والیبال زنده تر و پویاتر از گذشته

در گذشته در هر ست والیبال باید ۱۵ امتیاز می گرفتید تا برنده می شدید اگر كار به ست پنجم كشیده می شد, باز هم نیاز و روال كار همین بود, اما پس از تغییر قانون و رویكرد به سیستم رالی, همان طور كه پیشتر آمد حالا كسب ۲۵ امتیاز بدون احتساب این كه كدام تیم سرویس می زند برای فتح ۴ ست نخست و ۱۵ امتیاز برای بردن ست سرنوشت ساز پنجم اگر اصولاً كار به آن جا بكشد كفایت می كند

فیلم بازی های قدیمی این سؤال را به ذهن تماشاگران نسل جدید می آورد: چرا مسابقات این رشته این قدر طولانی است؟تا زمانی كه كسب امتیاز مستلزم سرویس زدن در زمین بود، مسابقات والیبال بسیار طولانی از آب درمی آمد، اما...

تغییر سیستم امتیازدهی در مسابقات والیبال از مدت ها پیش در دست طراحی و بررسی بوده و مدتها بود كه در این باره رایزنی می شد. تغییرات عمده تر و اجرای سیستم موسوم به «رالی» نیز از سال ها پیش در فدراسیون بین المللی والیبال (FIVB) در دست اقدام و بررسی قرار داشت.

به واقع هر بار كه سران والیبال جهان و قانون گذاران این رشته مجتمع شدند و جلسه ای داشتند، پیرامون تغییر روال امتیازدهی در این رشته و رویكرد به سیستم رالی مباحثاتی صورت گرفت و بارها هم اتفاق افتاد كه این طرح از دستور كار خارج و به آینده موكول شد، ولی هیچگاه به كلی از برنامه های FIVB خارج نشد و همیشه جایی در ذهن قانون گذاران را به خود اختصاص داده بود و به ظاهر همگان منتظر بودند تا شرایط مساعد پیش بیاید و شروع به اقدام و اجرای آن كنند.

● تعیین و تصویب

موقعیت مورد بحث در اكتبر ۱۹۹۸م پیش آمد. در این تاریخ اجلاس FIVB دوباره تشكیل شد و در آن تغییرات و فضای جدید ورزش والیبال تعیین و تصویب و اجرا شد. حسن بزرگ این تغییر، ایجاد جاذبه و زیبایی های فراوان و فوق العاده در این ورزش بود و به روایتی والیبال با این روال تازه ورود پررونق تری را به قرن بیست و یكم تجربه كرد. اگر هم قرار بود والیبال با روال و شكلی جدید مردم را به خود جذب كند. این را باید با تعیین و اعمال قواعدی جدید صورت داد و این كاری بود كه با اجرای قانون رالی صورت پذیرفت.

اما باید پرسید به جز مواردی كه شرحش آمد، چرا باید این قانون جدید انتخاب و اجرا می شد؟ در پاسخ باید گفت یكی از سبب های اصلی، تلاش برای كوتاه كردن زمان مسابقات و جذاب تر كردن آن برای تماشاگران بود، زیرا در حالت قبلی و با شرط قرار دادن «سرویس زنی» برای تیم طالب كسب امتیاز، مسابقات این رشته بسیار طولانی تر می شد و به تبع آن تماشاگران هم خستگی فزون تری را حس می كردند. در سیستم سابق گاه یك مسابقه ۴ ساعت و بیشتر از آن هم طول می كشید و حتی اگر تماشاگران در داخل ورزشگاه صدای شان درنمی آمد، كسی نمی توانست جواب تماشاگران تلویزیونی را بدهد و ساده ترین گزینه برای آنها خاموش كردن گیرنده های خود و یا رفتن روی كانالی دیگر بود.

● وجد و هیجان

در سیستم رالی كه هر تیمی در صورت خواباندن توپ در داخل زمین امتیاز می گیرد و داشتن حق سرویس زنی لازمه و شرط كسب امتیاز به حساب نمی آید، همه چیز جذاب تر، بهتر و كوتاه تر شكل می گیرد. امتیازات در داخل هر ست بسیار سریع رد و بدل می شود و در نتیجه تماشاگران نیز به طور دائم در حالت وجد و هیجان به سر می برند و هرگز هیچ چیز آرام نمی گیرد. برای كسانی كه با این گونه هیجانات وفق یافته اند، دیدن فیلم مسابقات سابق ملال آور و تعجب برانگیز است.

درست است كه حركات و فنون والیبال در آن زمان نیز با زیبایی به اجرا درمی آمد و آن دیدارها هم سرشار از حركات فنی زیبا بود، اما طول مدت مسابقات و كشدار بودن ست ها، حوصله ها را سر می برد و با ریتم عجین با سرعت امور در والیبال امروز جهان همخوانی نداشت.

● بهانه و زمینه

از آنجا كه كسب امتیاز مستلزم داشتن حق سرویس زنی بود، گاه ۴ ، ۵ بار توپ دست به دست و حركات و ضربات پیوسته اجرا می شد تا این كه سرانجام امتیازی رد و بدل شود. همین مسأله انتقادات اصلی رایج از ورزش والیبال را شكل می داد و این پرسش مطرح بود كه چرا تیم ها باید برای تصاحب یك امتیاز گاه آن همه تلاش كنند وبه چه سبب با وجودبارها خواباندن توپ در زمین حریف امتیازی شامل حالشان نمی شد و تنها با این بهانه و زمینه كه در آن لحظه و درحركت مربوطه سرویس زدن با آنها نبوده است.

