پنجشنبه, ۹ اسفند, ۱۴۰۳ / 27 February, 2025
مجله ویستا

مهارت گفتاری درگرو سلامت شنیداری کودکان


مهارت گفتاری درگرو سلامت شنیداری کودکان

گوش یکی از حساس ترین اعضای بدن است که عهده دار دو نوع فعالیت شنوایی و حفظ تعادل است

گوش یکی از حساس ترین اعضای بدن است که عهده دار دو نوع فعالیت شنوایی و حفظ تعادل است. ساختمان گوش از ۳ بخش گوش بیرونی، گوش میانی و گوش خارجی تشکیل شده است که هر یک اجزاء مختلفی دارد و کل ساختمان گوش را قادر به انتقال امواج اصوات به مغز می کند، حتما تاکنون درباره بهداشت گوش نکات زیادی شنیده اید و یا درباره تاثیر صدا بر قدرت شنوایی مطالبی خوانده اید. اما آیا به عنوان یک والد از اهمیت بهداشت گوش کودک خود چیزی می دانید؟ آیا می دانید بسیاری از بیماری ها می تواند به سلامت شنوایی کودک شما آسیب جدی برساند، برای داشتن اطلاعات بیشتری از بهداشت گوش و بیماری های مرتبط با این عضو حساس بدن پای صحبت های یک متخصص گوش و حلق و بینی نشستیم.

● اهمیت بهداشت گوش

دکتر محمدرضا شریفیان متخصص گوش، حلق و بینی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره اهمیت ارزیابی شنوایی نوزادان می گوید: والدین آگاه باید نسبت به شنوایی نوزاد خود حساس باشند زیرا ممکن است نوزاد دچار اشکالات شنوایی مادرزادی باشد که از آن غافل باشند و در صورت تشخیص دیرهنگام این اختلالات و اقدام درمانی دیرهنگام، کودک ممکن است دچار معلولیت دائمی شنوایی و به تبع آن مشکلات عمیق در تکلم شود. مهارت و سلامت شنیداری با مهارت گفتاری در نوزاد در ارتباط تنگاتنگی قرار دارد و تا زمانی که نوزاد چیزی نشنود، نخواهد توانست حرف بزند. چنین نوزادی در آ ینده دچار معلولیت کر و لالی به صورت دائم می شود و از نظر ارتباطی، تحصیلی، اجتماعی دچار مشکلات عدیده ای خواهد شد.

خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی هم اکنون در اطاق زایمان هم می توان ارزیابی نسبتا دقیقی از سطح شنوایی کودک به دست آورد. این کار با یک دستگاه ساده و بدون همکاری نوزاد صورت می گیرد و پزشک می تواند بفهمد آیا نوزاد ذخیره شنوایی دارد یا خیر. طبق آمارها از هر ۲ هزار نوزاد، یک نوزاد دچار نواقص شنوایی یا کم شنوایی است.

● علل کم شنوایی و ناشنوایی

به گفته دکتر شریفیان اختلال شنوایی می تواند چندین علت داشته باشد از جمله علل ژنتیک بر اثر ازدواج فامیلی، برخی بیماری های مادر مثل سرخجه، سرخک، اوریون و غیره و مصرف برخی داروها در دوران بارداری نیز اثرات سمی برای رشد جنین دارد.

فهرست این داروها بسیار بلند بالا است که در راس آن ها برخی آنتی بیوتیک هاست، جنتامایسین، گالامایسین، داروهایی که از آسپرین مشتق می شود مثل بروفن، ایندومتاسین و ترکیبات مشابه آن همگی برای مادران‌باردار‌ممنوع است و می تواند به اختلال شنوایی منجر شود. بنابراین توصیه اکید ما به مادران باردار این است که برای حفظ سلامت نوزاد خود حتما هر دارویی حتی یک مسکن ساده و یا یک قرص سرماخوردگی را با تجویز پزشک مصرف کنند و از خوددرمانی در دوران بارداری جدا بپرهیزند.

دقت کنید که بیشترین آسیب پذیری جنین طی ۳ ماه اول بارداری است زیرا طی این ۳ ماه اجزاء مختلف بدن و ارگان های حسی شکل می گیرد. اما از آن جا که گوش عضو آسیب پذیری در بدن است و در برابر تاثیرات محیطی ضربه پذیر است بهتر است مادر باردار در ۳ ماهه دوم و سوم نیز نسبت به مصرف هر دارویی حساس باشد و با تجویز پزشک آن را مصرف کند.

