر وارسته و فرهیخته نسبت به پیر عارفان و مقتدای عابدان، امام خمینی(ره) است در عین سادگی، فصاحت و لطافت دایره المعارفی از فرهنگ دینی و اسلامی برگرفته از سیره عملی و اجتماعی- فرهنگی امام خمینی(ره) است که می تواند چونان چلچراغی برای نسل سوم انقلاب، در مسیر شناخت آموزه های تعالی بخش و ارزش ها و باورهای دینی و اسلامی روشنایی بخش بوده و هدایتگر رهپویگان این مسیر باشد.

فهیمه بافنده