پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

رمضان فرصت جهانی شدن دارد


رمضان فرصت جهانی شدن دارد

ماه رمضان در فرهنگ وتمدن ایرانی نه تنها ۳۰ روز برای انجام فرایضی است که هر مسلمانی باید برای طاعت خداوند برپا کند بلکه صدها سال است که به بخشی از فرهنگ وتمدن کشور تبدیل شده و مجموعه ای ار رسم و رسوم هایی را با خود به همراه دارد که آن را از یک وظیفه دینی به فرهنگ ملی تبدیل کرده است

ماه رمضان در فرهنگ وتمدن ایرانی نه تنها ۳۰ روز برای انجام فرایضی است که هر مسلمانی باید برای طاعت خداوند برپا کند بلکه صدها سال است که به بخشی از فرهنگ وتمدن کشور تبدیل شده و مجموعه‌ای ار رسم و رسوم‌هایی را با خود به همراه دارد که آن را از یک وظیفه دینی به " فرهنگ ملی " تبدیل کرده است .

شاید بدین جهت است که برای اولین بار در میان تمام کشورهای اسلامی ، این ایران است که به فکر افتاده تا این ماه پربرکت و خوش یمن را در حافظه تاریخی خود برای همیشه ثبت کند تا رمضان به عنوان یک " میراث معنوی " برای نسل‌های متمادی به یادگار بماند. چرا که میراث معنوی انسان ها به مراتب ارزشمند تر از میراث طبیعی و فیزیکی است چون روحی که در کالبد آثار معنوی انسانها باقی مانده جاودان‌ترین سرمایه یک ملت است .

آداب و رسومی که در طی قرن‌ها به فرایض دینی این ماه مبارک افزوده شده سبب شده تا این روزها کمتر منطقه و فرهنگی را در کشور بتوان یافت که مراسم ویژه خود را در ماه رمضان نداشته باشد. از آیین‌ها ومراسم بومی خاص یک قوم و منطقه گرفته تا مراسمی که با گستره بیشتر در تمام کشور نمود دارد.به همین دلیل مسئولان سازمان میراث فرهنگی وگردشگری هم اعلام کرده اند که درصدد هستند تا رمضان را به ثبت آثار معنوی برسانند تا برای همیشه نه تنها در گستره کشور بلکه با ثبت در میراث معنوی جهان در حافظه تاریخی دنیا به یادگار بماند.

میراث معنوی ( میراث ناملموس) هم به طور کلی شامل آداب و رسوم، سنتها، و فرهنگ عامه مردم و ... است که به سنت‌ها، اصطلاحات شفاهی، هنرهای نمایشی و رسوم اجتماعی، آیین‌ها، دانش و رسوم طبیعت و کیهان و هنرهای دستی و سنتی گفته می‌شود.

حتی اگر یک مراسم در چند استان و یا حتی چند کشور اجرا شود، به صورت مشترک با آن چند استان و یا چند کشور به ثبت خواهد رسید همانطور که در ابتدای سال ۸۷ مراسم نوروز به عنوان آیین مشترک بین چندین کشور به ثبت میراث معنوی رسید. این بار ثبت ماه رمضان در دستور کار است . اهداف کنوانسیون میراث معنوی ناملموس، تضمین احترام به این میراث، ارتقای آگاهی معنوی و بین‌المللی، تدارک همکاری و کمک بین‌المللی است.

تخمین اینکه چه میزان میراث ناملموس در کشور داریم مسئله جدی است شاید بتوان گفت که بی‌منتها است. درباره‌ی آثار ملموس، یک اثر را در یک موقعیت جغرافیایی خاص و به یک‌باره ثبت می‌کنیم اما درباره‌ میراث ناملموس یک اثر باید در طول زمان ثبت شود. هم‌چنین وقتی یک اثر ثبت می شود منطقی آن است که بپذیریم اثر متعلق به همه بشریت است و همه باید برای حفظ آن بکوشند چراکه دیگر حفظ آن تکلیف یک کشور نیست بلکه تکلیفی جهانی است.

تا کنون پس از نوروز مراسم نیمه شعبان به ثبت معنوی رسیده است . مراسم آذین بندی، چراغانی، مولودی خوانی، نذورات، صله رحم، زیارت اهل قبور به عنوان و... از جمله موارد مطرح شده در ثبت ملی نیمه شعبان است. ماه رمضان نهمین ماه از ماههای قمری است.

