جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

چقدر درباره خودتان اطلاعات دارید


چقدر درباره خودتان اطلاعات دارید

خودآگاهی یعنی توانایی شناخت خود و آگاهی از نقاط ضعف و قوت, خواسته ها, ترس ها, رغبت ها و تمایلات خود, این توانایی به ما کمک می کند تصویر واقع بینانه ای از خود داشته باشیم و حقوق و مسئولیت هایمان را بهتر بشناسیم

خودآگاهی یعنی توانایی شناخت خود و آگاهی از نقاط ضعف و قوت، خواسته ها، ترس ها، رغبت ها و تمایلات خود، این توانایی به ما کمک می کند تصویر واقع بینانه ای از خود داشته باشیم و حقوق و مسئولیت هایمان را بهتر بشناسیم. توانایی خودآگاهی را شاید بتوان زیربنایی ترین توانایی از سری دهگانه مهارت های زندگی به شمار آورد.

رشد خودآگاهی به فرد کمک می کند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این معمولاً پیش شرط و شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و همدلانه است. توانایی خودآگاهی اجزایی دارد ازجمله:آگاهی از نقاط قوت، آگاهی از نقاط ضعف، تصویر خود واقع بینانه، آگاهی از حقوق و مسئولیت ها، توضیح ارزش ها و انگیزش برای شناخت.

هریک از موفقیت هایی را در زندگی کسب کرده ایم که ناشی از توانایی ها و استعدادهایمان است که آجرهای ساختمان اعتماد به نفس ما را تشکیل می دهد اعتماد به نفس هم مانند خودپنداره و عزت نفس در تعاملات اجتماعی شکل می گیرد.

کسب مهارت خودآگاهی، نقش مهمی در سلامت و بهداشت روان ما دارد. اولین جزء خودآگاهی، شناخت ویژگی ها و صفات خویش است. یک قسمت بااهمیت از نحوه نگریستن به خودمان عبارت است از ارزیابی مثبت و منفی درباره خودمان. این نحوه نگرش به خود، عزت نفس ما را می سازد. شکل گیری عزت نفس و خودپنداره در ما از دوران کودکی آغاز می شود. دومین جزء از خودآگاهی، شناخت توانایی ها، استعدادها و پیشرفت هایمان است.یکی دیگر از اجزای خودآگاهی، تصویر واقع بینانه ای است که از خود داریم. پذیرفتن خودواقعی و همسو کردن آن با ایده ال - تصویری که ما دوست داریم و می خواهیم مانند او باشیم - نیازمند تمرین و کسب مهارت خودآگاهی است.

جزء چهارم خودآگاهی، شناخت افکار، ارزش ها و باورهایمان است. مجموعه افکار ما باورهای ما را می سازد و مجموعه ای از این باورها، ارزش های ما را به وجود می آورد. در حقیقت افکار، باورها و ارزش های ما چارچوب و ساختار ذهنی ما را تشکیل می دهد و ما براساس این چارچوب با ساختارهای ذهنی، اطلاعات دریافتی از محیط پیرامون را پردازش می کنیم و برمبنای آن به دنیا و محیط پیرامونمان نگاه می کنیم و یا درباره دیگران، خودمان و محیط اجتماعی خود، رفتار و قضاوت می کنیم.

آخرین جزء و مهمترین جزء خودآگاهی که رابطه تنگاتنگی با دیگر اجزای آن دارد، شناخت احساس رضایت و نارضایتی ما از خودمان، زندگی مان یا احساس تغییر است.

شناخت اشتباه ها، نقاط ضعف، نارضایتی ها و شکست ها، نخستین قدم برای شناخت تغییر و اقدام برای رفع و اصلاح آن است، از آنجا که نوع رفتار ما ناشی از احساسات، افکار و نگرش ها، نوع برداشت ها، طرز تلقی، باورها و میزان اعتماد به نفس و عزت نفس ماست، کسب مهارت خودآگاهی عامل مهمی در ارتباطات، موفقیت ها و شکست هایمان به شمار می رود.

این توانایی عاملی است که موجب می شود افکار ما به توانمندی ها و نقاط مثبتمان معطوف شود. به طور کلی، کسب مهارت خودآگاهی، منشأ رفتارهای سازنده مفید، مسئولانه و احترام به خود است.

خودآگاهی یعنی شناخت نقاط ضعف و قوت، خواست ها، ترس ها، رغبت ها و تمایلات به ما کمک می کند تصویر واقع بینانه ای از خود داشته باشیم و حقوق و مسئولیت هایمان را بهتر بشناسیم.

