در سوگ دلبسته فرهنگ ایران

۲۴ سال از درگذشت دکتر علی سامی گذشت

بی‌گمان درگذشت علی سامی، مردی که صاحب کمالات اخلاقی بی‌مانند و فضایل علمی سودمند بود برای فرهنگ ایران سوگی است ماندنی. آن مرحوم‌ فریفته فارس و شیراز و دلبسته فرهنگ پایدار ایران بود. نسبت به دوره ایران‌ باستان مطالعات عاشقانه می‌کرد و تدریس و تألیف در آن رشته میزان خوبی از پای‌بندی او به مفاخر گذشته است. استاد علی سامی، باستانشناس معروف و پژوهشگر خستگی‌ناپذیر روز ۲۲ امرداد ۱۳۶۷ از شیراز به سرای جاوید شتافت. او به سال ۱۲۸۹ خورشیدی در شیراز به دنیا آمد.

پدرش میرزا بزرگ نقاش و ادیب بود و سال‌ها در دبیرستان‌ها به تدریس زبان عربی و ادبیات فارسی اشتغال داشت. جدش‌ ملاعلی کازرونی از مدرسان و ادیبان و شاعران مقیم شیراز بود که شرح احوالش در فارسنامه‌ و آثار العجم به تجلیل آمده و فرصةالدوله مدتی از مجالس درس او استفاده کرده است. علی سامی پس از تحصیلات ابتدایی و متوسطه در مدرسه شعاعیه، در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به استخدام آموزش و پرورش درآمد و در دبستان‌ها به آموزگاری پرداخت. در سال ۱۳۱۴ به ریاست کارپردازی آن اداره منصوب شد. بهسازی ساختمان آرامگاه حافظ و تعمیرات موزه پارس به تصدی او انجام گرفت و از اسفند ۱۳۱۸ تا خرداد ۱۳۴۰ ریاست‌ بنگاه علمی تخت جمشید را به عهده داشت و پنج سال آخر را با حفظ سمت، رئیس اداره کل‌ باستانشناسی فارس بود. سامی از بدو تأسیس دانشکده ادبیات در شیراز تا سال ۱۳۴۹ مدت ۱۶ سال‌ به تدریس دروس هخامنشی و ساسانی و تاریخ تمدن جهان پرداخت و از دانشگاه آزاد آسیایی‌ به دریافت درجه دکترای افتخاری نایل شد.

او عضو چند کنگره بین‌المللی از جمله: «کنگره بین‌المللی خاورشناسان» و «انجمن‌ آسیایی پاریس»، «کنگره ایران‌شناسی» و «کنگره تحقیقات ایرانی» بود. سامی همیشه از سلسله‌جنبانان مجامع ادبی، هنری، فرهنگی و اجتماعی شیراز بود و عضویت ۱۱ انجمن را در شیراز داشت. سامی در سال ۱۳۳۱ انجمن ادبی و تحقیقی «کانون دانش پارس» را بنیاد نهاد که‌ خوشبختانه با شرکت استادان و ادیبان و شاعران و نویسندگان و هنرمندان‌ ادامه یافت و کتاب‌های زیادی از سوی اعضای آن کانون تاکنون تألیف و به چاپ‌ رسیده است که در روی جلد بعضی از آن‌ها جمله «از انتشارات کانون دانش پارس» دیده‌ می‌شود.

فهرست تألیفات دکتر علی سامی چنین است:

گزارش کاوش‌های علمی پاسارگاد، تاریخ پیدایش خط و تحول آن در شرق باستان، پاسارگاد یا قدیمی‌ترین پایتخت ایران، مجلد دوم گزارش‌های باستانشناسی، شرح آثار تاریخی جلگه مرودشت، پارس در عهد باستانی، شرح آثار تخت جمشید با همکاری مرحوم سید محمدتقی مصطفوی، شرح آثار تخت جمشید به زبان انگلیسی ترجمه شارپ، شرح کاوش‌ها و آثار پاسارگاد به زبان انگلیسی ترجمه شارپ، آثار تاریخی شیراز به زبان انگلیسی ترجمه شارپ، تاریخچه شیراز و شرح آثار باستانی شیراز، مجلد چهارم گزارش‌های باستانشناسی حاوی کاوش‌های هشت ‌ساله تخت جمشید پاسارگاد و تپه‌های ماقبل تاریخی فارس، تمدن هخامنشی (در سه جلد)، تمدن ساسانی (در دو جلد)، پارسکده، شیراز (شرح مفصل آثار باستانی و سیر فرهنگ و هنر در ادوار گوناگون)، روزها و یادها (دو جلد)، شیراز شهر جاویدان، تحقیقات باستانشناسی، نقش ایران در فرهنگ اسلامی، جلد چهارم تمدن هخامنشی، جلد سوم و چهارم تمدن ساسانی، تمدن قدیم فلات ایران و تمدن پیش از هخامنشی، تاریخ تمدن جهان از آغاز تاکنون، بهار جاویدان (مشتمل بر یک سلسله مقالات ادبی) و مجموعه مقالات و سخنرانی‌ها.

نویسنده : حسن امداد