● ثبت رمضان به عنوان افضل‌ترین ماه مسلمانان

واژه رمضان از ریشه «رمض» و به معنای شدت تابش خورشید بر سنگریزه است. می‌گویند چون به هنگام نامگذاری ماه های عربی، این ماه در فصل گرمای تابستان قرار داشت، ماه «رمضان» نامیده شد، ولی از سوی دیگر، «رمضان» از اسماء الهی است. این ماه ماه به خاطر نزول قرآن ماه خداوندنامیده شده و به یمن شب‌های قدر افضل‌ترزین ماه ها به شمار می رود.در کنار این برتری ها که رمضان را شایسته ثبت در میراث معنوی می‌کند این ماه از باب برخی حوادث و رویدادهای مهم که گفته می‌شود در آنرخ داده هم حائز اهمیت است .وفات حضرت خدیجه در دهم رمضان سال دهم بعثت. ولادت امام حسن مجتبی علیه السلام نیمه رمضان سال دوم هجرت. جنگ بدر در سال دوم هجرت. فتح مکه در سال هشتم هجرت. مراسم عقد اخوت و پیمان برادری میان مسلمان، و ایجاد اخوت اسلامی بین پیامبر و امام علی علیه السلام. بیعت مردم به ولایت‌عهدی امام رضا علیه السلام در سال ۲۰۱ قمری.

● سنن رمضان در شهرهای مختلف

ماه رمضان در شهرها و حتی کشورهای مختلف با برخی آیین‌های محلی گره خورده است .که همین آیین‌های محلی به ثبت معنوی آن کمک بسیاری می‌کند.

به عنوان نمونه از آداب و رسوم اهالی همدان در ماه رمضان کلوخ اندازان نام دارد، مردم استان روز آخر ماه شعبان را کلوخ اندازان می‌گویند. در این روزمردم شادی‌کنان با تهیه و پخت غذایی مخصوص به‌نام "کباب سرداشی" سفره خود را برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می‌کنند. مراسم کلوخ اندازان از اول تا پایان روز آخر شعبان ادامه دارد و پس از آن مردم، آماده روزه‌داری در ماه مبارک رمضان می‌شوند. یکی دیگر از سنت‌های قدیمی ماه رمضان در همدان ، مراسم "کیسه برکت" در روز ۲۷ این ماه است. در این روز زنان روزه‌دار هنگام رفتن به مسجد و اقامه نماز ظهر به همراه خود پارچه ، نخ و سوزن می‌برند.

زنان مومن همدانی در میانه دو نماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله‌ها به کار دوختن یک یا چند عدد " کیسه برکت " مشغول می‌شوند. به اعتقاد مردم همدان، هر فردی که به داخل این کیسه پول بریزد، خداوند به وی مال و دارایی زیاد می‌بخشد، به همین علت زنان در این روز بیش از یک کیسه برکت دوخته و آن را برای فزونی دارایی بین خانواده خود و دیگران توزیع می‌کنند. از دیگر آداب مخصوص این ماه در همدان آیین توزیع " آجیل مشکل‌گشا" است.

به عقیده مردم اگر ماه مبارک رمضان در روز چهارشنبه آغاز شود، این ماه بسیار پر برکت و خوش یمن خواهد بود.بر ‌همین مبنا زنان با خرید و بسته‌بندی "آجیل مشکل گشا" هنگام افطار به قصد نیت و طلب حاجت به مسجد می‌روند و پس از اقامه نماز مغرب بین زنان نمازگزار تقسیم می‌کنند. مردم همدان معتقدند هر کس مراد و حاجتی داشته باشد با پخش و توزیع آجیل مشکل گشا، خواسته‌هایش برآورده می‌شود.

یکی دیگر از رسوم مردم همدان در ماه مبارک رمضان " جمع‌آوری خرده‌های نان سفره افطاری " است، به باور مردم هر فردی که بتواند خرده نان‌های سفره افطاری را تا آخر ماه مبارک رمضان جمع کند و تا روز عید قربان آن را نزد خود نگهدارد و آنها را در آبگوشتی که از گوشت قربانی در عید قربان تهیه می‌شود، بریزد و سپس بخورد، خداوند تمام آرزوها و نیازهای وی را برآورده می‌کند.

یکی از آیین‌های جالب توجه مردم استان همدان " فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس" است. مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد ، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد ، این افطاری شامل چند قرص "نان"، "گرده دو زرده "، "برنج"، "روغن حیوانی"، "یک عددمرغ و یا ماهی"، "سیب سرخ"، "شیرینی انگشت پیچ " و "میوه‌های فصل" است. پس از این که افطاری از سوی داماد به خانواده عروس برده شد، خانواده عروس نیز در شب‌های آینده، خانواده داماد را برای صرف افطاری به خانه خود دعوت می‌کنند.