مهارت خودآگاهی ازجمله مهمترین مهارت های زندگی است که سایر مهارت ها بدون آن معنا ندارند. حضرت علی (ع) می فرمایند: من عرف نفسه، فقد عرف ربه. این در حالی است که در دهه های اخیر روان شناسان در بررسی اختلال های رفتاری و انحراف های اجتماعی به این نتیجه رسیده اند که بسیاری از اختلال ها و آسیب ها در ناتوانی برخی افراد برای تحلیل موفقیت هایشان ریشه دارد.

برای اکثر ما توصیف ویژگی های اخلاقی و رفتاری خودمان برای دیگران کار سخت و دشواری است. به عنوان مثال ممکن است پاسخ به این سؤال که چه کسی هستیم، سخت و دشوار باشد. اکثر ما فقط در مورد ویژگی های کلی و عمومی ازجمله سن، جنسیت و وضع شغلی خود صحبت می کنیم و از ویژگی های شخصیتی و رفتاری خود اطلاعات کافی و مناسبی نداریم. مثلاً نمی دانیم که چه کارهایی را خوب می توانیم انجام دهیم، چه ویژگی های اخلاقی منفی داریم. چه اهدافی برای زندگی خود داریم، چه آرزوهایی داریم، علایق و اولویت های زندگی ما چیست و چه چیزهایی ما را ناراحت یا خوشحال می کند. رشد خودآگاهی به ما کمک می کند تا دریابیم که تحت فشار روانی قرار داریم یا نه و این معمولاً پیش شرط و شرط ضروری برای روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و همدلانه است.

● انواع آگاهی از خود

۱) خود فیزیکی: به تصوری گفته می شود که هرکس از ظاهر فیزیکی خود دارد؛ آیا از ویژگی های ظاهری خود راضی هستیم یا احساس خوبی نداریم

۲) خود جنسیتی: تصور یا برداشتی است که هرکس از هویت و تمایلات جنسی خود دارد. به عبارت دیگر آیا از زن یا مرد بودن خود احساس رضایت داریم

۳) خود اجتماعی: به تصوری گفته می شود که فرد از جایگاه اجتماعی خود دارد. یعنی دیگران ما را چگونه می بینند، چگونه در گروه ها ظاهر می شویم، در اجتماع چه نقش هایی باید داشته باشیم، پایگاه اجتماعی ما چگونه است و دیگران با ما چگونه هستند و ما با دیگران چگونه ایم.

۴) خود معنوی: تصور شخص از اعتقاداتش است که معمولاً به زندگی و باورهای مذهبی او معنا می بخشد. برای مثال آیا مذهبی هستیم آیا به زندگی پس از مرگ باور داریم

۵) خود تاریک: جنبه خاصی از خود است که دربرگیرنده اسرار ماست. چون دوست نداریم فاش شود، معمولاً انرژی زیادی برای مخفی نگه داشتن آن مصرف می کنیم.

۶) خود آرمانی: آن بخشی از ماست که می خواهیم به آن برسیم. دائم در این فکر هستیم که چگونه به نظر می آییم با نگاه به زندگی دیگران، خودمان را با آنها مقایسه می کنیم. سپس در ذهن خویش تصویری از خود می سازیم که دوست داریم آن باشیم که به آن خود آرمانی می گویند.

۷) خود واقعی: درونی ترین بخش وجود ماست که آن را به خوبی می شناسیم ولی افراد محدودی از آن آگاه هستند. ممکن است آن را از دیگران پنهان کنیم. چون از این نگرانیم که اگر دیگران خود واقعی ما را بشناسند، ممکن است علاقه شان را نسبت به ما از دست بدهند.

▪ ویژگی های افراد خودآگاه

▪ برای خود ارزش قائل اند.

▪ از روحیه انتقاد پذیری برخوردارند.

▪ نسبت به ارزش ها و اعتقاداتشان آگاهی کامل دارند و از آن دفاع می کنند.

▪ احساس خشنودی و رضایت خاطر زیادی دارند.

▪ در مقابل فشار و ضربه های روانی و اجتماعی مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند.

▪ به دنبال سرزنش یا تحقیر دیگران نیستند بلکه با دیگران با احترام برخورد می کنند.

▪ اغلب از روحیه مثبت اندیشی برخوردارند.

▪ روحیه همکاری و مشارکت بالایی دارند.

▪ از مشورت با دیگران و افراد صاحب نظر استقبال می کنند.

▪ امروزه شناخت و آگاهی انسان از خود، نیازمند دانش و روش است. چون انسان هزاره سوم بیش از هر دوره دیگری با ارتباطات و فناوری گره خورده است و شناخت وی از خود مستلزم بررسی و ارزیابی صحیح از خود است.

محمد کاوه



همچنین مشاهده کنید