نسل طلایی

فوتبال پر از لحظه های بزرگ است, لحظه هایی مانند همان سال ۹۶ و فداکاری علی دایی که با سر شکسته برای تیم ملی بازی می کند و اوج فداکاری را به همه نشان می دهد

من از صدای بازی ایران و کره در مرحله صداگذاری فیلم آینه استفاده کردم. فکر می کنم جام ۹۶ و مخصوصاً این بازی واقعاً پر از نکته و خاطره بود. چند نکته از این بازی و یک بازی دیگر یادم مانده که هیچ وقت نمی توانم فراموشش کنم. وقتی ما در آن سال موفق شدیم کره را شکست دهیم سرمربی آنها با چشمانی پر از اشک بازی را نگاه می کرد و با اضافه شدن گل های ما تقریباً از ناراحتی اشک می ریخت. در مقابل شادی بازیکنان خودمان یادم می آید که از لذت صعود جشن گرفته بودند و با هیجان فراوان بابت شکست کره شاد بودند. چندین و چند سال قبل از این خاطره من در بندرعباس بودم و از تلویزیون جام جهانی ۹۰ را تماشا می کردم.

ایتالیای میزبان در اوج شکست خورده بود و در کشور خودش از رسیدن به فینال بازمانده بود. در تصویر تلویزیون پلانی را می دیدم که در آن یک دختر و پسر ایتالیایی سرشان را روی شانه های هم گذاشته بودند و با تمام احساس از شکست تیم کشورشان گریه می کردند. پلان ثابت بود تا اینکه دوربین بدون اینکه کاتی صورت بگیرد با حرکت ZoomBack به عقب رفت و وقتی اندازه تصویر باز و بازتر و تبدیل به Long شد ورزشگاهی خالی از تماشاگر را دیدیم و دختر و پسر هم تنها در این شرایط اشک می ریختند.

این موضوع همیشه در ذهن من بود و در نهایت ختم شد به اینکه من فیلم آفساید را بسازم. وقتی می خواستم آفساید را بسازم حتی تصمیم گرفته بودم در پلان آخر فیلم دختری را نشان دهم که در پایان بازی تنها در استادیوم روی سکوها نشسته که بعدها از این تصمیم منصرف شدم. وقتی به شادی بازیکنانمان فکر می کنم و در مقابل گریه دختر و پسر ایتالیایی یادم می آید به این نتیجه می رسم که این دقیقاً اوج فوتبال است و اوج جذابیت های این ورزش بزرگ. فکرش را بکنید تماشاگر این ورزش لحظه ای از ناراحتی اینکه تیمش عقب افتاده استرس وجودش را فرا می گیرد و در لحظه ای تیم محبوبش نتیجه شکست را جبران می کند و آن وضع به خنده و شادی فراوان تبدیل می شود و این مساله ای است که خیلی ارزش دارد.

فوتبال پر از لحظه های بزرگ است، لحظه هایی مانند همان سال ۹۶ و فداکاری علی دایی که با سر شکسته برای تیم ملی بازی می کند و اوج فداکاری را به همه نشان می دهد. این فقط بخشی از جذابیت های فوتبال است. حتی حواشی تمام نشدنی این ورزش هم پر از نکته و نشانه است. بعضی مواقع به این نتیجه می رسم که دیدن یک مسابقه فوتبال از تلویزیون واقعاً جذابیت بیشتری نسبت به دیدن بازی از نزدیک و در ورزشگاه را دارد. یک ورزشگاه ممکن است پر از دوربین باشد که تمام لحظات خاطره انگیز فوتبال را ثبت می کنند و همان حاشیه ها دیدنش لذت زیادی دارد.

در فیلم آینه هم با کودکی روبه رو هستیم که در درگیر جامعه دوشخصیتی شده و همه اطرافیانش هم می خواهند او نیز مانند سایرین دوشخصیتی باشد. در مرحله صداگذاری و پس از آن میکس کاری کردم که در مواقعی که کودک نقش بازی می کند در صدای فیلم خبرهای خوبی از فوتبال نمی شنویم. اما وقتی او می خواهد در قالب شخصیت خودش باشد و نقش بازی نکند خبرهای خوبی هم از فوتبال به گوشتان می خورد که پیروزی ایران مقابل کره در جام ملت های ۹۶ شامل این خبر خوب می شود.

فکر می کنم تیمی که در سال ۹۶ و در جام ملت های آسیا حضور داشت، تیمی فوق العاده بود. آنها نسل درخشانی بودند که در نهایت به جام جهانی ۹۸ فرانسه هم صعود کردند. در آن نسل بازیکنان خیلی موفقی حاضر بودند که لحظات خاطره انگیزی هم برای طرفداران فوتبال در ایران رقم زدند. فکر نمی کنم شکست ما مقابل عربستان در ۹۶ خیلی تاسف انگیز قلمداد شود چون این نسلی بود که لحظات مهم دیگری را هم تجربه کرد.

سینمای من اجتماعی است و این موضوع به کودکی من برمی گردد. من در محله پایینی زندگی می کردم و برای درآوردن خرج تحصیلم مجبور به کار کردن بودم. نقاشی می کردم و وقتی به ورزشگاه آزادی می رفتم در ورزشگاه به مردم آب می فروختم. من حتی فوتبال هم بازی می کردم و پستم هم دروازه بان بود. عشق من به فوتبال از همان موقع شروع شده بودم. وقتی در سال های بعد محدودیت ها را دیدم و وقتی دیدم که فقط ۵۰ درصد مردم می توانند در غم ها و شادی های فوتبال شان سهیم باشند خیلی برایم دردآور بود. هر چند که من هم همواره در محدودیت فیلم ساختم.

جعفر پناهی فیلمساز معتبر ایران در عرصه های بین المللی جوایز معتبری را تاکنون کسب کرده است؛ از دوربین طلایی کن تا شیر طلایی ونیز و از پلنگ طلایی لوکارنو تا خرس نقره ای برلین که سال ها منتظر بردنش بودیم. پناهی که علاقه زیادی به فوتبال دارد با ساخت آفساید تبدیل به چهره ای خبرساز شد، هر چند که فیلم او هرگز در ایران اجازه اکران عمومی را دریافت نکرد و در عوض بسیاری از کمپانی های معتبر در دنیا امتیاز پخش فیلم او را خریدند و حتی چندی پیش هم فیلم او در امریکا با استقبال خوبی روبه رو شد و از فروش خوبی هم برخوردار بود

جعفر پناهی