بگذارید دانشگاه‌های ایران جهانی شوند

چندی پیش با انتشار دفترچه‌های ثبت‌نام آزمون سراسری دانشگاه‌ها معلوم شد که سازمان سنجش کشور به استناد بخشنامه اداره اتباع و مهاجرین وزارت کشور، ثبت‌نام و شرکت کلیه اتباع …

چندی پیش با انتشار دفترچه‌های ثبت‌نام آزمون سراسری دانشگاه‌ها معلوم شد که سازمان سنجش کشور به استناد بخشنامه اداره اتباع و مهاجرین وزارت کشور، ثبت‌نام و شرکت کلیه اتباع عراقی و افغانی، در آزمون سراسری سال ۱۳۸۸ را ممنوع اعلام کرده است.

گرچه اتباع این کشورها می‌توانند در آزمون ورودی دانشگاه‌های آزاد اسلامی ‌شرکت کنند. با این حال این منع باعث آزردگی بسیاری از مهاجران مقیم ایران و القاء این تصور شد که ادامه تحصیل برای ایشان در ایران میسر نیست. این یادداشت این تصمیم را از بعد سرمایه انسانی و سیستم دانشگاهی کشور بررسی می‌کند.

نگارنده بر این باور است و تاکید می‌کند که اتباع مهاجر کشورهای همسایه ایران؛ به ویژه افغانستان، کشور هم‌زبان ما و عراق، کشوری که علائق مذهبی ما را به آن پیوند می‌دهد، باید بتوانند در دانشگاه‌های کشور ادامه تحصیل بدهند. تصمیم سازمان سنجش بیشتر یک اقدام دیوانسالارانه بوده است که معمول سازمان‌های مرکزی است. متاسفانه این تصمیم با توجه به ملاحظات راهبردی و ارتقای کیفیت آموزش عالی و گسترش حضور ایران در آموزش عالی منطقه‌ای گرفته نشده است. او همچنین بر این باور است که این تصمیم به هیچ‌وجه تصمیم جامعه دانشگاهی ایران نیست.طی سال‌های گذشته نظام متمرکز پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های کشور باعث شده است تا دانشگاه‌ها درباره پذیرش دانشجو اختیاری نداشته باشند. عده‌ای از شرکت‌کنندگان در کنکور سراسری بر اساس نمره و اولویت‌های رشته انتخابی به این دانشگاه‌ها معرفی می‌شوند و دانشگاه‌ها ایشان را ثبت‌نام می‌کنند. از آنجا که آموزش عالی در دانشگاه‌های دولتی رایگان است و هزینه‌های مربوط به آن از محل بودجه عمومی‌پرداخت می‌شود، این قابل درک است که سیستم اداری کشور بکوشد استفاده از آن را محدود به شهروندان ایرانی کند. چنین نگرشی این شهروندان را مالک منابع اختصاص داده شده به سیستم آموزش عالی می‌داند. و بر این باور است که چنانچه اتباع سایر کشورها مایل به تحصیل در دانشگاه‌های ایرانی هستند؛ باید از طریق دولت‌های خود اقدام کنند. البته اولین نسل‌های دانشجویان ایرانی به واسطه چنین توافقاتی توانستند عازم تحصیل در مراکز دانشگاهی خارج از کشور بشوند و با اصرار بر این روند دیوانسالاری کشوری پایبند سنتی دیرینه است؛ که به هیچ وجه نکوهیدنی نیست گرچه مقتضیات زمان و مکان را در نظر نمی‌گیرد.

این نگرش واقعیت امروزی آموزش عالی در منطقه و اهداف برنامه‌های آموزشی را در نظر نمی‌گیرد. اول اجازه دهید بپرسیم که چنین تصمیمی‌ چگونه می‌تواند به کشور ایران، به عنوان یگانه کشور فارسی زبان و شیعه منطقه، در ایفای رسالت علمی‌ فرهنگی خود یاری رساند؟ محدود کردن دسترسی به موسسات آموزش عالی ایران برای اتباع کشورهای منطقه باعث تقویت موسسات رقیب می‌شود. این موسسات به این ترتیب می‌توانند با جذب دانشجو از این کشورها به تضمین منافع ملی خود در بلند مدت بپردازند. در شرایطی به سر می‌بریم که کشورهای منطقه هزینه‌های هنگفتی برای گسترش شبکه دانشگاهی خود کرده‌اند. تاسیس شعب دانشگاهی موسسات علمی‌معتبری مانند دانشگاه نیویورک، نورث وسترن، جورج میسون و شعبات آمریکن یونیورسیتی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و شهرک‌های دانشگاهی دبی و قطر تنها در صورتی توجیه اقتصادی داشته‌اند که هدف جذب دانشجو از سایر کشورهای منطقه بوده باشد. در این شرایط اتخاذ چنین تصمیمی ‌به معنای جذاب کردن این موسسات است.

این تصمیم همچنین نقض‌کننده بیطرفی سازمان سنجش کشور در برابر شرکت‌کنندگان است. در حالی که این سازمان می‌تواند با بسط آزمون ورودی دانشگاه‌های کشور به کشورهای منطقه آنرا به یک معادل بومی ‌و جایگزین آزمون‌هایی مانند جی‌آر‌ای یا جی‌مت تبدیل کند. با محدود کردن خود عملا نقش سنجشی خود را محدود می‌کند. اجازه شرکت به دانشجویان مهاجر در این امتحانات اولین گام در فراگیر کردن این امتحان در منطقه خاورمیانه خواهد بود. در پایان حتی اگر بپذیریم که این سیاست درباره دانشگاه‌های دولتی توجیه پذیر است این تصمیم نباید به هیچ وجه دانشگاه‌ها خصوصی را تحت تاثیر قرار دهد.