شنبه, ۱ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 20 April, 2024
علم و علم آموزی در سیره نبوی (ص)
رسول اکرم (ص) در حدیثی میفرمایند: اطلبوا العلم من المهد الی اللحد یعنی در همه عمر، از گهواره تا گور در جستجو و طلب علم باشید؛ یعنی علم فصل و زمان معینی ندارد، در هر زمانی باید از این فرصت استفاده کرد. فردوسی اشاره به همین حدیث میکند و میگوید:
به گفتار پیغمبر راستگوی
ز گهواره تا گور دانش بجوی
همانطوری که حدیث اول از لحاظ افراد و از لحاظ جنس و صنف و طبقه اختصاص و محدودیت را برداشت و این فریضه را از آن نظر تعمیم داد، این حدیث از لحاظ وقت و زمان توسعه و تعمیم میدهد. ممکن است فریضه و تکلیفی از لحاظ زمان محدودیت داشته باشد و نشود هر زمانی به آن پرداخت. مثلا روزههای واجب، وقت و زمانش معین است و آن ماه مبارک رمضان است و حتی نمازهای واجب در ساعات معینی از شب نه روز باید انجام گیرد و یا مثلا موسم حج ماه ذیالحجه است. ولی فریضه علم محدود به هیچ زمانی و هیچ سن و سالی نیست و اگر وقت روزه ماه رمضان و وقت حج، ماه ذیالحجه و وقت نماز ظهر مثلا از ظهر تا نزدیک غروب است، وقت تحصیل علم از گهواره تا گور است.
در حدیثی دیگر میفرمایند: اطلبوا العلم ولو بالصین یعنی علم را جستجو و تحصیل کنید و به دست آورید ولو در چین. ولو اینکه مستلزم این باشد که به دورترین نقاط جهان مانند چین سفر کنید. ظاهرا علت اینکه نام چین برده شده است این باشد که در آن روز از چین به عنوان دورترین نقاط جهان که مردم آن روز میتوانستند به آنجاها بروند نام برده میشده و یا علت این است که در آن زمان چین به عنوان یک مهد علمی و صنعتی معروف بوده است. این حدیث میگوید تحصیل علم، جا و مکان معین ندارد، همانطوری که وقت و زمان معین هم ندارد. یک سلسله احادیث داریم در باب فضل مهاجرت و مسافرت برای علم به نقاط دوردست و حتی آیه کریمه "و من یخرج من بیته مهاجرا الی الله و رسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی الله" به مهاجرت و مسافرت در طلب علم تفسیر شده است. در یکی از احادیث معتبر، وارد شده: "لو علمتم مافی طلب العلم لطلبتموه و لو سبفک المهج و خوض التجج" یعنی اگر میدانستید در نتیجه طلب و تحصیل علم به چه سعادتهایی میرسید، به دنبال آن میرفتید ولو به اینکه خون شما در این راه ریخته شود و یا مستلزم این باشد که به دریاها وارد شوید و اقیانوسها بپیمایید.
رسول اکرم (ص) در حدیثی دیگر میفرمایند: "کلمه الحکمه ضاله المومن فحیث وجدها فهوا حق بها" یعنی حکمت گمشده مومن است و هرکس که چیزی گم کرده آن را در هر نقطه که پیدا کند معطل نمیشود و برمیدارد. "حکمت" یعنی سخن و مطلب محکم و متقن و منطقی و درست، یعنی دریافت حقیقت. هر قانون و قاعدهای که با حقیقت وفق دهد و ساخته وهم و تخیلات نباشد "حکمت" است. علی (ع) میفرماید: "الحکمه ضاله المومن فاطلبوها ولو عند المشرک تکونوا احق بها و اهله" یعنی حکمت گمشده مومن است پس آن را بجویید و بیابید هرچند در نزد یک نفر مشرک باشد. شما که مومن هستید به آن علم و حکمت سزاوارترید و شایسته آن میباشید. باز هم از این تعبیرات زیاد داریم. خلاصه همه اینها، این است که در فراگرفتن علم، یگانه شرط این است که آن علم درست و صحیح و مطابق با واقع و حقیقت باشد، شما به آن کسی که علم و حکمت را از او فرا میگیرید کار نداشته باشید.
واقعا این خود یک معمایی است که چرا بین مسلمانان این وظیفه عمومی متروک شد و فریضه شناخته نشد، چرا این دستورها اجرا نشد. البته نه هیچ زمان، زیرا که اسلام یک نهضت علمی و فرهنگی عظیم کمنظیری در جهان به وجود آورد و قرنها پرچمدار علم و فرهنگ و تمدن بشریت بود و این نهضت مدیون فرمانی بود که اسلام درباره علم صادر کرد. چگونه ممکن است دینی که اولین آیه نازل بر پیغمبرش با خواندن و نوشتن و قلم و علم و تعلم آغاز میگردد: "اقرا باسم ربک الذی خلق. خلق الانسان من علق. اقرا و ربک الاکرم. الذی علم بالقلم. علم الانسان مالم یعلم" دینی که اصل اولش توحید است و در آن اصل، تقلید و تعبد را به هیچوجه جایز نمیداند و تحقیق و تجسس را لازم میشمارد؛ چنین دینی تمدن و فرهنگ و نهضت علمی به وجود نیاورد؟! ولی در عین حال وقتی که انسان به آن دستورها و فرمانها مینگرد میبیند مخصوصا در قرون اخیر خیلی متروک مانده که نتیجهاش همین است که میبینیم.
علی محمدی تودشکی
استاد دانشگاه
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران اسرائیل اصفهان انفجار ایران و اسرائیل استان اصفهان حمله ایران به اسرائیل حسین امیرعبداللهیان سفر استانی ارتش جمهوری اسلامی ایران وعده صادق دولت سیزدهم
فراجا طرح نور پلیس سیل تهران هواشناسی قتل فضای مجازی قوه قضاییه سیلاب شهرداری تهران سازمان هواشناسی
بانک مرکزی قیمت خودرو بنزین فرودگاه قیمت طلا دولت خودرو بازار خودرو قیمت دلار ایران خودرو حقوق بازنشستگان قیمت سکه
تلویزیون سینمای ایران احسان علیخانی کتاب دفاع مقدس موسیقی تئاتر
اینترنت
رژیم صهیونیستی فلسطین غزه آمریکا عراق جنگ غزه روسیه سازمان ملل امیرعبداللهیان عملیات وعده صادق چین اسراییل
استقلال فوتبال شمس آذر قزوین پرسپولیس باشگاه استقلال لیگ برتر صنعت نفت آبادان لیگ قهرمانان اروپا بازی بارسلونا تراکتور لیگ برتر فوتبال ایران
هوش مصنوعی گوگل ناسا فناوری سامسونگ تلگرام اپل وزیر ارتباطات عیسی زارع پور
خواب گیاهان دارویی