هم چنین نوزادانی که در خانواده و اطرافیان خود فردی کم شنوا یا ناشنوا دارند، مادرانی که حین زایمان دچار عفونت های شدید شده اند، ضربه شدید خورده اند، جزء گروه پرخطر هستند و باید تست شنوایی انجام دهند. زردی طولانی مدت که تعویض خون در پی داشته باشد، نوزادان کم وزن، نوزادان نارس هم بیشتر در خطر ابتلا به اختلال شنوایی از نوع خفیف، متوسط یا عمیق هستند.

● علایم اختلال شنوایی در نوزاد

والدین آگاه و هوشیار اولین کسانی هستند که متوجه نقص شنوایی نوزاد خود می شوند و نوزاد به محض شنیدن یک صدای بلند مثل کف زدن واکنش نشان می دهد و این واکنش باید به صورت برگشتن به طرف صدا و یا جمع کردن پاها در شکم در نوزاد قابل مشاهده باشد. والدین باید به حرکات نوزاد کاملا دقت کنند و واکنش های او را ارزیابی کنند و چنان چه مشکلی در مورد کمبود شنوایی کودک خود داشتند به مراکز شنوایی سنجی که در سطح شهرهای بزرگ و حتی کوچک فراوان است، بروند تا از میزان کم شنوایی و صدمه ای که نوزاد دیده و راه های مقابله با آن مطلع شوند. تست های دقیق تر با افزایش سن ارزیابی دقیق تری از اختلال شنوایی نوزاد به دست می دهند اما دقت کنید که هر قدر این اختلال زودتر تشخیص داده شود، مسیر درمان کوتاه تر خواهد شد.

به محض تشخیص اختلال شنوایی نوزاد به هر میزانی باید بلافاصله از وسایل کمک شنوایی استفاده کنیم. استفاده از این وسایل در همین دوران و به محض تشخیص هر نوع اختلال شنوایی از این رو اهمیت دارد که باید محرک های صوتی به گوش او برسد. اصوات از طریق گوش میانی به سلول های مویی حلزون و از حلزون به راه های شنوایی و مغز برسد تا محدوده ای از قشر مغز که محل درک شنیدن است فعال بماند، وضعیت این کودکان شبیه کودکان مبتلا به تنبلی چشم است. همان طور که اگر تنبلی چشم در کودک دیر تشخیص داده و درمان نشود، قسمتی از مغز که مسئول فعال کردن عصب بینایی کودک است از کار می افتد، در کودکان کم شنوا نیز اگر پالس های شنوایی تا ۶ ماهگی به نوزاد نرسد اعصاب مغز در آن محل از کار می افتد. توصیه اکید ما این است که والدین در ۶ ماه اول زندگی نوزاد نسبت به توانایی شنیداری او حساس باشند و به محض تشخیص هرگونه عارضه کم شنوایی در او، به پزشک متخصص و سپس مراکز شنوایی سنجی مراجعه کنند. اما برخی والدین با بی توجهی و تا ۲ یا ۳ سالگی متوجه کم شنوایی کودک خود نمی شوند و به عبارتی زمانی متوجه می شوند که کودک به سن حرف زدن رسیده اما نمی تواند کلمه ای ادا کند.

دکتر شریفیان با تایید این مطلب می گوید متاسفانه این موضوع در بسیاری از خانواده ها شایع است و آن ها پس از این که متوجه حرف نزدن کودک می شوند پی می برند که او مشکل شنوایی دارد که در این هنگام اغلب برای بازگشت شنوایی کودک به مشکل برمی خوریم و بسیاری از این کودکان هرگز نمی توانند توانایی شنیداری خود را بازیابند البته گاهی کودکان تا سن ۳ سالگی حرف نمی زنند و این مشکل آن ها ربطی به توانایی شنیداری ندارد، بهترین تست هم باید توسط خود والدین انجام شود و والدین نسبت به واکنش های آن ها به صدا حساس باشند. اگر توانایی شنوایی کودک مشکل نداشته باشد، تاخیر در صحبت کردن کودک، مشکل جدی به شمار نمی آید و پس از معاینه توسط متخصص گوش و حلق و بینی به مراکز گفتار درمانی معرفی می شوند. انتظار این است که باوجود تیم های درمانی شامل متخصصین و فوق متخصصین اطفال و نوزادان، متخصصان گوش و حلق و بینی، کارشناسان گفتار درمانی و شنوایی سنج که در بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ کشور مشغول به کار هستند، بچه هایی که دچار اختلال شنوایی مادرزادی یا عارضه کم شنوایی هستند زودتر تشخیص داده شوند تا اقدامات درمانی سریع تر برای آ ن ها انجام شود.