دراین باره گزارش ها و شكایات زیادی به فدراسیون بین المللی والیبال رسید و روی هم جمع شد. این فدراسیون گزارش ها و شكایات مزبور را با دیگر گزارش هایی كه از فدراسیون های ملی كشورها دریافت كرده بود، ادغام نمود و حتی نظرات افرادی را هم كه متخصص درجه اول والیبال نبودند، اما دستی در ورزش داشتند، مبنا گذاشت و آنها را پایه اقدام خود قرار داد.

در همه گزارش ها و دیدگاه ها بر این نكته تأكید می شد كه باید در ورزش والیبال به لحاظ اجرایی و تشكیلاتی تغییراتی عمده را اجرا كرد و به گونه ای عمل نمود كه رد و بدل شدن امتیازات وابسته به زدن سرویس توسط تیم شروع كننده حركت نباشد. تماشاگران جوان تر والیبال پیوسته از خود می پرسیدند چرا باید یك تیم فقط زمانی قادر به كسب امتیاز باشدكه سرویس بزند و چرا گاهی ۳ ۴، دقیقه توپ رد و بدل می شود و در زمین هر دو سو به كرات می خوابد و باز امتیازی رد و بدل نمی شود.

● به شكل امتحانی

در نهایت مقرر شد كه تغییرات لازم دراین مورد اعمال شود و بدیهی بود كه اصل متكی بودن هر امتیازی به «سرویس زدن» از سوی FIVB لغو و محو شد و همسو با آن سؤالات زیادی كه درباره فعالیت های فراوان و حاصل كم در مسابقات والیبال وجود داشت، از میان رفت.

با این حال قضیه به این سادگی ها هم نبود و FIVB ابتدا اعمال قانون جدید و سیستم امتیازدهی رالی را در چند تورنمنت به شكلی امتحانی به اجرا نهاد تا ببیند كه حاصل كار چیست و آیا جواب می دهد یا خیر. در مجموع حاصل كار بسیار مثبت بود و همگان، چه تماشاگران و چه متخصصان آن را بسیار زود پسندیدند و دلایل بیشتری برای ادامه اجرای آن به دست آمد. در نهایت مسابقات كوتاه تر و جذاب تر شدند و كار به جایی كشید كه دیگر رجعت به سیستم سابق و امتیازدهی به شكل گذشته غیرممكن و غیرعقلایی شد.

این فرضیه همچنان پرطرفدار بود كه برای كسب هر امتیازی تنهاكافی باشد كه توپ در زمین حریف بخوابد، ولی لازم بود همه چیز درارتباط با این قانون و نگرش جدید تدوین و مشخص شود و سپس اقدام گردد. به همین خاطر قانون رالی و یك امتیاز برای هر توپ خوابیده در زمین حریف در كنگره بعدی فیفا تأیید و تصویب نهایی شد و راهی نیز برای مخالفت با آن باقی نماند.

● ۱۵ امتیاز برای ست پنجم

یك وجه جالب تر در والیبال در ۹ سال اخیر و در زمانی كه از تغییر قواعد سابق می گذرد ۱۵ امتیازی شدن ست پنجم و بهتر بگوییم نیازمندبودن تیم فاتح به اندوختن ۱۵ امتیاز در ست پایانی است، حال آن كه ۴ ست نخست هر یك ۲۵ امتیاز را برای تمام كردن كار می طلبند. وقتی یك بازی به تساوی ۲ـ۲ كشیده می شود،كافی است یكی از تیم ها در ست پنجم ۱۵ امتیاز بگیرد تا ست را ببرد و با نتیجه كلی ۳ـ۲ پیروز شود.

در گذشته در هر ست والیبال باید ۱۵ امتیاز می گرفتید تا برنده می شدید اگر كار به ست پنجم كشیده می شد، باز هم نیاز و روال كار همین بود، اما پس از تغییر قانون و رویكرد به سیستم رالی، همان طور كه پیشتر آمد حالا كسب ۲۵ امتیاز بدون احتساب این كه كدام تیم سرویس می زند برای فتح ۴ ست نخست و ۱۵ امتیاز برای بردن ست سرنوشت ساز پنجم (اگر اصولاً كار به آن جا بكشد) كفایت می كند.

● تغییر باورهای گذشته

اگر هم تیمی هر ۳ ست نخست را با رسیدن به امتیاز ۲۵ با سرعتی بیشتر از رقیب فتح كند، نیازی به ست های چهارم و پنجم نخواهد بود و بدیهی است كه بحث جمع آوری حداقل ۱۵ امتیاز در ست آخر (موسوم به ست رالی) نیز منتفی خواهد بود. امروز در اواسط بهار ۲۰۰۷ به نظر می رسد كه تغییرات فوق به خوبی در دل این ورزش نشسته و والیبال را پویاتر و جذاب تر از گذشته ساخته و هر ادعایی هم كه بتوان در ارتباط با این ورزش و مسابقات آن مطرح ساخت دیگر نمی توان گفت كه این بازیها گاه خسته كننده و بیش از حد طولانی است.

وصال روحانی