حتی ماه مبارک رمضان در کشورهای مختلف هم رسوم ویژه خود را دارد. به عنوان نمونه مسلمانان تایلند در ماه‌مبارک رمضان مراسم و آداب ویژه‌ ای دارند. شیعیان و سنیان این کشور بنا بر اعتقادات خود برنامه‌ها و آداب‌خاصی را اجرا می‌کنند و بودائیان این کشور نیز که اکثر جمعیت تایلند را تشکیل می‌دهند به احترام مسلمانان، حرمت این ماه را نگاه می‌دارند. معمولا روزه‌داران تایلندی، روزه خود را با آب و خرما باز می‌کنند. در این‌ماه مبارک، از کشورهای عربی و اسلامی از جمله ایران مبلغان ،قاریان و حافظان قران و گروههای تواشیح به تایلند می‌آیند .شیعیان تایلند شبهای ۱۹،۲۱و۲۳ رمضان را به عنوان شب‌قدر شناخته و باقرائت دعای جوشن کبیر و قرآن بر سر گرفتن، احیا می‌گیرند. برخی از مسلمانان سنی نیز شب بیست‌و هفتم ماه مبارک رمضان را به عنوان شب قدر گرامی می‌دارند و بر طبق عادت، تمام قرآن کریم را در این شب تلاوت می‌کنند.

دراین ایام با شیرینی‌های سنتی تایلند از میهمانان پذیرائی می‌شود. مسلمانان تایلند معمولا افطار را به صورت دسته‌جمعی می‌خورند، چرا که این مراسم رابرای تحکیم معانی وحدت و دوری از تفرقه مناسب می‌دانند. از سوی دیگر آنها افطار رامظهر تبادل تجارب، معرفی و شناخت یکدیگر، سبقت در عبادت‌خدا و تحکیم معانی اسلام درذهن کودکان می‌دانند. آنها از یکدیگر دعوت می‌کنند که از غذاها و شیرینی‌های مشترک یکدیگر بهره‌مند شوند. در این‌ماه فعالیت مکاتب‌اسلامی در تایلند گسترش می‌یابد، انتشار کتاب، فیلم ویدئویی و نوارهای کاست به منظور شنیدن خطبه‌ها، دروس‌دینی و سرودهای مذهبی افزایش پیدا می‌کند. این در حالی است که معاملات در محلات تجاری خاص مسلمانان کاهش‌ چشمگیری می‌یابد و تنها برخی از آنها به پخت‌و پز شیرینی‌های رمضانی اقدام و برای فرارسیدن عید سعید فطر خود را آماده می‌کنند .

در این ایام بازارهای خیریه ماه رمضان برگزار می‌شود و مسلمانان کالاهای خود راعرضه می‌کنند، رمضان فرصتی برای مسلمانان فراهم می‌کند تا همه دستاوردهای خود را از لباس، نوشیدنی و خوراکی تا صنایع دستی ارائه‌دهند.

در پایان ماه رمضان نیز،مسلمانان این کشور به مناسبت فرا رسیدن عید فطر جشن می‌گیرند و نماز عید رادر کنار یکدیگر می‌خوانند. آنها در این روز بهترین لباس خود را می پوشند و عید رابه یکدیگر تبریک و تهنیت می‌گویند. هزاران مسلمان پس از اقامه نماز در فضای سبز برروی حصیر می‌نشینند. در این عید همه مسلمانان با یکدیگر دیدار می‌کنند و برای تبریک این ایام شیرینی و حلواهای مخصوص تعارف می‌کنند و کودکان نیز اوقات خود را با بازی‌های مختلف سپری و هدیه دریافت می‌کنند.

مسلمانان بخصوص شیعیان تایلند در روز عید فطر و جشن بازگشت ‏به فطرت در اثر یک‌ماه ضیافت و مهمانی خداوند به صفای باطن دست‏یافته و در حقیقت نوعی شادی و لذت درونی درخود احساس می‏‌کنند و با پرداخت زکات فطره به عنوان عاملی ارزشمند برای فقرزدایی، توسعه اقتصادی و حل مشکلات اجتماعی در جامعه روحیه همیاری و تعاون خود را به نمایش می‌گذراند. شعار تکبیر و تهلیل نیز از جمله اعمالی است که مسلمانان تایلند قبل از اقامه نماز عید انجام می‌دهند.مسلمانان تایلند معتقدند اجتماع روز عید فطر می‏تواند در پیوند و همدلی مسلمانان نقش‌آفرین باشد.

سید محمد حسین هاشمی



همچنین مشاهده کنید