● بیماری های مرتبط با گوش

از سوی دیگر ممکن است نوزاد شنوایی خوبی داشته باشد اما بر اثر ابتلا به نوعی از بیماری های تب دار دچار عارضه کم شنوایی شود. اوریون یکی از مهم ترین علل کری یک طرفه گوش در کودکان است و خوشبختانه عموما یک طرفه است و شنوایی یک گوش را تحت تاثیر قرار می دهد. متخصص گوش و حلق و بینی ادامه می دهد تمامی بیماری های تب دار مثل سرخک، سرخجه، مننژیت، آنسفالید، بیماری های التهابی سیستم مغزی degeneratine، بیماری های تروماتیکس می تواند به کم شنوایی در کودک در هر سنی منجر شود، مصرف برخی آنتی بیوتیک ها برای بچه ها خطرناک است و فقط باید با تجویز پزشک مصرف شود.

یکی دیگر از شایع ترین علل کم شنوایی کودکان از دوران نوزادی به بعد عفونت های گوش است. التهاب گوش ۲ نوع است، التهاب حاد گوش در جریان سرماخوردگی رخ می دهد که طی آن عفونت وارد گوش میانی می شود و به تورم گوش و جمع شدن مایع پشت پرده گوش منجر می شود و کودک دچار تب، بی قراری، بی اشتهایی، گریه و درد شدید می شود. ممکن است در مقطعی خونابه ای که پشت پرده گوش است با عبور از پرده از گوش خارج شود و علایم نیز بهبود پیدا کند. این عارضه در کودکانی که هنوز نمی توانند حرف بزنند باید توسط والدین و از روی حرکات کودک مثل سرسرکردن، دست را به طرف گوش بردن و علایمی که ذکر شد تشخیص داده شود والدین به سرعت باید به متخصص مراجعه کنند تا کودک درمان شود.

اما عفونت دوم زمانی است که در عملرد شیپور اوستاش کودک اختلال ایجاد شده است. این شیپور یک لوله هوایی بین حلق و گوش میانی است که مسئول هواگیری گوش است. این شپیور در کودکان زودتر دچار انسداد و التهاب می شود. بنابراین بچه ها به خاطر عملکرد بد این شیپور بیشتر دچار التهاب و عفونت گوش می شوند. بچه هایی که لوزه سوم دارند، در خواب خرخر می کنند، با دهان نفس می کشند، تودماغی صحبت می کنند در چنین وضعیتی ممکن است مایع پشت شیپور اوستاش کودک جمع شده باشد. این عارضه بدون علامت و مزمن است و البته در کودکان بیش از ۲ تا ۳ سال بیشتر دیده می شود. والدین متوجه می شوند کودک دچار کم شنوایی شده، افت تحصیلی پیدا می کند و غیره. در این مورد نیز باید والدین به متخصص مراجعه کنند تا کودک درمان شود.

دقت کنید که کم شنوایی مادرزادی بر اثر مصرف دارو، بسته به نوع مصرف، دوز دارو و نوع آن و حساسیتی که گوش به آن دارد نشان داده، متفاوت است و در اغلب موارد غیرقابل درمان است و شنوایی نوزاد برگشت نخواهد داشت.

● امکانات درمانی

کودک از سن ۵ تا ۶ ماهگی به محض تشخیص اختلال شنوایی می تواند از سمعک استفاده کند. سمعک به این نوع کودکان کمک کند میزان شنوایی شان تقویت شود اما به هر حال تا آخر عمر به آن وابسته می مانند سمعک باعث می شود مرکز شنوایی و گفتاری کودک فعال بماند و او می تواند پس از رسیدن به سن تحصیل به مدرسه عادی برود اما کودکی که دچار کری کامل شده با پیشرفت فن آوری امکان کاشت حلزون خواهد داشت و پس از عمل جراحی و توسط تیم گفتار درمانی و شنوایی سنج می تواند بشنود و بسیاری از این کودکان تقریبا شنوایی طبیعی پیدا می کنند و می توانند به مدارس عادی بروند.

● توصیه ها

دکتر شریفیان با اشاره به درمان های سنتی نادرست رایج در جامعه برای درد گوش می گوید: متاسفانه اغلب والدین برای درد گوش درمان های ناصحیح به کار می برند مثل دود کردن سیگار در گوش، ریختن شیر، سرکه و غیره در گوش، عفونت های گوش که اغلب مزمن و بی سر و صدا هستند را جدی نمی گیرند، با دیدن چرک در گوش کودک اقدام نمی کنند، به اختلال شنوایی او توجه نمی کنند با استفاده از گوش پاک کن گوش بچه را تمیز می کنند و به پرده آن آسیب می رسانند، در حالی که هیچ چیزی نباید داخل گوش کودک بریزند، مطلقا از گوش پاک کن برای تمیز کردن داخل گوش کودک استفاده نکنند. زیرا این وسیله فقط برای تمیز کردن قسمت خارجی گوش است.

عظیمی مروی